جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

زبان به عنوان یکی از ابزارهای اصلی انسان برای برقرار کردن ارتباط، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به گونه ای که در علوم گوناگونی جهات فیزیکی و غیر فیزیکی آن را مورد بررسی و ژرف اندیشی قرار داده اند. فلاسفه نیز، در خلال مباحث خود برای آن جایگاه خاصی در نظر گرفته اند. فیلسوفان معاصر بیش از هر دوره ای بحث بر روی زوایای مختلف زبان صورت داده اند. هوسرل و ویتگنشتاین، دو فیلسوف شاخص و تأثیر گذار معاصر نیز از اهمیت آن غافل نبوده اند. هوسرل با تدوین روش نوین پدیدارشناسی استعلایی، زبان را در اختیار معانی ایدئال قرار داده و از آن، جلوه ای ایدئال نمایان می سازد. ویتگنشتاین پا را از این فراتر نهاده و اساساٌ وظیفه فلسفه را بررسی و تحلیل ساختار زبان می داند. زبان در دوره نخست اندیشه وی به واسطه نظریه تصویری معنا، بازتاب دهنده جهان واقع است و در دوره دوم نیز با طرح نظریه بازی زبانی، به آن چهره ای کارکردی می دهد. در این پژوهش تلاش می کنیم با توجه به اهمیت ارتباطات انسانی در دوران معاصر، و به واسطه ژرف اندیشی در منابع موجود، مسأله زبان را در نگاه هر دو فیلسوف مورد بررسی و تطبیق قرار دهیم.

سر آنتونی جان پاتریک کنی فیلسوف انگلیسی است که علایق او در فلسفه ذهن ، فلسفه باستان و مکتبی ، فلسفه ویتگنشتاین و فلسفه دین است. وی با پیتر گیچ سهم بسزایی در تحلیلی تومیسم ، جنبشی داشت که هدف آن ارائه اندیشه سنت توماس آکوئیناس به سبک فلسفه تحلیلی است. وی یکی از مجریان دارایی های ادبی ویتگنشتاین است. وی رئیس سابق آکادمی انگلیس و موسسه فلسفه سلطنتی است. گرچه کنی به شدت علاقه مند به تدریس سنتی کاتولیک و ادامه حضور در مراسم مذهبی کاتولیک بود ، اکنون صریحا خود را به عنوان یک عرفان شناس معرفی می کند ، و در کتاب "آنچه من باور دارم" هم توضیح می دهد که چرا او یک خداباور نیست و چرا او یک ملحد نیست. کتاب 2006 او آنچه من معتقدم دارد (به عنوان بند 3) "چرا من آتئیست نیستم" ، که اینگونه آغاز می شود: "ممکن است تعاریف مختلفی از کلمه" خدا "ارائه شود. او از عقلانیت دعای اکتشافی با خدا دفاع می کند وی در مورد وجودش تردید دارد و اظهار داشت: "مطمئنا این کار غیرعاقلانه ای نیست از مردی که در اقیانوس گرفتار شده ، در یک غار گرفتار شده یا در دامنه کوهی گیر کرده است ، که برای کمک گریه می کند هرچند ممکن است هرگز نشنیده باشد یا سیگنالی را شلیک کند که ممکن است هرگز دیده نشود. کنی در مورد توماس آکوئیناس مطالب زیادی نوشت. در پنج راه ، او به پنج راه اثبات خدا می پردازد. در این مقاله ، او استدلال می کند که هیچ یک از ادله اثبات توماس کاملا معتبر نیست ، و در عوض تلاش می کند تا اشکال را از پنج طریق نشان دهد. بحثهای او از مسئله حرکت ارسطویی در یک زمینه علمی مدرن گرفته تا توانایی موجودات احتمالی در ایجاد ابدیت در موجودات احتمالی دیگر را شامل می شود. اعتراضات او همه معطوف به تفسیری مدرن از سنت توماس است. کنی صریحا اوضاع آغاز جهان را توصیف می کند ، که هم ملحدان و هم اگنوستیسک ها با آن روبرو می شوند و می نویسد: "طبق نظریه بیگ بنگ ، کل ماده جهان در یک زمان خاص از گذشته های دور آغاز شده است. طرفدار چنین تئوری ، حداقل اگر او یک ملحد باشد ، باید معتقد باشد که ماده جهان از هیچ ناشی نشده است.

کتاب «ماهیت بشر از دیدگاه ویتگنشتاین» اثر پیتر هکر1، یکی از بهترین پژوهش‌هایی است که می‌تواند تفاوت رویکرد فلسفی ویتگنشتاین با سایر فلاسفه به نمایش بگذارد. این کتاب پس از پیشگفتار مترجم و درآمد مؤلف، شامل هشت عنوان است و در پایان نیز فهرست کوته نوشت‌ها، فهرست راهنما، و واژه‌نامه آمده است. عناوین کتاب عبارتند از: مفهوم فلسفه از دیدگاه ویتگنشتاین، قدرت یک توهم فلسفی، مالکیت خصوصی تجربه، خلوتگاه شناخت، توصیف و اظهار، احوال درونی و معیار بیرونی، ذهن جسم و رفتار، و آیا ماشین هم می‌تواند فکر کند؟

