جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

محمدرضا نجفی اصفهانی: محمدرضا نجفی معروف به شیخ محمد رضا مسجد شاهی یا آقارضا اصفهانی (۱۲۸۷ هجری قمری) فرزند شیخ محمدحسین نجفی فرزند محمد باقر نجفی است.وی در فقه، اصول فقه، فلسفه، منطق، کلام، شعر، ریاضیات و ادیان، علامه حوزه علمیه اصفهان بوده‌است پدرش آیت‌الله شیخ محمد حسین نجفی از عارفان و زاهدین بوده‌است و کتابی در تفسیر عرفانی از قرآن مشهور به تفسیر اصفهانی از آثار اوست. اساتید: آخوند خراسانی صاحب کفایه الاصول/ سید محمدکاظم طباطبایی یزدی صاحب عروه الوثقی/ سید محمد طباطبایی فشارکی اصفهانی معروف به سید استاد/ شیخ الشریعه اصفهانی/ پدرش شیخ محمد حسین نجفی/ میرزا حسین نوری صاحب مستدرک الوسائل/ ملا حسین‌قلی همدانی/ محمد رضا نجفی در قم: محمد رضا نجفی در دوران تحصیل در نجف از دوستان صمیمی و هم مباحثه آیت‌الله عبدالکریم حائری یزدی مؤسس حوزه علمیه قم بودند. شیخ عبدالکریم حائری یزدی وی را شیخ بهایی زمان می‌دانست و طلاب فاضل را به شرکت در درس ایشان تشویق می‌کرد.[۴] چهار تن شاگردانی که در مدت اقامت یک ساله آیت‌الله شیخ محمد رضا نجفی توانستند از درس ایشان استفاده کنند، عبارتند از: امام خمینی آیت الله العظمی سید محمدرضا گلپایگانی آیت الله العظمی سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی آیت الله العظمی سید احمد خوانساری. امام خمینی و شیخ محمد رضا نجفی: امام خمینی در کتاب شرح چهل حدیث خویش، آیت‌الله مسجد شاهی اصفهانی را با عنوان علامه متکلم، فقیه اصولی، ادیب متبحر شیخ محمدرضا آل علامه شیخ محمدتقی اصفهانی نام بردند. امام خمینی نزد شیخ محمد رضا نجفی در فقه، کتاب مکاسب محرمه و مبحث غنا را خواند و نوشته‌های این درس را از بهترین دست نوشته‌های خود می‌دانست. آیت الله گرامی می‌گوید: بنده به واسطه امام خمینی کتاب غنای آیت‌الله مسجد شاهی را گرفتم و استنساخ نمودم و الآن نزدم موجود است. در علم اصول، امام خمینی از محضر آیت‌الله مسجد شاهی مبحث الفاظ و در علم فلسفه، نقد فلسفه داروین نوشته علامه ذوالفنون مسجدشاهی را خواند. نسخه خطی کتاب عروض و قوافی امام خمینی که حاصل شیخ محمد رضا نجفی بوده، توسط آیت‌الله سبحانی نوشته شد و امروز در کتابخانه تخصصی امام خمینی موجود است. امام خمینی برای علامه اصفهانی ارزش زیادی قائل بود و می‌گفت: مرحوم مسجدشاهی مرد با فضیلت و عالمی بود. سرعت بیان ایشان مانع فهمیدن کامل مطالب بلند و رفیع علمی دروس ایشان می‌شد. با آنکه آیت‌الله حائری یزدی از ایشان تقدیر فراوان نمود، اما مشکل سرعت بیان، مانع رونق درسشان شد، ولی من از افراد ثابت و استوار درس ایشان بودم؛ تا ایشان در قم بود، از محضرشان بهره گرفتم. در اصفهان: هنگامی که شیخ محمد رضا نجفی به اصفهان بازگشت زعامت این شهر بر عهده عموی او، آیت‌الله نورالله نجفی اصفهانی بود. وی تمامی مناصب شرعی خود از قبیل امامت نماز جماعت، تدریس و وعظ و منبر را به او سپرد. شیخ محمد رضا نجفی در آن ایام در ردیف یکی از بزرگترین مدرسین حوزه علمیه اصفهان یعنی بزرگترین حوزه ایران قرار داشت. در قیام علمای اصفهان علیه سیاست‌های رضاشاه به رهبری حاج آقا نورالله نجفی اصفهانی نیز شرکت داشت و در همراه با عموی خود به قم مهاجرت کرد و تا پایان قیام (شهادت حاج آقانورالله) حضور داشت. برخی از آثار علمی: نقد فلسفه داروین این کتاب به تصحیح دکتر «حامد ناجی اصفهانی» از سوی کتابخانه مجلس شورای اسلامی در ۴۱۲ صفحه به تازگی منتشر شده‌است. تقریباً ۵۳ سال بعد از انتشار کتاب «اصل انواع(On The Origin Of Species)» که در ۲۴ نوامبر ۱۸۵۹( ۳ آذر ۱۲۳۸) در لندن منتشر شد محمدرضا نجفی اصفهانی که کمتر از ۴۴ سال داشت نقدی بر این کتاب نوشت که با عنوان "نقد فلسفه‌ی داروین" در بغداد در سال ۱۳۳۱ هجری قمری چاپ گردید. دکتر رضا داوری اردکانی رئیس فرهنگستان علوم با اشاره به نخستین مواجهه ایرانیان با نظریه تکامل داروین در عصر مشروطه معتقد است: عالمانه‌ترین نقد به فلسفه داروین در کتاب «نقد فلسفه داروین» آیت‌الله محمدرضا نجفی‌اصفهانی (مسجدشاهی) موجود است. / وقایة الاذهان/ الروضه الغنا و رساله در حکم گرامافون (رساله‌ای فقهی در بحث غنا)/ اداء المفروض/ امجدیه (در آداب مهمانی خدا و اعمال ماه رمضان)/ دیوان اشعار ./ درگذشت: محمدرضا نجفی مسجد شاهی در ۱۳۶۲ ق و در ۷۵ سالگی در اصفهان، چشم از جهان فرو بست و در تخت فولاد، در بقعه مادر شاهزاده به خاک سپرده شد. آیت‌الله العظمی سید محمدرضا گلپایگانی نوشته‌ای را بر روی ستون کناری قبر استاد خویش به یادگار گذاشته‌است. مرحوم آیت‌الله مجدالعلما نجفی از اساتید حوزه علمیه اصفهان، فرزند ایشان بود که سال‌ها در مسجد نو بازار نماز اقامت می‌کرد و یاور مردمان بود.

