جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

با وجود اینکه ملاصدرا، در بحث زمان، وامدار اندیشه های کلامی و فلسفی پیش از خود است، اما تلاش میکند میان هستی و زمان ارتباط تنگاتنگی برقرار نماید. او با ایجاد این ارتباط، بسیاری از نگرشهای پیشینیان را تصحیح و زمان را از حیطه ماهیات به حیطه هستی میکشاند؛ و آن را از عالم بیروح جسم به بعد وسیع هستی و در نهایت وارد در حوزه جان و خرد آدمی میکند، تا نه تغییر را در بیرون از خود، که آن را در تمام هستی و وجود خود دریافته و تجربه کنیم. در نگرش او به زمان افت و خیزها و قوت و ضعفهایی دیده میشود، که پرداختن به آنها از آنرو که بتواند افق راه آینده را در ما ترسیم نماید، حایز اهمیت است.

رویکردهای فلاسفه و متکلمان (مسیحی و مسلمان) به خداشناسی در طول زمان و با رشد معارف بشر تغییرات زیادی داشته است. الهیات مسیحی و اسلامی سرشار از برهان‌ها و دلیل‌ها‌ی اثبات وجود خداست. بحث درباره امکان اقامه برهان بر وجود خدا، سخن از برترین دلیل وجود خدا، پاسخ به نقدهای منتقدان و بازسازی برهان‌ها و دلیل‌ها‌ی پیشینیان در دوره‌های متأخر، بخش زیادی از آثار و افکار متألهان دو دیانت را به خود اختصاص داده است. دلیل‌هایی که در میراث این دو سنت دینی و فلسفی می‌توان یافت برخی برگرفته از تعالیم دینی و بعضی حاصل اندیشه متفکران دین مدار است. بدون تردید مرور و بررسی تطبیقی این دلیل‌ها‌ می‌تواند ما را با کمالات، ظرفیت‌ها و نگرش‌های بایسته در الهیات اسلامی بیشتر آشنا کند. از جمله مسایلی که در خلال این مقایسه به دست می‌آید بایستگی نگرش روانشناختی به اثبات وجود خدا در الهیات اسلامی است؛ موضوعی که در این مقاله، با الهام از آیه‌ای از قرآن کریم، در مسأله امید به زندگی دنبال شده است. این مسأله عبارت است از استدلال به وجود خدا از راه کارکرد ذهن و نفس انسان در موضوع امید و امیدواری به زندگی. منظور از امید در این‌جا همه انواع آینده نگری‌ها و ویژگی‌های حاکم بر رفتارهای امیدوارانه انسان است.

عموم متکلمین حدوث زمانی عالم را پذیرفته، در مقابل فلاسفه از قدوم زمانی عالم طرفداری کرده اند. این رساله آرا و نظرات دو فیلسوف نامدار جهان اسلام،ابن سینا و ملاصدرا را مورد بررسی و تطبیق قرار داده است. ابن سینا معتقد است که عالم قدیم زمانی اما حادث ذاتی است. قدیم زمانی است بدان علت که معلول از علت تامه خود هرگز نمی تواند جدا شود. و از آن حیث که نیازمند علت ا ست حادث ذاتی است. ملاصدرا بر این باور است که عالم حادث زمانی است وحدوث زمانی عالم را با استفاده از حرکت جوهری اثبات می نماید

هدف پژوهش تحقیق و بررسی در آثار شهاب الدین سهروردی و صدرالمتالهین پیرامون " وجود " و " امامت " و " ماهیت " و این که هریک کدام را اصیل و یا اعتباری می دانند روش پژوهش کتابخانه ای است طرح پژوهش : شیخ اشراق و ملاصدرا هریک دیدگاه خاصی در مورد وجود و ماهیت دارند و چنین مشهور است که سهروردی قائل به اصالت ماهیت و ملاصدرا قائل به اصالت وجود است . دراین رساله سعی شده با بررسی آرا ایشان نظر حقیقی این دو حکیم درباره ی وجود و ماهیت و اصالت هریک استخراج شود نتیجه کلی : سهرودی مفهوم مطلق ماهیت را امری را امری اعتباری می داند اما ماهیت موجوده (موجود) را که در عالم واقع دارای آثار خارجی است حقیقی می داند. همچنین وی مفهوم وجود را نیز اعتباری می داند. بنابراین به اصالت ماهیتی بودن سهروردی ، غلطی رایج می باشد. ملاصدرا را نیز ماهیت را امری اعتباری و وجود را اصیل می داند

