مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده ندارد.

تحقیق حاضر جنبه های افتراق و اشتراک رساله الغفران ابوالعلا معری ، شاعر قرن پنجم و ثوره اهل الجحیم جمیل صدقی زهاوی شاعر معاصر عراقی را مورد بررسی قرار داده است. این دو اثر دنیای پس از مرگ را دست مایه خویش قرار داده و سفری خیالی را ترتیب می دهند. در این سفر ضمن دیدار با شخصیت های ادبی و علمی به بیان دیدگاه های خویش درباره دین ، سیاست و جامعه می پردازد.دو اثر یاد شده که یکی به زبان نثر و دیگری به زبان شعر است در بسیاری از مسائل فکری همچون مسائل مربوط به دین ، سیاسیت و جامعه آرائی نزدیک به هم دارند.ظلم و سنتهای دینی نادرست را مورد انتقاد قرار می دهند . به طور کلی عقل گرایی در سراسر هر دو اثر آشکار است. ابزار مهارت ادبی از جمله مهمترین اهداف رساله الغفران است حال آنکه زهاوی تنها به انتقال اندیشه خود توجه دارد.

یکی از حوزه‌های گسترده در پژوهش، حوزه مضامین و موضوعات است. چرا که مضمون و موضوع یکی از عناصر تشکیل دهنده متن است؛ از این‌روقابلیت تحلیل و بررسی دارد. برخی از این مضامین جهان شمولند مثل: عقل، عدل، آزادی، حکمت و اخلاق. مفهوم حکمت و اخلاق وارد ادبیات شد و بر این اساس بسیاری از شعرا حکیم نامیده شدند. و شخصیت‌های برجسته‌ای در این حوزه پرورش یافتند. از جمله این شاعران ابوالفتح بستی وزیر، نویسنده و شاعر ذولسانین عصر غزنوی است.بستی ایرانی تبار بوده، ولی به زبان عربی نیز شعر سروده است. سبکتگین ، امیر غزنویریاست دیوان انشا را به او سپرده بودو نوشتن نامه‌ها و فرمان‌های اداری و معاهداتوظیفه اول او بوده است. ولیشعر را گاهی و به صورت فی البداهه سروده است؛ از این رو غالب اشعار او در قطعه‌های کوتاه است و شعر بلند در دیوان او به ندرت دیده می‌شود. اما در همین قطعه‌های کوتاه، معانی و مفاهیم حکمی و اخلاقی بسیاری دیده می‌شود؛در واقع بن‌مایه اصلی اشعار او را حکمت و اخلاق تشکیل داده است. قصیده‌ی نونیه مشهور او با عنوان (الحِکَم) یکی از زیباترین قصیده‌ها در حکمت و پند و اندرز می‌باشد که در آن همه حکمت‌هایی که پراکنده در جای‌جای دیوانش دیده می‌شود؛ به صورت یکجا در این قصیده گرد آمده است. بستی، بیشتر آموزه‌های اخلاقی وحکمی که راه سعادت را برای آدمی می‌گشاید در قالب شعر با زبانی ساده و عامه فهم بیان کرده وبا تذکرات اخلاقی و اجتماعی شیوه‌ و چگونگی گفتگو با همنوعان خود راتعلیم و در ضمن توصیه‌های اخلاقی راه چگونه زیستن را آموزش می‌دهد.پند واندرزها ،حکمت‌ها و مفاهیم اخلاقی موجود در اشعار بستی، قابل تطبیق با مفاهیم حکمی و اخلاقی موجود درقرآن،نهج البلاغه واحادیث رسیده از ائمه اطهار(?) است.و همین مسئله خود نشان ازدانش گسترده‌ی شاعر و آشنایی او با فرهنگ اسلامی است. این اشتراک در مضمون به گونه‌های مختلف از جمله توارد و تأثیر پذیری او از فرهنگ اسلامی یعنی قرآن و روایات قابل تحلیل است. البته تأثیر از قرآن و روایات، بیشتر به شکل مضمون و کمتر به شکل تعابیر و واژگان قرآنی، و آیه‌ی قرآنی دیده می‌شود. بستی، در برخی جاها؛ ترکیبات قرآنی و یا آیه‌ای از قرآن را استعمال کرده و در بسیاری موارد مضمون آیات قرآن و روایات را گرفته است و در بیشتر موارد معنی را گرفته و آن را به شکل دیگری تفسیر کرده است.