تأملات فلسفی ویتگنشتاین درباره زبان و تأثیرات فراوان آن در حوزه‏های گوناگون معرفتی و فلسفی، اندیشمندان حوزوی را نیز به مواجهه با این اندیشه‏ها واداشته است. بررسی این مواجهات و شناخت انواع آن برای شناسایی ظرفیت‏ها، خلأها، آسیب‏ها و خطرات ممکن در این مواجهه ضروری می‏نماید. پژوهش حاضر با بررسی آثار اندیشمندان حوزوی که به مواجهه با فلسفه ویتگنشتاین پرداخته‏اند، می کوشد تا صورت‏بندی منظمی از این آثار ارائه کرده، انواع این مواجهه را شناسایی نماید. در گردآوری اطلاعات با روش «گلوله‏برفی» 52 اثر، اعم از مقاله، کتاب و پایان‏نامه به ‏دست آمد که از سال 1372 تاکنون نگارش شده است. داده‏ها با روش «فراتحلیل کیفی»، در دو بخش یافته‏های توصیفی با پنج شاخص (بازه زمانی، مراکز علمی، قالب آثار، دسته‏بندی پژوهشگران و نقش پژوهشگران) و در بخش بررسی کیفی نیز با معیار «نحوه مواجهه با فلسفه ویتگنشتاین»، آثار در هفت دسته قرار گرفته و براساس آن، هفت نوع مواجهه با فلسفه ویتگنشتاین در حوزه علمیه قم شناسایی شده است. طبق نتایج فراتحلیل، بیشترین حجم آثار نگاشته‏ شده (50%) به شرح و بسط فلسفه ویتگنشتاین پرداخته‏ و 21% آن آثار را نقد کرده؛ نقدها نیز بیشتر در سطح مباحث منطق، معرفت‏شناسی و الفاظ بوده و چندان به سطح فلسفی نمی پردازند. ازاین رو، خلأ وجود یک نظریه منسجم فلسفی برای مواجهه با بنیادهای فلسفی نظریه ویتگنشتاین کاملاً محسوس بوده و موجب شده تا جدی‏ترین مواجهه حوزویان که در جهت بهره‏گیری و مقایسه دیدگاه‏های وی با مباحث اصول فقه (17%) بوده، با خطر گرفتار شدن در مبانی و لوازم معرفتی نظریات وی مواجه شود و این مسئله ضرورت مواجهه جدی در سطح بنیادی فلسفی با فلسفه ویتگنشتاین را می نماید که به‏نظر می‏رسد نظریه «اعتباریات» علامه طباطبائی بستر مناسبی برای آن فراهم کرده است.

کتاب «ویتگنشتاین و اختلاف نظر میان دینی» سه تفسیر متمایز از لودویگ ویتگنشتاین، تفاسیر جرج لیندبک، دیوید تریسی و دیوید بورل را به طور انتقادی بررسی می‌کند، در حالی که توجه ویژه‌ای به موضوع اختلافات بین مذهبی دارد. لودویگ ویتگنشتاین در کار کلامی و فلسفی در زمینه ارتباطات بین ادیان به شیوه های بسیار متفاوت و گاه متناقض تفسیر شده است. این تا حدی به دلیل ماهیت تحقیق فلسفی ویتگنشتاین است که شامل نظریه ای نیست و تزهایی در مورد دین ارائه نمی کند، بلکه شامل چندین تصور متفاوت از دین است. در این جلد، گورازد آندریچ نشان می‌دهد که چگونه برداشت‌های گوناگون از مفاهیم ویتگنشتاین از دین، و دیدگاه‌های الهیات متفاوت نویسندگانی که آن‌ها را صورت‌بندی کرده‌اند، تفسیرهایی از اختلافات و گفت‌وگوهای بین‌ادیانی را شکل می‌دهند. این کتاب با الهام از دیدگاه‌های برگزیده الهیات فلسفی تیلیشی، روش جدیدی را برای درگیر کردن جنبه‌های توصیفی و هنجاری مفاهیم ویتگنشتاین از دین در تفسیر اختلافات بین مذهبی پیشنهاد می‌کند. کتاب «ویتگنشتاین و اختلاف نظر میان دینی» نوشته گورازد آندریچ با ترجمه جواد طاهری توسط نشر «کتاب طه» منتشر شده است.

