جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تفسیر المیزان اثر علاّمه طباطبائی یکی از تفاسیر جامع شیعه در دوران معاصر می باشد. با توجّه به معاصر بودن این تفسیر، مسأله این است که آیا ایشان به علوم نوین از جمله علم جغرافیا در تفسیر آیات توجّه کرده اند یا خیر؟ از آنجا که خداوند در بسیاری از آیات قرآن از پدیده های طبیعی مثل زمین، آسمان، باد، باران، ابر و ... نام برده، فهم پاره ای از این آیات نیازمند دانستن علم جغرافیا می باشد. علاّمه طباطبائی در موارد متعدّدی از این دانش ذیل برخی آیات برای روشن شدن معنای آیات کمک گرفته است و در تفسیر آیات بی شماری از قرآن کریم، از علم جغرافیا مدد جسته است. ایشان گاه در شاخة جغرافیای طبیعی (مباحثی چون؛ قبله یابی، شب و روز، زمین شناسی و ...) و گاه در شاخة جغرافیای تاریخی (ذوالقرنین، سرزمین مقدّس، ویژگی سرزمین قوم عاد، وضعیّت جغرافیایی غار اصحاب کهف) وارد این حوزة علمی شده است.

بر اساس دو اصل اساسی «مسوولیت مسلمانان نسبت به سرنوشت یکدیگر» و «دخالت رای مردم در حاکمیت حاکم اسلامی» باید پذیرفت که وحدت یا تعدد دولت اسلامی، نه با منعی از سوی منابع دینی روبه روست و نه با الزامی از ناحیه آن، از این رو مرزهای «قومیتی (زبانی)»، «جغرافیای طبیعی»، «جغرافیای سیاسی» و «عقیدتی» با رعایت شرایط لازم، می توانند چهار الگوی گستره دولت دینی پذیرفته شوند. البته با توجه به شرایط جهانی روز و لزوم معتبر دانستن مرزهای بین المللی، چاره ای جز پذیرش الگوی سوم وجود ندارد. امور شخصی شهروندان، حیطه «اعمال قدرت داخلی لازم الرعایه» برای زمامداران جامعه اسلامی را معلوم می سازد و تعرض به این حریم تا ضرورت حکومتی و مصالح عمومی اقتضا ننماید و حفظ حریم خصوصی افراد در تعارض با تامین و تحکیم صلاح و فلاح اجتماع واقع نگردد، برای حاکمان جایز نخواهد بود.

هدف اصلی ما در این نوشتار، بررسی چگونگی فرآیند شکل‌گیری، ریخت‌زایی و رشد مسجد جمکران قم (و مجموعه وابسته به آن) بر اثر ایجاد باور دینی است . "مجموعه‌ای که از مصادیق روشن تاثیر دین بر تحول رفتار و کردار معنوی انسان و در نتیجه پیدایی و تحول در چشم‌اندازهای فرهنگی است ، چرا که رابطه دین با محیط همواره از طریق باورمند شدن فرد، گروه دینی و یا جامعه گذر می‌کند و تحت فراهم آمدن شرایط و مقتضیات معین، بارگذاری کالبدی دین توسط شخص ، گروه و یا جامعه متدین، متنفذ و دارای در حد مقدرات انجام می‌گیرد و بدین ترتیب ساختار یا سازمان قضایی کارکردهای دینی شکل می‌یابد". تحلیل علمی نقش دین در نقش‌بندی و دگرگون‌سازی چهره مجتمع‌های زیستی کشور در گذشته و حال از ضروریات است و از آنجا که امروزه عده‌ای از نظریه‌پردازان جغرافیای شهری نقش عوامل مذهبی را در پیدایش و توسعه شهرها بسیار موثر می‌دانند اهمیت اینگونه مطالعات و تحلیلها بیشتر مشخص می‌شود. مسجد جمکران قم به عنوان یک چشم‌انداز فرهنگی که پیدایی آن متاثر از جهان‌بینی اسلامی است ، پس از انقلاب اسلام و تحول در نظام حکومتی، به واسطه دیدگاههای اسلامی کارگزاران حکومت رشدی فزاینده داشته است و به عنوان یک پدیده فضایی - مکانی می‌تواند محور مطالعات جغرافیایی باشد. از آنجا که این فضا اولین پدیده منبعث از جهان‌بینی و بینش اسلامی نیست و بی‌گمان آخرین آن هم نخواهد بود، و با توجه به پویایی و توان درونی بینش اسلامی در چهره‌بخشی و سامان‌دهی به فضاهای جغرافیایی ضروری است که جغرافی‌دانان ، برنامه‌ریزان شهری و ناحیه‌ای و مدیران امور کشوری به هنگام ارائه و اجرای طرحهای عمرانی نواحی مختلف ، از توان و نیروی پتانسیل این بینش بهره لازم را بگیرند.