در این مقاله به ‌دنبال یافتن راه‌کاری مناسب برای توجیه صحیح یافته‌های علمی پیرامون زیست انسان در زمین و موجودات پیش از آدم (ع) در آموزه‌های قرآن و عترت هستیم. روش تحقیق در این مقاله توصیفی و از گونۀ تحلیل اسنادی و کتاب‌خـانه ‏ای است و یافته‌های زیست‌شناسی را با استناد به اطلاعات گردآوری‌شده از آیات و روایات ارزیابی کرده‌ایم. یافته‌های باستانی حاکی از آن است که، پیش از انسان‏های کنونی، دو نوع از موجودات انسان‏گونه، یعنی نئاندرتال‌ها و کرومانیون‌ها، در زمین می‌زیسته‌اند که ده‌ها هزار سال پیش نسل آن‏ها منقرض شده است. در روایات نیز از سویی به ‏طور کلی از وجود دو گونۀ جنّ و نسناس پیش از انسان صحبت به‏ میان آمده و، از سوی دیگر، حاکی از وجود هفت گروه از موجودات انسان‏گونه در زمین است. شاید بتوان نئاندرتال‌ها و کرومانیون‌ها را دو گونه از نسناس به ‏شمار آورد. ضمن آن‌که، بر اساس مطالعات تاریخی و پژوهش‌های علمی، هبوط آدم (ع) که پدر انسان‏های کنونی است به زمین در محدودۀ زمانی کم‌تر از 10 ‌هزار سال پیش رخ داده است و هیچ ‌گونه ارتباط فیزیکی میان آدم (ع) و موجودات پیش از او وجود ندارد؛ بنابراین نظریۀ تکامل دربارۀ آدم (ع) و نسل او صدق نمی‌کند.