در بررسی نظریه اخلاقی ملاصدرا ابتدا به کلیات مربوط به این موضوع پرداخته شده است. تعریف و جایگاه فلسفه اخلاق، انواع نظریات اخلاقی، شناسایی ملاصدرا و آشنایی با مبانی اخلاقی او از مهمترین مسائلی هستند که در فصل اول مورد بررسی قرار گرفته اند. در فصل دوم مباحث مربوط به سعادت از دیدگاه ملاصدرا کاملا بررسی شده و انواع سعادت، سعادت قوای مدرکه، رابطة قوای مدرکه از جهت کمال و نقصان و تفاوت مراتب سعادت به دنبال آن بیان شده است. در ادامه این فصل با تعریف سعادت حقیقی به سعادت قوه ناطقه و اتحاد با عقل فعال و در نهایت معرفت خداوند، کیفیت حصول این سعادت برای نفوس انسانی و همچنین علل محروم بودن بعضی از نفوس از سعادت حقیقی بررسی شده است و در نهایت نظر ملاصدرا در مورد سعادت از دیدگاه آیات و روایات مورد نقد و بحث قرار گرفته است. از مسائل مطرح شده در مورد سعادت مشخص شد که دوگام اساسی که باید برای رسیدن به سعادت طی شود اول تهذیب نفس و پاک کردن روح از رذایل و سعی در کسب فضایل و دوم سعی در کسب معرفت و شناخت خداوند و هستی می باشد. در فصل سوم فضایل و رذایل و نشانه های علوم حقیقی و موانع کسب آنها معرفی شده اند. از مجموع مباحث مطرح شده مشخص شد که نظریه اخلاقی ملاصدرا نظریه ای دینی فلسفی و مشابه اخلاق فضیلت ارسطویی است.

مباحث این پایان نامه در سه بخش تدوین شده اند.بخش اول با عنوان نفس از دیدگاه قرآن به بررسی واژه نفس و روح، اثبات تجرد روح و نفس، نحوه وجودنفس، مرگ و خواب از دیدگاه قرآن و روایات اختصاص دارد. بخش دوم تحت نام نفس از دیدگاه ملاصدرا حاوی مباحثی چون تعریف نفس، حقیقت نفس، حدوث نفس و جز آن از نظر ملاصدرا است. دربخش سوم دیدگاه قرآن و نظر ملاصدرا در خصوص نفس مقایسه شده و مباحثی مانند سیر تکامل انسان،تفاوت نفوس، نحوه وجود نفس و جز آن در دو دیدگاه مذکور بررسی شده است.

هدف پژوهش بررسی دیدگاه صدرالمتالهین درباره واجب الوجود و نقش کلیدی این مفهوم نسبت به مفاهیم دیگر و سوالاتی که مطرح بوده و شرح و توضیح آن برای رفع سوالها و ابهامات است. روش نمونه گیری : در این رساله بخشی از تقریرات صدرالمتالهین و بعضی از فلاسفه اسلامی مورد توجه قرار گرفته است. روش پژوهش : به صورت تحقیق کتابخانه ای است، ابتدا مطالعه منابع مختلف مربوط به تحقیق سپس فیش برداری از مطالب مختلف کتابهای مربوط به تحقیق و آن گاه تنظیم مطالب گردآوری شده در هر یک از بخشهای تحقیق. ابزار اندازه گیری در این پژوهش مورد استفاده نبوده است. طرح پژوهش : عرضه چکیده ای از فلاسفه ملاصدرا در باب وجود در فصل اول و سپس طرح مبحث واجب الوجود و بعضی مباحث مربوط به آن در فصل دوم و سپس طرح بحث صفات واجب در فصل سوم و آن گاه نحوه ارتباط واجب با ممکنات در فصل چهارم و یک خاتمه که جمع بندی و نتیجه مباحث است. نتیجه کلی : صدرالمتالهین اندیشه بکر و محققانه ای در موضوع واجب الوجود دارد، براساس دیدگاه وی به طور کلی می توان نتیجه گرفت که صدرالمتالهین در اسفار به نقل و نقد تقریرات مختلف پرداخته و باید گفت تقریر ایشان بر دیگر تقریرات تفوق آشکاری دارد.‬

نفس و مراتب کمال و نزول موضوع این پایان نامه است. عناوین بخشهای آن عبارتند از: مفهوم نفس ومراتب نفس در قرآن کریم، مفهوم نفس و درجات عالی و نازل آن طبق مشاهدات و مکاشفات عرفانی و صوفیه و برخی از آیات و روایات، نظریات فلسفی صدرالدین شیرازی در این زمینه؛ فیلسوفی که تعالیم و حیانی ومشاهدات عرفانی را با مقولات عقلی توأم ساخت.

