جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این جلسه، آیت الله حیدری به تبیین برخی مطالب مهم و روش شناختی در مقابلۀ فکری با تفکّر سلفی می پردازد. علامه حیدری یکی از مهمترین ضرورت های علمی و تحقیقی در نقد مکتب سلفیّه را آگاهی محقّقان این رشته از مبانی حدیثی و جرح و تعدیل اهل سنت می داند، زیرا سلفی ها در دهه های اخیر اغلب روایات مورد استناد شیعیان را از نظر سندی تضعیف نموده اند؛ لذا پاسخ علمی و مستدل در مقابل تضعیف های گستردۀ آنان، جز در پرتو شناخت دقیق مبانی رجالی و جرح و تعدیل آنها میسّر نیست.

با توجه به نقش مهم مسائل اعتقادی در منظومه معارف دینی و اثر مهم آن در سرنوست انسان، آیت الله حیدری توجه فراوانی به این مسائل مبذول داشته است. در همین راستا کتاب حاضر، به بیان دین، چیستی و چرایی آن در زندگی انسان و همچنین کیفیت تکامل شرایع آسمانی پرداخته است. مباحث این کتاب به دو فصل تقسیم می شود: فصل اول: بحث و بررسی دلایل نیازمندی به دین و پیامبران فصل دوم: بیان اینکه اصل دین، واحد است امّا شرایع – با توجه به شرایط زمانی و مکانی – متعدد است. در ادامه نیز، نویسنده به بیان خاتمیت، جامعیت و شمولیت دین اسلام بر همه شرایع و همچنین به بیان ویژگی های این شریعت می پردازد.

آیت الله سید کمال حیدری: تنها راه معرفتی برای حقانیّت عالمان و پیروان ادیان و مذاهب، در دست داشتن «دلیل» است و اصلاً جز این ملاک دیگری وجود ندارد برای محاسبۀ انسان ها: «الطریق هو الدلیل». اگر کسی راه دیگری سراغ دارد به ما هم نشان دهد! اساساً امکان ندارد انسان به خاطر کاری محاسبه و بازخواست شود – حتی اگر کار و اعتقاد او درست هم بوده باشد – جز از این راه که برای فعل خود دلیل و حجّت داشته باشد؛ یعنی اگر دلیل در دست نداشته باشد، چنانچه به اعتقاد صحیحی هم دست یافته باشد، در قیامت از او پذیرفته نمی شود! به عنوان مثال، بنده الان مسلمان و شیعه هستم و می گویم حق با اسلام و تشیّع است. حال اگر کسی از من بپرسد بر چه اساسی و با کدام ملاک و معیار می گویی دین حق، فقط اسلام است؟ در پاسخ می گویم به فلان «دلیل». برایش چند دلیل می‌آورم که اسلام بهترین دین است و من باید مسلمان باشم. اما اگر در قیامت مشخص شود که همه یا بخشی از حقیقت در دین دیگری مثلاً مسیحیّت بوده و خداوند متعال از من سوال بفرماید چرا به آموزه های مسیحیت عمل نکردی؟! در جواب خواهم گفت خدایا «دلیل»، مرا به حقانیت و درست بودن اسلام رهنمون کرد. با این وجود، آیا خدا می تواند بفرماید تو باید به چیزی که دلیلی بر صحّت آن نداشتی و بلکه قطع داشتی که باطل است، ایمان و اعتقاد پیدا می کردی؟! خیر؛ زیرا خودش در قرآن فرموده: «قُلْ هاتُوا بُرْهانَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ»؛ بقره/ ۱۱۱ (بگو: «اگر راست مى گویید، دلیل خود را بیاورید!»)؛ یعنی هر کس برای اثبات مدعای خود باید دلیل و برهان بیاورد؛ وگرنه سخن وی اصلاً مسموع و قابل قبول نیست. منطق قرآن، یک منطق عقلانی و معرفتی است. انسان محاسبه و مؤاخذه نمی‌گردد مگر به واسطۀ دلیل، اما آنجا که کسی برای اعتقاد و باور خود استدلال و برهان ندارد، اصلاً محاسبه دربارۀ او معنا پیدا نمی کند و مدعای او پذیرفته نمی شود! اگر کسی برای صحیح و بر حقّ بودن دین و مذهب خود دلیل داشت، در قیامت معذور و مأجور است – حتی اگر خلاف آن کشف شد! – اما اگر برای عمل به آموزه های یک دین یا مذهب خاصّ، دلیلی در دست نداشت، حتی اگر دین و مذهب او واقعاً حق و مطابق با واقع هم بوده باشد، خداوند از او نمی پذیرد!؛ چرا که ملاک در محاسبۀ انسان ها دلیل و برهانی است که آنها بر اساس آن به قطع و یقین رسیده اند. و اما اینکه آن دلیل، مطابق با واقع از آب در آید یا مخالف با واقع، از توان انسان ها خارج است؛ زیرا به دلیل عدم عصمت، هیچکس نمی تواند کاری کند تا استدلال خودش را منطبق با واقع و نفس الأمر کند و از هر گونه خطا و اشتباهی در امان بماند.

«التفقه فی الدین» حاصل 22 گفتگوی بیست‌دقیقه‌ای رادیویی عباس باقری با سید کمال حیدری (معاصر) است که در رادیو تهران پخش شده و به قلم طلال حسن، در قالب کتاب چاپ شده است. نیاز به شریعت به واسطه شرایط خاصّی یا حالت های معیّنی ایجاد نشده است، بلکه نیاز به شریعت یک ضرورت جوهری و حقیقی جهت تشخیص مسیر انسان و تعیین سرنوشت او می باشد، زیرا این امر به تنظیم زندگی مادی “معاملات” و روحی “عبادات، اخلاق، عرفان” و فکری “اعتقادات” تا نور معرفت بر قلب انسان بتابد. هدف از تألیف اثر حاضر، تأکید حقیقت فوق الذکر از راه ابراز اهمیّت «تفقه در دین» در زندگی انسان مسلمان است، که با تمایل شدید خود برای بیان ویژگی های تعدادی از مسائل مهم و تقریبا از بین رفته و یا حتی نادر در کتاب های درسی ما، یا در صورت وجود آنها به شکل تار و ضعیف در تعدادی از کلمات دشوار و عمیق و پیچیده که گاهی اوقات درک و فهم آنها بر عوام مردم و یا حتی انسان با فرهنگ دشوار است.