اصطلاح «دين شناسى تطبيقى» شكل مختصر شده «مطالعه تطبيقى اديان» است كه در اواخر قرن نوزدهم، به عنوان مفهومى مترادف با «علم دين» (در آلمانى: Religionswissens chaft و در فرانسه: La science de religion) شايع گرديد. همان گونه كه از ابتدا تصور مى شد، اين رشته با به كارگيرى روش مقايسه اى در زمينه مفروضات فراهم آمده توسط اديان جهانى در گذشته و حال متمركز گرديد. اين موضوع مستلزم تخصيص پيشرفت يا تكامل و ارزش هاى آن، به هر يك از حوزه ها در چارچوب طرحى از ترقى و پيشرفت بود. بنا به گفته يكى از دانشمندان اوايل قرن بيستم، وظيفه دين شناسى تطبيقى «عبارت است از: كنار هم قرار دادن اديان مختلف به منظور بررسى و مقايسه دقيق آن ها. اين كار ممكن است موجب ارزيابى معتبرى از اظهارات و ارزش هاى خاص آنان گردد.» به نظر مى رسد كه اصطلاح «دين شناسى تطبيقى» پيش از دهه 1890 به كار نرفته باشد، اما در هر صورت، در سال 1873، اف. ماكس مولر اين سؤال را مطرح كرد: «چرا ما بايد نسبت به استفاده از روش تطبيقى در بررسى اديان شك نماييم.» در این مقاله موضوع مورد بحث با بررسی دین پژوهی در نقاط مختلف تبیین می شود.

تحقیق حاضر، کوشش بدیعی در راستای بررسی تأثیر نظریۀ تکامل در قلمرو اخلاق تجربی است. اخلاق تکاملی در دورۀ معاصر در سه شاخۀ توصیفی، تجویزی و فرااخلاق قرار دارد. اخلاق تکاملی توصیفی می کوشد باورهای اخلاقی انسان را از منظر تکاملی توصیف کند و بیشترین توفیق را در این زمینه نسبت به دو قسم دیگر دارد. اخلاق تکاملی تجویزی و فرااخلاق برخلاف اخلاق تکاملی توصیفی با اخلاق هنجاری سروکار دارند.در این مقاله، با بررسی سه شاخۀ اخلاق تکاملی و تفکیک اخلاق تجربی از اخلاق در معنای هنجاری، معتقدیم که باوجود پذیرش تأثیر بیولوژی بر اخلاق، چالش های جدی در برابر اخلاق تکاملی توصیفی وجود دارد و به نظر می رسد که این فرضیه در برابر نظریه های رقیب توانمندی مانند «تفکر اخلاقی مستقل» تاب مقاومت ندارد. از طرفی این نظریه در تعارض بسیار جدی با مبانی اخلاق دینی است.

نظریه ابدان روحانی، یک نظریه جدید کلامی در باب سرشت انسان است که برای اولین بار توسط خانم نانسی مورفی (الهی دان آمریکایی) مطرح شده است. بر اساس این نظریه انسان دارای ساحتی به نام روح نیست؛ ولو آنکه موصوف به روحانیت و دارای استعدادهای عالی است. این نظریه بر مبنای نظریه تکامل داروین، یک تبیین فیزیکال و متکی به یافته های تجربی، درباره سرشت انسان ارائه می دهد. از نظر نویسنده، استعدادهای مخصوص به انسان مثل سایر استعدادهای مشترک با حیوانات، از نوع فیزیکال هستند؛ با این تفاوت که به استعدادهای عالی، تحول یافته اند. اما این نظریه از دو جهت قابل نقد است. اولا روایات شیعی علی الخصوص نهج البلاغه ضمن صحه گذاشتن بر اصل تکامل در خلقت انسان، برخلاف نظریه تکامل، خلقت جسم و روح آدم (ع) را دفعی می دانند؛ نه تدریجی. ثانیا بر اساس این روایات، روحانیت انسان یک جنبه حقیقی از انسان است نه آنکه صرفا وصف بدن آن باشد. این روایات حتی خلقت ساحت روحانی انسان را مقدم بر خلقت جسمانی اش قرار داده و استعدادهای عالی را به روح منتسب می کنند، نه بدن.

