جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شرح نهج البلاغه اثر شیخ محمد عبده ، فقیه ، حقوق دان ،اصلاح گر دینی ، مفتی اسبق مصر و از شاگردان سید جمال الدین اسد آبادی است . این کتاب که بیشتر حاوی الفاظ مشکل و واژگان غریب نهج البلاغه است در دنیای عرب شهرت بسزائی دارد و بارها در مصر ، لبنان و ایران چاپ شده است. كتاب، همچون نهج‌البلاغه در سه جزء تدوين شده است با اين اختلاف كه در جزء اول تا خطبه 117 و در جزء دوم مابقى خطبه‌ها آمده است. بخش نامه‌ها و حكمت‌ها نيز يك جا در جزء سوم شرح شده است. شرح مطالب جداى از متن و با ذكر شماره در پاورقى آمده است.

شرح نهج‌البلاغه، تأليف محمد عبده نويسنده مصرى؛ از جمله شروحى است كه بيشتر به جنبه‌هاى ادبى نهج‌البلاغه پرداخته است. اين شرح نشانه‌اى از تساهل مذهبى نويسنده و دلبستگى او به وحدت مسلمانان است. ساختار كتاب، همچون نهج‌البلاغه در سه جزء تدوين شده است با اين اختلاف كه در جزء اول تا خطبه 117 و در جزء دوم مابقى خطبه‌ها آمده است. بخش نامه‌ها و حكمت‌ها نيز يك جا در جزء سوم شرح شده است. شرح مطالب جداى از متن و با ذكر شماره در پاورقى آمده است.

مصباح البلاغة في مشكاة الصياغة، تأليف سيد محمدحسن ميرجهانى طباطبايى به زبان عربى است. نویسنده در اين اثر خطبه‌هايى را كه مرحوم سيد رضى(ره) در نهج‌البلاغه جمع‌آورى نكرده‌اند يا در آن اختلاف روايه وجود دارد، گردآورى كرده است. كتاب در چهار جزء تنظيم شده است. سه جزء اول به خطبه‌ها و جزء چهارم به نامه‌هاى حضرت اختصاص دارد. در اين تصنيف و تأليف به لحاظ خطب و نامه‌ها- نه حكمت‌ها و مواعظ- از شيوه سيد رضى(ره) پيروى شده است، جز اينكه در نقل مطالب، اگر مأخذ و سندى وجود داشته ذكر شده است. همچنين اگر خطبه يا نامه‌اى در نهج‌البلاغه به صورت مقطعه آمده و نویسنده بر تمام آن دست يافته، با ذكر مدرک آورده است. اصطلاح مستدرك‌نويسى در ميان نويسندگان، اصطلاحى آشناست و به اين معناست كه امورى در راستاى هدف مؤلف بوده است؛ ولى مؤلف به آن دست‌يابى نداشته است تا بتواند همه را در تأليف خويش ذكر نمايد، در كتاب ديگرى جمع‌آورى شود. نكته‌ى قابل توجه، هدف و انگيزه‌ى مؤلف است كه در مستدرك‌نويسى بايد مورد لحاظ قرار گيرد. مثلاً در كتاب شريف نهج‌البلاغه سيد رضى به قصد جمع‌آورى سخنانى فصيح و بليغ، دست به تأليف زده است و علاوه بر اين مى‌خواسته، فضايل جامع حضرت و محاسن او را بيان كند. با توجه به مطالب فوق، مستدرك نويس‌هاى نهج‌البلاغه غالباً نتوانسته‌اند به هر دو هدف دست يابند، گرچه در جلب هدف دوم موفق بوده‌اند. در مجموع مستدركاتى براى نهج‌البلاغه وجود داشته كه برخى‌ها در دسترس نيست و فقط نامى از آن‌ها به يادگار مانده و برخى از آن‌ها موجود است. از برخى از نسخه‌هاى نهج‌البلاغه برمى‌آيد كه سيد رضى خود در فكر تكمله‌اى بوده و در اواخر نهج‌البلاغه به اين كه در اواخر هر باب از ابواب كتابش اوراقى را براى سخنانى كه ممكن است، بعدها يافت شود، سفيد گذاشته است، اشاره كرده است؛ ولى چيزى از آن به دست ما نرسيده است. افزون بر كتبى كه تنها نام آن‌ها در كتاب‌هاى مرجع ذكر شده است، كتاب‌هاى ديگرى به عنوان مستدرك نهج‌البلاغه نوشته شده كه اينك در دست است؛ از جمله: مستدرك نهج‌البلاغه: شيخ هادى کاشف‌الغطاء نهج‌السعادة فى مستدرك نهج‌البلاغه: شيخ محمدباقرمحمودى تمام نهج‌البلاغه: سيد صادق موسوى نهج‌البلاغه‌الثانى: شيخ جعفر حائرى كتاب حاضر نيز از جمله اين مستدركات محسوب مى‌شود. نویسنده با ذكر زحمات و قدردانى از علماى سلف در تحقيق و تصنيف دقائق كلمات حضرت و به ويژه سيد رضى(ره) كه درهاى كلام آن حضرت(ع) را به گونه‌اى جديد تنظيم نمود، به مطالعات و امعان نظر خود در اين كتاب شريف اشاره كرده است. آرزوى قلبى نویسنده آن بوده است كه آنچه از جوامع كلام حضرت اعم از خطبه‌ها و نامه‌ها كه در نهج‌البلاغه نيامده است، را گردآورى نمايد؛ البته وى خاطر نشان كرده است كه كلمات قصار را بعضى از محققین شيعه و سنى جمع‌آورى كرده‌اند. نویسنده در اين جهت كتب اخبار و آثار و تأليفات فراوانى را مورد مطالعه قرار داده و از آنجا كه كلام اميرالمؤمنين(ع) براى كسى كه از ان طلب روشنايى كند، نور است، اين مجموعه را «مصباح البلاغه فى مشكاة الصياغة» ناميده است. چه‌بسا در اثناء كتاب در خطبه يا كلام يا لفظى تكرار مشاهده شود كه به اعتقاد نویسنده معفوّ است، هم چنانكه در نهج‌البلاغه اينگونه است؛ دليل اين امر آنست كه روايات كلام حضرت(ع) اختلاف شديدى داشته و چه‌بسا اتفاق مى‌افتد كه سخنى در يك روايت به‌گونه‌اى و در روايت ديگر به نحو ديگرى نقل شده است: با يك اضافه يا لفظ بهترى كه مقتضاى حال تكرار آن را طلب مى‌كرده است. چه بسا برخى نيز سهواً يا نسياناً تكرار شده است. نویسنده در انتها يادآور شده است كه اگرچه تمام سعى و تلاش خود را مبذول داشته است؛ اما ممكن است كه كلام شاذ و نادرى در اين مجموعه آمده باشد.