چکیدهمولانا ملا محمد فضولی در سال 900ه ق در عراق به دنیا آمد. او به سه زبان ترکی، عربی و فارسی مسلط بوده و در هر سه زبان شعر سروده است. فضولی تمامی اشعار عربی خود را وقف مدح پیامبر اعظم (ص) و ائمه اطهار (ع) نموده است همچنین برخی از اشعار فارسی او به مدح پیامبر اسلام (ص) اختصاص یافته‌اند. او از فضایل و مناقب رسول مکرّم اسلام سخن گفته و ایشان را به تمامی انبیای الهی برتری داده است. اشعار فضولی آکنده از تجلی عشق و شیفتگی او به حضرت محمد (ص) می‌باشد. این شاعر صوفی مسلک ویژگیها و خصایص روحی و جسمی حضرت پیامبر (ص) را به رشته نظم درآورده و برای غنای سخن خود از آیات، روایات و احادیث مربوط به حضرت محمد (ص) سود می‌برد.از آنجایی که فضولی پیرو مذهب تشیع بوده در اشعار خود به مدح حضرت علی(ع) پرداخته و او را جانشین بر حق پیامبر اکرم(ص) معرفی می‌کند. به عدالت و کرامت امام علی(ع) اشاره کرده و ملاک قبولی اعمال را عشق و محبت به او می‌داند. هدف از این تحقیق آشنایی با ملا محمد فضولی و بیان سیمای پیامبر اسلام (ص) در اشعار عربی و فارسی او می‌باشد. به همین خاطر، اول زندگینامه، مذهب و آثار شاعر ذکر شده، سپس با آوردن نمونه-های شعری در مورد حضرت محمد (ص) و شرح آنان این پژوهش انجام یافته است.کلمات کلیدی: سیمای پیامبر، فضولی، مدح، اشعار، صوفی.

رساله با عنوان «پرتو نبی در شعر دری» در یک پیش گفتار و چهار بخش تنظیم شده است: در پیش گفتار، اهمیت و جایگاه این پژوهش و نیز خطر جدا شدن قرآن پژوهی و هنر شعر دری بررسی شده است. در بخش نخست، تأثیر قرآن در گسترش و غنامندی شعر دری، شیوه و پیشینه پژوهش بیان شده است. در قسمت دیگر این بخش، کلید واژه‏ها و دلیل گزینش آن‏ها توضیح داده شده است. ضمن این که تأثیر قرآن در شعر دری از راه ادبیات تطبیقی بررسی می‏شود؛ اما باید گفت گوهر بنیادین قرآن و رویه اعجاز آن از بام ادبیات تازی و دری فراتر است و در گردونه ادبیات ملکی، سنجش پذیر نیست. بخش دوم در مورد تأثیرگذاری زبان تازی در شعر دری است و به دلیل سایه سنگین عربی اندیشی در سرزمین آریان‏ها، دری زبان‏ها و به ویژه در حوزه‏های علمیه، بایسته است که تعامل زبان تازی و دری روشن شود. در بخش سوم، رابطه شعر و قرآن، شاعر از دیدگاه قرآن و قرآن از نظر شاعران بررسی شده است. قرآن با آن که به شدت شعر بودن خود را رد کرده، اما دارای شاعرانه ترین گفتارها و تعبیرها است. این موضوع از نگاه درون متنی و برون متنی نیز بررسی شده است. بخش چهارم، آینه کوچکی است که بازتاب تجلی آفتاب نبی را در مهتاب شعر دری نشان می‏دهد و این پرتو در دو حوزه درون نمایه و برون نمایه تابیده شده است.

