جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مصباح العلوم في معرفة الحي القيوم، اثر متکلم زیدی، احمد بن حسن رصاص (متوفی 621ق)، در موضوع کلام است که نویسنده در آن، مهم‌ترین عقاید مذهب زیدیه را به‌صورت مختصر به زبان عربی بیان کرده است. این اثر به همت مرتضی بن زید محطوری حسنی مورد تحقیق قرار گرفته و منتشر شده است.

کتاب حاضر از قاسم بن ابراهیم رسی به تحقیق عبدالله امام حنفی درباره نقد دیدگاه های مشبهه و مجسمه است که خدا را شبیه به موجودات خاکی می دانند و برای خدا جسم قائل می شوند. این کتاب یک کتاب کلامی است که با استدلال های محکم دیدگاه های مشبهه و مجسمه را نقد و بررسی می کند.

سابقۀ حضور یهود در جزیرة العرب به دورۀ پیش از اسلام بازمی گردد. ظاهراً یهودیان در ادوار مختلف به این منطقه مهاجرت کرده اند. عدم حضور جدی یهودیان این منطقه در میان مشاهیر فرهنگ و علم یهود، نشان از پایین بودن سطح دانش آنان در مقایسه با یهودیان سایر مناطق دارد. با این-حا یهودیان بر جامعۀ عرب تأثیرگذار بودند. در دورۀ اسلامی علمای یهود به دلیل عدم برخورداری از دانش، نتوانستند تعامل سازنده ای با پیامبر(ص) داشته باشند. بعد از رحلت پیامبر(ص)، مسلمانان در تعامل با یهودیان به ویژه احبار نومسلمان، عناصری از فرهنگ یهود عمدتاً با بار ارزشی منفی وارد فرهنگ اسلامی کردند. اما با آغاز شکل گیری تمدن اسلامی، مسلمانان با ساکنان مناطق مفتوحه از جمله علمای یهود تعامل دو سویه برقرار کردند. نگارنده بر آن است که تفاوت سطح دانش یهودیان جزیرةالعرب با مناطق دیگر، تأثیرگذاری دوگانۀ یهود در فرهنگ اسلامی را به همراه داشته است. نتیجۀ پژوهش حاضر مبین آن است که تأثیر گذاری یهودیان جزیرة العرب در سده های نخستین در جامعۀ اسلامی سبب نفوذ آن دسته از عناصر فرهنگ یهود درجامعۀ اسلامی شد که واژگونه شدن بخشی از آموزه-های اسلامی را به دنبال داشت؛ در حالی که با آغاز شکل گیری تمدن اسلامی تعامل دو سویه میان علمای مسلمان و یهود به وجود آمد.

یکی از مهمترین پدیده های اجتماعی در جوامع انسانی جریان نفاق است. هر چند این پدیده به طور معمول در جوامع انسانی وجود دارد اما در شرایط تحولات عمیق فکری، سیاسی و اجتماعی به طور گسترده ای فعال می شود. نفاق در تاریخ زندگانی پیامبر اکرم (ص)-پس از بعثت- از مهمترین جریان های اجتماعی است. از آنجا که ظهور اسلام، انقلابی تمام عیار در صحنه مناسبات اجتماعی به وجود آورد؛بیشترین نفاق هم با مشخصات و مختصات کامل در عصر پیامبر (ص) چهره نمود. لذا شناسایی نفاق زمان پیامبر (ص)، می تواند محقق را به درک دقیق تری از جریان های اجتماعی مشابه در دیگر اعصار حیات بشری رهنمون شود.

یکی از مباحث پر چالش بین مورخان وسیره نگاران، عبارت است از: حوزۀ اختیارات پیامبر اکرم(ص) در تشریع احکام الهی، که یکی از مسئله های آن تحت عنوان "نظریۀ تفویض امر دین به پیامبر اکرم(ص)" در بین علمای شیعه و سنّی با چالش فراوان روبه روست، که در این مقاله نظریۀ مزبور با تأکید بر آرای عالمان اهل سنت مورد بحث قرار گرفته است. در این نگاه، تفویض عبارت است از «واگذاری و محول نمودن تمام و کمال کار، اختیار و اعتبار و جایگاه خود به کسی که در کفایت، علم، قدرت و تدبیر او تردیدی وجود ندارد». پرسش اصلی بدین ترتیب است: در حوزۀ تشریع احکام الهی به ویژه مواردی که نصّ خاصی وجود ندارد، آیا امر دین و شریعت به پیامبر اکرم(ص) تفویض شده است یا نه؟ در راستای این پرسش، دیدگاه های عالمان و اندیشمندان اهل سنّت را مورد بحث قرار داده و اجمالاً دریافته ایم که علی رغم وجود اختلاف ها و تفاوت ها، فی الجمله تفویض مشروط و مقید، مورد پذیرش اکثریت مطلق علمای اهل سنّت است؛ امّا به دلیل ابهام ها و مرزهای خطرناک، به عنوان نظری جامع و شایان اعتماد به رسمیت شناخته نشده است. با وجود این، به نظر می رسد اگر برخی شرایط فراهم گردد، این نظریه می تواند تا حدودی جایگاه خود را در حوزۀ تشریع احکام الهی و حوزۀ اختیارات پیامبر اکرم(ص) در تشریع احکام الهی تثبیت کند. لازم به ذکر است که جایگاه این نظریه با شرایط خاص خود در بین عالمان شیعه به رسمیت شناخته شده است.