شرح «خطبه شقشقیه» و نقد عملکرد ابوبکر، عمر و عثمان در دوران خلافت آنان و انتقاد امیرالمومنین علی(ع) از آن‌هاست. در این پژوهش ابعاد مختلف مطرح شده در خطبه شقشقیه از لحاظ بلاغی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی مورد بحث و بررسی قرار گرفته و گله‌مندی امیرالمومنین از اوضاع رخداد نموده پس از رحلت رسول خدا(ص) و جریان غصب خلافت توسط خلفای سه گانه و عملکرد بد آنان در طول دوران خلافت مورد شرح و بررسی قرار گرفته است. نویسنده جریان شورای سقیفه برای تعیین خلیفه و اعتراض امیرالمومنین نسبت به این مساله مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و عدم شایستگی ابوبکر، عمر و عثمان برای اداره حکومت و عدم علم آنان به مسایل دینی و قضایی و همچنین توطئه‌های صورت گرفته علیه حکومت آن امام توسط اصحاب جمل، اصحاب نهروان و اصحاب صفین را از زبان ایشان مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است.

کتاب درباره نهج البلاغه است و رد شبهات کسانی است که در مصدر نهج البلاغه تشکیک ایجاد می کنند. ایشان با ذکر روایات و بررسی آنها و همچنین محتوای عالی نهج البلاغه پاسخ شبهه افکنان را می دهد.