نوگرايى، سؤالات و پرسش‌هاى مختلفى را فراروى انسان دين‌دار قرار داد و مشكلات و شبهات بسيارى را براى دين و دين‌دارى به ارمغان آورد. اين پرسش‌ها و شبهات، موجب رشد و شكوفايى دين و انديشه دينى در عرصه‌هاى گوناگون و پديد آمدن شاخه‌هاى مختلف در حوزه دين شد. دين‌پژوهى در اين دوره پا به عرصه جديدى نهاد و علوم متنوعى را تحت پوشش خود قرار داد. اين علوم به عنوان دانش و معرفتى مستقل و مرتبط با دين نبودند، بلكه در پرتو تحولات بنيادين مدرنيته بود كه اين علوم با دين نسبتى پيدا كردند و در حوزه علوم دينى جاى گرفتند. البته پديد آمدن اين علوم، براى دين پيامدهايى ضمنى را نيز در پى داشت كه همواره دين و انديشه دينى را تهديد مى‌كند. در اين نوشتار، ابتدا علل و عواملى كه موجب پديد آمدن شاخه‌هاى مختلف دين‌شناسى گرديد، تحليل و بررسى خواهيم كرد، سپس به شناسايى و توضيح اين رشته‌ها خواهيم پرداخت.

کتابی که پیش روی خوانندگان عزیز قرار دارد، ترجمه دو جزء نقد فلسفة دارون اثر آیت الله العظمی شیخ محمدرضا نجفی اصفهانی معروف به ابوالمجد است. وی این کتاب را ـ چنان که از عنوانش پیداست ـ در نقد فلسفه داروین نگاشته است. او از پیشگامان نقد داروین در جهان اسلام است. با هجوم اندیشه‌های مادی غرب به حدود و ثغور اسلامی، دانشمندان مسلمان به دفاع از ارزش‌های اسلامی پرداختند. اندیشه‌های داروین، مدتی رایج بود و باعث واکنش‌هایی شد. از جمله نقدهایی که به اندیشه فلسفی داروین وارد شد، از شیخ محمدرضا نجفی اصفهانی معروف به ابوالمجد بود. کتاب به عربی تألیف شد و همان زمان بخشی از آن به فارسی ترجمه شد، چهار سال پیش اصل عربی و اکنون ترجمه کامل آن خدمت دانش‌دوستان ارائه شده است. در مقدمه کتاب آمده است: کتابی که پیش روی خوانندگان عزیز قرار دارد، ترجمه دو جزء نقد فلسفة دارون اثر آیت الله العظمی شیخ محمدرضا نجفی اصفهانی معروف به ابوالمجد است. وی این کتاب را ـ چنان که از عنوانش پیداست ـ در نقد فلسفه داروین نگاشته است. او از پیشگامان نقد داروین در جهان اسلام است. و اما کتابی که حاوی نظرات داروین بوده، و مرحوم ابوالمجد بر اساس آن به نقد فلسفه داروین دست زده، شرحی است که پزشک و فیلسوف ماتریالیست آلمانی لودویگ بخنر بر کتاب منشأ انواع داروین نوشته است و شبلی شمیل ـ از نخستین سکولارهای جهان عرب ـ آن را با عنوان فلسفة النشوء و الارتقاء ترجمه کرده، به سال 1884 م/ 1262 ش/ 1301 ق در مصر به چاپ رساند. مرحوم ابوالمجد نقد خویش را در دو جزء سامان داده است: در جزء اول نظریه تکامل انواع داروین را نقد و بررسی و در جزء دوم، در قالب مناظره‌ای خیالی مباحث توحید را مطرح و به شبهات طرح شده در این باره در کتاب فلسفة النشوء و الارتقاء پاسخ گفته است. این کتاب نخستین بار به سال 1331ق/ 1292ش در مطبعة الولایة در بغداد به چاپ رسید، اما چاپی مغلوط و کم کیفیت، که دیگر تکرار نشد. (ص 13) این کتاب در سال 1389 به دست آیت الله شیخ هادی نجفی بار دیگر چاپ شد. ترجمه کتاب نیز در همان سال‌های نخست چاپ توسط فرزند مؤلف، شیخ مجدالدین نجفی معروف به «مجد العلماء» جد آیت الله شیخ هادی نجفی انجام شد. پس از فوت مؤلف، مترجم نیز دنباله کار را رها کرد. این بخش توسط مصحح، احیا و ویرایش شده است. جزء دوم آن نیز توسط آیت الله شیخ حسن صافی اصفهانی ترجمه شده که ضمیمه جزء اول شده و برای نخستین بار، ترجمه این کتاب به صورت کامل منتشر می‌شود. کارهای متعددی در این ترجمه شده است، از جمله مشکلات و مبهمات اصل عربی، برطرف شده، همچنین مقدمه عربی از دکتر حامد ناجی اصفهانی، به فارسی ترجمه شده و فهارس مختلفی برای این کتاب تدارک دیده شده است.

