جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

علامه عقل را نفس مدرک انسان می‌داند، و قلب، همان نفس مدرک است، بدین ترتیب دریافت‎کننده وحی؛ نفس مدرک است و از آن با عنوان قلب یا عقل یاد می‌شود. روشن است که عقل در این کاربرد معنای عام‌تری از قوه عقل نظری و استدلالی دارد. ولی آکویناس تنها به جنبه استدلالی عقل اعتقاد دارد. با توجه به تمایزی که آکویناس بین وحی و عقل قائل است، مهمترین اعتقاد رایج مسیحیت، یعنی تثلیث را خارج از ادراک عقلی می‌داند، و نسبت به تقدم ایمان بر عقل تاکید می‌کند. اما علامه، اولا ایمان را در قلمرو عقل عملی تعریف می‌کند ثانیا عقل استدلالی و نظری را مقدم بر ایمان می داند. وجه مشترک علامه و آکویناس درباره جایگاه عقل در توجیه عقاید دینی، اعتقاد دارند؛ بسیاری از عقاید دینی و در رأس همه اثبات وجود خداوند، با عقل قابل توجیه (اثبات برهانی) است، ثانیا عقل و دین، دروازه ورود به عالَم حقیقت‌اند و سبب هدایت انسان برای رسیدن به سعادت هستند. هر دو فیلسوف، فلسفه عقلی – استدلالی ارسطویی را برای اثبات حقایق دینی به خدمت می‌گیرند. در این نوشتار با روش تحلیل و توصیفی به بررسی دیدگاه این دو فیلسوف درباره جایگاه عقل در توجیه عقاید دینی خواهیم پرداخت.

چهار نظریه براى بحث در باب لزوم تمایز یا عدم تمایز مواد ثلاث در منطق و فلسفه مطرح شده که برخى اساسا هرگونه تمایزى را براى مواد ثلاث انکار، و برخى دیگر حیطه هاى کاربرد مواد ثلاث را تعیین مى کنند. گروه سوم نیز این تمایز را لازم دانسته، معیارى پیشنهاد مى کنند. این مقاله درصدد است که با طرح نظریه پنجم، براى حل دو مسئله راهى بجوید: نخست آنکه چرا باید میان مواد ثلاث در منطق و وجوب و امکان در فلسفه تمایزى قایل شد؟ دوم آنکه معیار این تمایز در منطق و فلسفه چیست؟ در پاسخ به مسئله نخست آمده است که بر برهان هاى مابعدالطبیعى مانند برهان وجودى، وجوب و امکان و صدیقین اشکال هاى مهمى ازجمله اشکال هاى هیوم و کانت وارد شده است. راه رهایى از این اشکال ها تمایز مواد ثلاث منطقى از وجوب و امکان فلسفى است. در پاسخ به مسئله دوم اثبات شده است که معیار مواد ثلاث در منطق بدین صورت است که هر قضیه اى که محمول آن ذات یا یکى از ذاتیات یا یکى از لوازم ذات موضوع آن باشد، واجب است. هر قضیه اى که محمول آن نقیض ذات یا نقیض یکى از ذاتیات یا نقیض یکى از لوازم ذات موضوع آن باشد، ممتنع است؛ و هر قضیه اى که محمول آن امرى غیر از ذات و نقیض ذات و غیر از یکى از ذاتیات و نقیض یکى از ذاتیات باشد یا غیر از یکى از لوازم ذات و نقیض یکى از لوازم ذات موضوع باشد، ممکن است؛ اما معیار وجوب و امکان در فلسفه، بى نیازى از علت براى وجوب، و نیازمندى به علت براى امکان دانسته شده است. ازآنجاکه تحلیل فلاسفه از علیت متفاوت است، در این بحث تحلیل ابن سینا و صدرالمتألهین در باب این معیار تمایز بررسى شده است.