پیش­فرض­های فلسفی و دیدگاه­های هر فیلسوف مبانی نظریه­های علمی اوست. نظریات مطرح در حیطه تعلیم و تربیت نیز از این امر مستثنی نیست. اگرچه ممکن است نظرات تربیتی یک فیلسوف به طور واضح در مباحث او مطرح نگردد، اما اساس آن را شکل می­دهد. از جمله نظام­های فلسفی که ­می­توان با بررسی و جستجو در آن به شناخت نظرات تربیتی پرداخت نظام فلسفی صدرالمتالهین است. انسان موضوع اصلی دانش تعلیم و تربیت است. چراکه او قابلیت رشد علمی و تکامل رفتاری را دارد. در مبانی تعلیم و تربیت در نظام صدرایی به انسان با رویکرد وجودی نگاه شده و از آن تعبیر به حکمت شده است. حکمت در نگاه ملاصدرا یک نظام تعلیم و تربیتی برای انسان است که هم شامل آموزش و هم شامل پرورش می­شود. نظام تعلیم و تربیت در نگرش صدرایی باید نظام جامعی باشد به گونه­ای که حس، خیال، عقل و قلب انسان را در برگرفته و تمام جنبه­های وجود انسان را متحول و دگرگون کند. از آنجا که صدرا ارتباط بین جسم و روح را یک ارتباط ذاتی می­داند و هر دو را دو مرتبه از یک حقیقت می­داند، در نتیجه در نظر او نظام تعلیم و تربیت باید هم به پرورش بعد روحانی و هم به پرورش بعد جسمانی بپردازد و هم زندگی اخروی و فرامادی و هم زندگی مادی و دنیوی را فرا گیرد. در نظام تعلیم و تربیت ملاصدرا تحول و دگرگونی انسان بر اساس حرکت جوهری نفس تحول گوهری و جوهری است که در این تحول و دگرگونی انسان هیچ حدیقفی ندارد. ملاصدرا در حیطة تعلیم و تربیت یک نظام و الگوی کاملی را ارائه می­دهد که هم شامل مبانی هم شامل آموزه­ها و اصول هم شامل نهادها و هم شامل اهداف و روشهاست. عقلانیت، علم و دانش، انگیزه، عادت، عشق، هنر و زیبایی­شناسی در عشق عفیف و هنر، فرهنگ و تحولات فرهنگی ابعاد مختلف نظام تربیتی صدرا را شکل می­دهند. این ابعاد با هم و در کنار هم باید در یک نظام تربیتی وجود داشته باشد تا یک نظام بتواند باعث رشد و ترقی همه جانبة افراد گردد. از دید صدرا تنها عقل و علم ودانشی که با نور بصیرت­زای الهی تأیید و یاری شده امکان تربیت و سعادت انسان را فرا هم می­سازد. او معتقد است آنچه باعث می­شود انسان کاری را انجام دهد و به سوی جهت خاصی برود انگیزه آن عمل می­با شد. او در این زمینه انگیزه را به انگیزه بیرونی و درونی تقسیم می­کند. همچنین به تأثیر عادت در تربیت شخص توجه داشته و از آن به ملکه تعبیرکرده است. وی معتقد است انسان تنها از طریق از بین بردن عادات ناپسند که از کودکی به آن عادت کرده است و کسب عادات پسندیده می­تواند به سعادت و خوشبختی واقعی برسد. او معتقد است بین عشق عفیف و هنر با تعلیم و تربیت ارتباط وثیقی وجود دارد. به­گونه­ای که غایت عشق را چیزی جز تعلیم و تربیت نوجوانان و جوانان و گسترش علم وادب و فرهنگ و هنر نمی­بیند. هم چنین او هنر سالم را از هنر مبتذل جدا می­کند. او معتقد است تنها هنر قدسی زمینة تعلیم و تربیت و گسترش عشق عفیف را فراهم می­کند. او در کنار این ابعاد به نهادهای خانواده، مراکز آموزشی، جامعه و فرهنگ جامعه توجه زیادی دارد.

پایان نامه حاضر به بیان مبانی اصلی فلسفی که ملاصدرا در تفسیر قرآن خود در نظر داشته و با توجه به آن مبانی به تفسیر قرآن پرداخته می پردازد. روش پژوهش کتابخانه ای است. در ابتدا مطالب گردآوری شده و سپس مورد پردازش قرار گرفته است. در طرح پژوهش سه مبنای اصلی زبان شناختی، معرفت شناختی و انسان شناختی مورد بررسی و توضیح تفصیلی قرار گرفته است. نتایج حاصل از پژوهش در سه مبحث نشان داده شده است. در فصل مبانی زبان شناختی به نوع نگاه ملاصدرا به مسئله زبان قرآن و این که قرآن قابل تاویل است پرداخته شده است و در فصل مبانی معرفت شناختی نیز مباحث مختلف وحی قرار گرفته است و در آخر نیز انسان کامل و مقام خلیفه اللهی انسان از دیدگاه ملاصدرا پرداخته شده است. شماره بازیابی: ۵۱-۲۵۲۸۶