«آیا می‌توانم این تصور را ایجاد کنم که می‌خواهم چیزی به خواننده بیاموزم؟» - لودویگ ویتگنشتاین در چشم‌انداز وسیع تحقیقات‌ فلسفی، موضوعات کمی به اندازه ماهیت زبان و معنا، جذابیت و بحث را برانگیخته است. لودویگ ویتگنشتاین، یکی از تأثیرگذارترین فیلسوفان قرن بیستم، عمیقا به این سوالات پرداخت؛ به‌ویژه در «پژوهش‌های فلسفی». کاوش او در زبان، قواعد و امکان زبان خصوصی، دهه‌ها ذهن‌ها را مجذوب خود‌ کرده‌ است و جرقه تفسیرها و پاسخ‌های بی‌شماری را برانگیخته است. سول کریپکی در اثر مهم خود، «ویتگنشتاین»، پژوهش عمیق را آغاز‌ می‌کند تا لایه‌های پیچیده اندیشه ویتگنشتاین را باز‌ کند. کریپکی از طریق تجزیه‌و‌تحلیل دقیق و تفسیر روشنگرانه، خوانندگان را به هزارتوی پیچیده ایده‌های ویتگنشتاین دعوت‌ می‌کند و وضوح و روشنگری را در جایی که زمانی ابهام و گیجی وجود داشت، ارائه می‌کند. در مرکز تحقیقات ویتگنشتاین، مفهوم قواعد نهفته است؛ چگونه قوانین را بفهمیم و از آنها پیروی کنیم؟ معنای کلمات و اعمال در یک جامعه زبانی چیست؟ این پرسش‌ها در سرتاسر «پژوهش‌های فلسفی» که مفاهیم متعارف زبان و ارتباطات را به چالش می‌کشد، بازتاب می‌یابد. کار کریپکی هم یک نمایش و هم یک کاوش است. او با نگاهی دقیق به متن ویتگنشتاین می‌پردازد و پیچیدگی‌های آن را آشکار می‌کند و درعین‌حال، تأملات و تفاسیر خود را نیز اضافه می‌کند. کریپکی از طریق درگیری خود با ایده‌های ویتگنشتاین، موضوعات اساسی فلسفی در مورد معنا، فهم و ماهیت خود زبان را روشن می‌کند. محور تحلیل کریپکی، مفهوم معمایی ویتگنشتاین از زبان‌خصوصی است. ویتگنشتاین به‌طرز تحریک‌آمیزی پیشنهاد می‌کند که غیرممکن است زبانی داشته باشیم که کاملا خصوصی باشد و فقط خود شخص آن را بداند. این ادعا مفروضات عمیقا ریشه‌دار درباره ماهیت زبان و شناخت را به چالش می‌کشد و راه‌های جدیدی را برای تحقیق فلسفی باز می‌کند. کاوش کریپکی در مورد دیدگاه‌های ویتگنشتاین در مورد زبان‌خصوصی، هم دقیق و هم قابل‌تأمل است. او به دقت استدلال‌ها و مفاهیم موضع ویتگنشتاین را بررسی می‌کند و اهمیت و ارتباط فلسفی آن را نشان‌می‌دهد. با انجام این کار، کریپکی نه‌تنها اندیشه ویتگنشتاین را روشن می‌کند، بلکه خوانندگان را نیز دعوت می‌کند تا با پرسش‌های عمیقی درباره ماهیت ذهنیت، بین‌الاذهانی و معنا دست‌و‌پنجه نرم کنند. «ویتگنشتاین» صرفا یک اثر تفسیری نیست، این یک گفتگوی فلسفی است که چندین نسل را دربر‌ می‌گیرد. درگیر‌شدن کریپکی با افکار ویتگنشتاین فراتر از صفحات کتاب طنین‌انداز می‌شود و الهام‌بخش بحث‌های جاری میان فیلسوفان و محققان در سراسر جهان است. همانطور که ویتگنشتاین می‌نویسد: «هرجا که نمی‌توان صحبت‌ کرد، باید در‌مورد آن سکوت‌ کرد». کریپکی از طریق تحلیل و تفسیر روشنگرانه خود، خوانندگان را به صحبت، مشارکت و تأمل در اسرار عمیقی که در قلب فلسفه ویتگنشتاین نهفته است دعوت می‌کند.

نویسنده کتاب حاضر می گوید: «این کتاب تلاش من برای نگریستن به ابعاد مهمی از کار لودویگ ویتگنشتاین(1889-1951) در نسبت با زندگی او و طرز تلقی اش از خویش است، تلاشی نه برای پوشش دادن جملگی ابعاد زندگی یا کار او، بلکه برای دیدن راههایی که این دو با هم می خوانند.» روز یکشنبه ششم اکتبر 1929، لودویگ ویتگنشتاین در یکی از اتاق هایش در کیمبریج، از خواب آشفته ای پرید. با رمز ساده الفبای معکوسش نوشت: ناتوان از فکر، افکار کابوس وار و تکراری. سپس با الفبای روشن خوابش را ثبت کرد، خوابی راجع به استیصال از مشاجره بر سر تلاش نومیدانه برای تعمیر دستگاهی که یک بار تنظیمش کرده بود. او شرح خواب را چنین پایان برد: فکر کردم مجبورم با کسانی زندگی کنم که نمی توانم خودم را حالی شان کنم. این فکری است که در واقع اغلب اوقات دارم. در عین حال احساس می کنم عیب از خودم است. ویتگنشتاین بعد از تلاشی مختصر و تاحدی سرسری برای تعبیر این خواب، رمزنویسی خود را دوباره از سر گرفت و نوشت: حال در این جا، خودم را خیلی بیگانه احساس می کنم. کاملا متکی به خود. کتاب حاضر اولین اثر مستقل جیمز کلاگ، ویتگنشتاین پژوه و استاد فلسفه در دانشگاه ویرجینیا است.