انجیل توماس یکی از کشفیات کتابخانه «نجع حمادی» است که توجه بسیاری از محققان چند دهه اخیر را به خود جلب کرده است. هرچند برخی از آبای کلیسا آن را بدعت‌آمیز دانسته‌اند؛ اما بیشتر پژوهشگران آن را متنی اصیل مربوط به صدر مسیحیت می‌دانند که دربرگیرندۀ سخنان اصیل عیسای ناصری و آموزه‌های باطنی اوست. این انجیل غیررسمی با وجود شباهت‌ها با سایر متون رسمی مسیحیت، به علّت منظرگاه الهیاتی‌اش تفاوت‌های اساسی‌ای نیز دارد. در این تحقیق با استفاده از عبارات انجیل توماس به یکی از تفاوت‌های مهم یعنی مفهوم «ملکوت» پرداخته شده است. انجیل توماس برای تشریح مفهوم ملکوت از تشبیهات فراوانی مانند خردل، آتش، خمیر مایه و شبان استفاده کرده است که ضمن آنها بر خلاف اناجیل رسمی، بیان می‌شود ملکوت نه امری آخرالزمانی، بلکه مفهومی غیرتاریخی، اینجا و اکنون و درونی است. انجیل توماس ملکوت را متعلّق به پدر و دست‌یافتنی می‌داند که از آنِ فقرایی است که در پی مقصود به طلب و جستجو برآمده‌اند و موفّق به خودشناسی شده‌اند؛ سالکانی که مانند کودکان، لباس انانیّت را زیر پا لگدمال می‌کنند و با یکپارچه‌کردن درون و بیرون و رفع تضادهای درونی خود به وحدت رسیده‌اند.

نويسنده كتاب كه كرسي استادي الهيات را عهده دار است برخلاف بسياري از انديشمندان عصر حاضر به پايان يافتن دوران مابعدالطبيعه اعتقادي ندارد و همچنان رهيافت توماس ـ ارسطويي و نگرش ما بعدالطبيعي سنتي را بجا و گره گشا مي داند. وي تصريح مي كند كه جامعه غربي به سمت سكولاريسم پيش رفته و مي رود و مسيحيت به حاشيه رانده شده است و بر الهي دانان و متفكران مسيحي است كه بر كثرت گرايي عصر حاضر فايق آيند.او درباره كتابش مي گويد: آنچه خوانندگان مي توانند از چنين اثري انتظار داشته باشند اين است كه شرحي خواندني از نكات عمده الهيات فلسفي آكوئيناس ارائه كند و تفاسيري را كه شارحان اصلي گذشته و نيز محققان متأخر عرضه كرده اند را در نظر آورد.وي براي آن كه سرچشمه مسائل مختلف و اصالت آراي آكوئيناس بيشتر آشكار شود در سراسر اين كتاب زمينه تاريخي مباحث را نيز مورد توجه قرار داده است.كتاب شامل دو بخش اصلي است: بخش اول گزارش فشرده اي از سير تاريخي الهيات در غرب است كه به دليل صبغه تطبيقي و تحليلي اش گاه به متفكران شرقي نيز اشاره مي كند. بخش دوم شامل متن كامل پنج برهان توماس دراثبات وجود خدا ـ بر پايه كتاب عظيم وي (جامع الهيات) ـ وشرح و تحليل آنها است.نویسنده كتاب ـ از جمله متالهان مسیحی است كه با طرح موضوعات و آرایی خاص به مباحث الهیات مسیحی رونق بسیار بخشیده است .نگرش هرمنوتیكی او به عهد جدید، قرابتی كه میان نظرات او و اندیشه هایدگر هست، همچنین مفهوم "اگزیستانسیل "او از تعالیم مسیحی و از وضعیت بشری بحث‌های فراوانی انگیخته است .یكی از ابعاد مهم الهیات بولتمان و شاید مهم‌ترین ركن میراث فكری او، مفهوم "اسطوره زدایی "است كه كتاب حاضر متضمن دیدگاه‌های او در این باره است" .بولتمان "در این كتاب مفهوم اسطوره زدایی را شرح می‌دهد و می‌كوشد تا برای آن بستر و تكیه‌گاهی فراهم آورد و به لوازم و پیامدهای آن اشاره كند .در این كتاب به موضوعاتی چون نسبت تفكر بولتمان و هرمنوتیك، تاثیرپذیری بولتمان از هایدگر، و پاره‌ای از مناقشه‌ها و انتقادهای صورت گرفته بر سر مفهوم اسطوره زدایی، توجه گردیده است ;همچنین به منظور آشنایی بیشتر با اندیشه‌های این عالم الهیات .در مقدمه كتاب، ترجمه مدخل "رودلف بولتمان "از دایره‌المعارف فلسفه، ویراسته "پل ادواردز "آمده است . موضوعات اصلی كتاب بدین قرار است1 : ـ پیام عیسی و مسئله اسطوره‌شناسی، 2ـ تاویل معادشناسی اساطیری، 3ـ پیام مسیحی و جهان‌بینی مدرن، 4ـ تاویل مدرن كتاب مقدس و فلسفه اگزیستانسیالیستی، 5ـ معنای خداوند در مقام فاعل (معنای فعل خداوند) .كتاب با نمایه اسامی به پایان می‌رسد ."