زندگی و سیرت حضرت رسول اکرم (ص) همچون خورشیدی درخشان برای بشریت محسوب می گردد و شعاع آن در جان و ذهن و زبان مسلمانان جلوه ای خاص دارد. نام و یاد رسول الله (ص) در ادبیات فارسی، دست مایه ی بروز احساسات پاک و صمیمی و خلاقیت و هنرمندی شاعران و نویسندگان بوده است. البته باید اذعان کرد که در شعر فارسی این مهم نمود و گسترش بیشتری داشته است. هدف این پژوهش، بررسی و تحلیل جلوه های مهر و محبت رسول اکرم (ص) در دیوان خاقانی است.ابتدا با استفاده از منابع و مراجع، اشاره ای مختصر به حوادث تاریخی و خصایل فردی و معنوی آن حضرت و زندگی مبارک ایشان شده و سپس شواهد شعری مناسب از دیوان خاقانی ذکر شده است، همچنین به مواردی از جلوه های سخنان و احادیث آن حضرت در شعر خاقانی توجه شده است، با توجه به نمونه های متعدد و متنوع شعری در این خصوص، در دیوان خاقانی، می توان توجه و ارادت او را به حضرت رسول (ص) دریافت. خاقانی با استفاده از این مطالب به اشعار خود غنایی خاص بخشیده و آنرا متبرک ساخته است.روش کار در این تحقیق، توصیفی – تحلیلی و بر اساس مطالب کتابخانه ای است و منبع مورد استفاده برای تحقیق، دیوان خاقانی بر اساس شرح دکتر سجادی است.

زندگینامه نویسی یکی ازشاخه های ادب می باشدکه ازقرن دوم هجری توجه ادبارابه خودمعطوف داشته است .درقرن معاصر«عباس محمودعقاد»یکی ازادبایی است که به این موضوع توجه نمود وکتبی تحت عنوان عبقریات نگاشت .این کتب شرح حال بزرگان سیاسی ،دینی وغیره می باشد.دراین رساله ،نگارنده تحلیل ونقدعده ای ازاین کتب یعنی:عبقریه محمد(ص)،عبقریه علی (ع)،ابوالشهدا(ع)،عبقریه الصدیق وعبقریه عمرراموضوع کارخویش قرارداده است.این نوشتاردردوفصل تنظیم یافته است فصل اول کلیات می باشدوشامل بررسی اوضاع سیاسشی،اجتماعی وفرهنگی ودینی مصردرعصرنویسنده می باشد.فصل دوم نیزبه بررسی وتحلیل کتب فوق اختصاص یافته است.