مصائب النواصب فی الرد علی نواقض الروافض نوشته قاضی سید نورالدین بن شرف‌الدین مرعشی حسینی تستری (956-1019ق)، با موضوع کلام اسلامی، ردی بر کتاب «نواقض الروافض» میرزا مخدوم شریفی تبریزی است. قاضی نورالله شوشتری در سال 995ق از تألیف این کتاب فراغت یافت و همان‌طور که در خاتمه متذکر شده، آن را در هفده روز نوشته و به پایان رسانده است. کتاب دارای مقدمه محقق، مقدمات مؤلف (هشت مقدمه) و مطالب کتاب در شش فصل (که سه فصل آن در جلد اول و سه فصل در جلد دوم بیان شده است) است. از سبک نوشتاری کتاب چنین برداشت می‌شود که نویسنده معتقد است که این کتاب پاسخی نظامی در حوزه قلم به مخالفان است. بنابراین وی، حملات میرزا مخدوم در نواقض را با سبکی حماسی پاسخ گفته است. ایشان فصول و بخش‌های کتاب را با اصطلاحات نظامی نام‌گذاری کرده است. او علت نام‌گذاری کتاب و سبک نگارش حماسی آن را به این جهت می‌داند که بحث با مخالف را جهاد می‌شمارد. لذا در نوشتن آن به‌جای فصل به جُند تعبیر کرده است. وی پس از خطبه مُسَجَّعش، هشت مقدمه بر کتاب نگاشته و سپس شش لشکر (بخش) آورده، در لشکر چهارم بیست‌وسه طایفه و در لشکر ششم هفت پرچم را بحث کرده است. ترتیب کتاب به‌صورت مقدمه، سپاهیان (جنود)، لشکریان (صفوف)، رسته‌ها (طوایف) و پرچم‌ها (رایات) است منتهی جنگ در اینجا با تیرهای قلم و شمشیرهای استدلال صورت می‌پذیرد.

کتاب حاضر در مورد صبر و ارزش آن می باشد که به ذکر موارد، اقسام، فضیلت، صبر ائمه و... می پردازد.

این کتاب نقد و ردیه‏ای است بر کتاب قراءة فی نهج‏البلاغه دلیمی که در آن تعدادی از مطالب نهج‏البلاغه را مخالف اندیشه و شخصیت حضرت علی (ع) و فرهنگ شیعه دانسته و آنها را رد کرده است. در کتاب حاضر به آن شبهات پاسخ داده شده و درباره عصمت امام، وحی و الهام و رابطه امامت و نبوت و سیره و شخصیت حضرت علی (ع) بحث شده و از همه محتوای نهج‏البلاغه دفاع شده است.

عقايد و انديشهھاى بنیادى اسلام كه از آنھا بهعنوان اصول عقايد ياد مىشود پايه و اساس آيین حیاتبخش اسلام را تشكیل مىدھند و در شكلگیرى رفتار مسلمانان اثر مىگذارند، زيرا بهطور كلّى رفتار انسانھا- خودآگاه يا ناخودآگاه- تحت تأثیر اصول عقايد و بهعبارت ديگر، جھانبینى قرار دارد. از اين رو، براى استقرار و تثبیت نظام ارزشى و رفتارى اسلام، بايد مبانى عقیدتى آن مورد بررسى قرار گیرد. کتاب حاضر که درباره امامت است به شکلی تهیه و تنظیم شده است که متناسب با سطح افكار و نیازھاى فکر زمان حاضر باشد.

کتاب «مقدمة شرح نهج البلاغة» نوشته میثم بحرانی، مقدمه‌اى مفصل كه از سه مبحث كلى تشكيل شده كه در متن عربى از آن‌ها به قواعد ثلاث تعبير شده است اثری از ابن میثم بحرانی می باشد. محتوای این کتاب پیرامون مباحث ادبی نگاشته، موضوعاتی نظیر دلالت الفاظ، اقسام لفظ، مباحث اشتقاق الفاظ، ترادف و توکید، مشترک لفظی، بلاغت و فصاحت، محاسن کلام، حقیقت و مجاز، تشبیه، استعاره، حقیقت نظم، اقسام نظم، حقیقت خطابه، مبادی و اقسام خطابه، امور مختلف در زیبایی خطابه را توضیح داده است. در ادامه بحثی جالب پیرامون شخصیت و فضائل انسانی امام امیرالمؤمنین علیه السلام وجود دارد . او در این بحث که طی چند فصل ذکر شده، از ابعاد مختلف به بررسی شخصیت امام علیه السلام می پردازد: فضیلت های بیرونی امام علیه السلام فضیلتهای نفسانی امام علیه السلام در ابعاد نظری و عملی ، کرامات امیرالمؤمنین.