برهان نظم، در پیشینه غربی آن، با تقریرهای بسیار متفاوتی روبه روست؛ به گونه ای که این تقریرها گاه با یکدیگر تفاوت ماهوی یافته اند. برهان نظم، برهانی انی و پسین در اثبات وجود خداوند است که از طریق تمثیل یا استقراء و با تکیه بر مصادیق جزئی یا کلی نظم در طبیعت در پی اثبات ناظمی هوشمند است، اما در تقریرهای غربی این برهان - از آنجا که مفاهیم نظم و غایت ارتباطی استوار دارند - مفاهیم غایتمندی افعال الهی، غایتمندی طبیعت، نظم در طبیعت و نظام احسن آن، با یکدیگر یکسان پنداشته شده و خلط آشکاری بین برهان نظم با براهین غایی و نظام احسن وجود رخ داده است. رسالت این مقاله آن است که با بررسی نظم در جهان آفرینش بر مدار هماهنگی اجزای یک مجموعه (برهان نظم)، بر مدار علت غایی (برهان غایی) و بر مدار نظام احسن (برهان نظام احسن وجود) ارتباط و تمایز این سه نوع استدلال را آشکار نماید.

نوشتار حاضر در پی آن است که ضمن بررسی اثر یکی از صاحب نظران مطرح در این حوزه، با رویکرد توصیفی تحلیلی، به بررسی مناسبات علم و دین از منظر هانس کونگ به عنوان یکی از نظریه پردازان معاصر، بپردازد. به نظر می رسد که هانس کونگ ضمن آنکه خود یک مسیحی معتقد به شمار می رود و دلبستگی او همواره به سمت تلاش در بهینه سازی رابطه میان علم و دین بوده است که مهمترین آرا ء او بصورت پراکنده و نوشته هایش بیان گردیده است. کونگ به فراخور ممکن، در این مبحث ورود نموده است. هرگاه فرضیه ای در علوم مختلف مطرح می گردد و پس از مدتی فرضیه های تازه تری آن را کنار می زنند و یا بعضا به صورت قانون مقبولیت عام پیدا می کنند در حالی که ادیان همه برای اجرای دستورهای یک منبع متعالی قیام کرده اند و حال که علم را پیامبری نیست پس هر لحظه بشر در انتظار فرضیه و نظریه تازه ای است، در واقع با ابزار علم امروزی دین منطقا قابل نفی نیست. چنانکه از کلام وی نیز چنین استنباط می گردد. بر این اساس، این نوشتار بر آن است تا با ارائه کلیتی از مباحث مطروحه در این حوزه چگونگی رابطه این دو مقوله مهم را از نگاه این فیلسوف بویژه در برخی حوزه های کاربردی مانند آغاز جهان، خلقت و غیره بررسی نماید. کونگ را می توان یکی از حامیان نظریه سازگاری بلکه همکاری و تعاضد قلمداد کرد.

آلیستر مک‌گراث، دیدگاه تکاملی و ملحدانه ریچارد داوکینز نسبت به علوم طبیعی را نقد می‌کند و شواهدی را که داوکینز برای تأیید نظریه خود می‌آورد نامتناسب با نتیجه استدلال او می‌داند. داوکنیز در قالب چهار نکته به نقد مسیحیت پرداخته و بر این باور است که علم، خدا را از میان برداشته و دین مخالف استدلال است و همچون ویروسی برای ذهن عمل می‌کند. مک‌گراث نیز به انتقادات وی پاسخ داده و معتقد است که مکتب ملحدانه داوکینز برچسبی علمی دارد، در حالی که از یک بنیاد مستدل علمی بی‌بهره است و میان علوم طبیعی و الحاد، رابطه‌ای وجود ندارد. علوم طبیعی، الحادی یا توحیدی نیستند، بلکه می‌توان آنها را به صورت الحادی یا توحیدی توصیف کرد. در این مقاله در نظر است دیدگاه این دو مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد. علی‌رغم پاسخ‌های منطقی مک‌گراث، میزان نفوذ انتقادات او به ادعاهای داوکینز ارزیابی شود.