شعر، کلامی موزون و مقفّي و برخوردار از خيالی بکر، تصاويری بليغ و تأثير گذار است. نه تنها از کهن ترين روزگار وجود داشته است بلکه همزاد نيروی احساس بشری، قلمداد مي‏شده با ذوق و طبع آدمی ارتباط تنگاتنگ يافته است. بی آنکه بخواهد در چارچوب رشد عقلي ، دانش عميق يا پيشرفت متمدنانه محدود و محصور گردد. شعر عربی از گذشته تاکنون دوره های مخلتفی را پشت سر گذاشته است و از جمله آن دوره‏ی جاهلی و دوره‏ی اسلامی است که در پژوهش حاضر از رهگذر بررسی اشعار سه تن از شاعران مخضرم يعنی حسان بن ثابت ، کعب بن زهير و عبدالله بن رواحه بدان پرداخته شده است. تاکيد پژوهشگر در اينجا بر شعر دوره‏ی اسلامی و نشان دادن نقش شاعران نامبرده در پيشبرد اهداف پيامبر اسلام(ص) و گسترش شعائر اسلامي است و نيز اينکه چگونه اسلام آورده و عوامل اسلام آوردنشان چه بوده است. اين پژوهش مشتمل بر مقدمه و سه بخش اصلی است و هر بخش در سه فصل جداگانه بررسی شده است. شاکله اصلی بحث در حقيقت همان بخش سوم است که در هر فصل آن به طور جداگانه هدف اصلی بررسی شده است .در بخش پاياني نيز ضمن اشاره کوتاه به نقش تبليغاتی شعر در زمان پيامبر، به تحليل نظريات مطرح شده در سه بخش اصلي و نتيجه گيری کلی وتحليلي پرداخته شده است. از نتايج مهم بحث اينکه: شعر عربي در گذر زمان فراز و فرودهايي داشته است و همواره شاعراني معارض و مدافع وجود داشته اند. شعر کاملاً از نظر پيامبر(ص) مردوده نبوده است بلکه شعرهای غير اخلاقی و مخل اهداف اسلام را نپذيرفته اند. در ميان شاعران مورد بحث، حسان بن ثابت، عليرغم اينكه به سختي و با حساسيت بيشترين در مقايسه با دو همتايش اسلام آورد؛ اما در مبارزه با مشرکان و دفاع از اسلام بيشترين نقش را داشت.

آنچه در این پایان نامـه می آید کنـکاش گونه ای است کـه به تطبیـق ابیـاتی از دیـوانناصرخسرو با احادیث شیعی دوازده امامی می پردازد. این جستارگونه در صورتی می تواند دارای اهمیت تلقی شود که بتواند محمل هایی روایی برای ابیات بیابد تا از این رهگذر هم احیاناً گره از برخی ابیات گشوده شود و هم قضاوت درباره ی گزاره های ناصرخسرو از منظر مزبور سهل شود و ... برای این هدف در آغاز ابیاتی را که داری پیام تلقی می شد گردآوری و سپس برحسب موضوع با احادیث مقایسه شد؛آنگاه مشخص شد که بسیاری از پیام های مذهبی او با احادیث مذکور در پیوند است. در مواردی نیز مطالبی در دیوان استفاده شده که در منابع اهل سنت مذکور است. درمورد استفاده از سخنان ائمه نیز ناصر خسرو گاه به صورت منطوقی از آن کلمات بهره برده و گاه به گونه ی مفهومی. در تشبیهات نیز در چند مورد ملاحظه شد که این شاعر از میان ارکان تشبیه تنها در وجه شبه با کلمات ائمه همراهی نکرده است؛ همچنان که گاه ساختار جمله ها همان ساختار روایی است با این تفاوت که ناصر خسرو تنها موضوع قضیه را عوض کرده و محمول را به حال خود باقی می گذارد. نکته قابل توجه اینکه پر رفت وآمدترین سخنان در دیوان ناصرخسرو از آن امیر بیان علی (ع) است. ضمن اینکه در این سیر اجمالی گاه با احادیثی از زبان آن دسته از ائمه مواجه می شویم که درشمار ائمه ی پس از امام صادق (ع) هستند.

در این پایان نامه، تلاش شده، سیمای حضرت رسول (ص) در مثنوی، بررسی و تحلیل شود. ار این رو، بر اساس اشعار مثنوی، بخش هایی از زندگانی پیامبر اکرم (ص) ؛ از قبیل: ولادت و حوادث پیرامون آن، شناخته شدن او توسط راهب نصرانی، هجرت از مکه به مدینه و وقایع متعاقب آن پرداخته شده است. علاوه بر موارد یادشده، این پایان نامه، دربرگیرنده ی توصیف شمایل و سیمای ظاهری، سیرت و مکارم اخلاقی، ویژگی های باطنی، معجزات و خوارق عادات پیامبر (ص) و ذکر فضایل خوشاوندان و صحابه و همین طور اشاره به احوال برخی از دشمنان و معاندان اوست.