اهتمام احمد بن عُمَر بن اَنَس العُذری- معروف به ابن دَلايی محدث و مورخ اهل اندلس- در جغرافيا نگاری در شرح حال هايی باقی مانده درباره او ناديده گرفته شده است، در حالی كه تَرصيع الاخبار و تَنويع الآثار به عنوان تنها اثر بر جای مانده از عُذری نشان از آن دارد كه وی علاوه بر آگاهی از علوم زمانه خويش- حديث و تاريخ- به جغرافيانگاری نيز پرداخته و در اين اثر جغرافيا را بر تاريخ مقدم داشته است. پژوهش حاضر با روش توصيفی – تحليلي به بررسی و تقسيم بندی اطلاعات جغرافيايی موجود در اين كتاب پرداخته و در صدد است تا با تبيين جغرافيانگاری عذري، به واكاوی اين بخش از حيات علمی عذری كه مورد غفلت واقع شده است، بپردازد. يافته های اين پژوهش نشان می دهد كه عذری فقط به نقل اطلاعات پيشينيان اكتفا نكرده است، بلكه به جغرافيای وصفی و ابزارهای آن و نيز انواع جغرافيانگاری به ويژه عجايب نگاری احاطه داشته است.

فقر شهری، فقری است که شکلی شهری یافته است که آن را از انواع دیگر فقر در عرصه های مختلف جغرافیایی دیگر متمایز کرده است. این پایان نامه قصد آن دارد که برای اولین بار در ایران با نگاهی جغرافیایی به شناختی اولیه از این شکل شهری شده فقر و نظر خود فقرا درباره ماهیت آن دست یابد و با معرفی رویکردهای مختلف فقر شناسی در این حوزه، خود با رویکردی مدیریت محورانه به تحلیل علل ایجاد و تداوم فقر شهری در محله اسلام آباد ( یکی از محلات حاشیه ای شهر زنجان) بپردازد. نخست درباره ماهیت فقر شهری بحث گردیده است. انواع نظریات درباب ماهیت فقر، فقر و جغرافیا، فقر شهری، فقیر شهری، چگونگی سنجش و در نهایت راهکارهای رفع آن در این بخش مطرح شده است. برای شناخت شکل کالبدی فقر شهری محله مورد مطالعه، آمار اطلاعات موجود از جمله فایل های رقومی شده کاربری اراضی شهر به وسیله سیستم های اطلاعات جغرافیایی(GIS) پردازش شده است. برای شناخت بخش اقتصادی، اجتماعی و... فقر یا شناخت مفهوم فقیر شهری نیز از آمار و اطلاعات پرسشنامه ای استفاده شده است. برای آزمون فرضیات که با رویکردی مدیریتی در باب شناخت علل فقر مطرح شده است نیز، مدل ریاضی فرایند تحلیل سلسله مراتبی توماس ساعتی( AHP ) در کنار سایر اطلاعات و آمار و نقشه ها، بکار گرفته شده است.

بررسيهاي علمي براي حل مسايل پيچيده محيط طبيعي دنياي امروز نيازمند ديدي همه جانبه و درهم تنيده از علوم مختلف است . در همین راستا ، دیدگاه رفتاری نیز که به نوعی الهام گیری از مقوله رفتار انسانها در علم روانشناسی و نظریه گشتالت می باشد ،مي تواند مفهوم خاصي به علم ژئومرفولوژي بخشیده و آن را به عنوان علم مطالعه رفتار لندفرم های تشکیل دهنده کره زمین و تبیین رفتار آنها مطرح سازد . هدف از این پژوهش ، بررسي واژه لندفرم- اصطلاح رايج در ادبيات ژئومورفولوژيك- بر اساس اصول هستی شناسی اشیاء و تحلیل روابط حاکم بر آنها بر مبنای دیدگاه رفتاری گشتالت و ارائه نوعی طبقه بندی ژئومورفولوژیکی بر مبنای این دیدگاه رفتاری و در نهایت ارائه راهکارهای مدیریتی به منظور اصلاح و يا تعديل رفتار لندفرم ها می باشد . در پژوهش حاضر جهت جمع آوري اطلاعات مورد نياز از دو شيوه‌ اسنادي و روش های بررسي ميداني استفاده شده است. در روش اسنادي از نشريات، کتاب‌ها و مقالات مختلف موجود داخلي و خارجي - اعم از الکترونيکي و چاپ شده مرتبط با موضوع پژوهش- نقشه ها ، عکس های هوایی و داده هايماهواره ای بهره گرفته شده و در روش ميداني ، اطلاعات مورد نياز از طریق مشاهدات دقیق ، تهیه عکس و اندازه گیری جمع آوری شده است.مهمترین نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که لغزش ها و گالی ها با توجه به رفتار تسطیحی فرایندهای شکل زای حاکم بر سیستم های ژئومورفولوژیکی حوضه کوهستانی جاجرود- که دارای رفتار فرسایشی کندوکاوی هستند-به نوعی لند فرم های غریب و آشفته در این سیستم ها محسوب می گردند كه اغلب انسان به عنوان عامل تحريك كننده آنها عمل كرده است . همچنین ، نیروهای زمین ساختی نیز به عنوان یکی دیگر از محرک های رفتاری مهم ، در تغییر و تحول لندفرم های منطقه نقش بسزایی داشته اند .