جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دکتر همایون همتی در جمع طلاب و دانشجویان به مناسبت نیمه شعبان در سخنرانی‌ای که به صورت مجازی برگزار شد از آموزه مهدویت و الهیات امید سخن گفت. متن تحریر شده این سخنرانی در اختیار دین‌آنلاین گذاشته شده است.

این نوشتار تاملی است در چگونگی طرح آموزه های مهدویت از سوی ائمه (ع) از زمان امیرالمومنین تا عصر حضرت سجاد (ع). ارائه معارف مهدوی از سوی قرآن و اهل بیت (ع) با توجه به اهداف کلی دعوت دینی، نیازهای مخاطبان عصر صدور و همچنین نیازهای شیعه در اعصار متاخر شکل گرفته است. بررسی محورهای مورد تاکید در این بیانات و تامل در نسبت آن ها با اهداف کلی و نیازهای هر عصر می تواند از یک سو طرح کلانی را نشان دهد که در این شکل از تعلیم و تربیت تعقیب شده است و از سوی دیگر، تاثیر تربیتی و اخلاقی هر یک از آموزه های مهدوی را نمایان تر کند.این پژوهش بر تحلیل محتوایی روایات صادره از چهار امام نخستین شیعه تکیه دارد و می کوشد با توجه به شرایط عصر صدور، آثار آموزه های مهدوی بر شیعیان را معلوم کند. از این رو، با تعیین محورهای مورد تاکید در سخنان هر یک از معصومین (ع) همراه با ارائه نمونه ای از آن و تامل در نسبت این سخنان با شرایط مخاطبان، تلاش دارد به حکمت و جهت طرح هر یک از آموزه ها دست یابد.پیش تر در مقاله ای از پیش فرض ها و روش های این تحقیق گفت وگو کرده ایم. مقاله حاضر، روشن گر این سخن است که تعلیم آموزه های مهدوی در این برهه از تاریخ ائمه (ع) افزون بر ارائه معارف مهدوی و آخرالزمانی، به نکاتی مهم در تربیت مخاطبان توجه دارد و نوعی زمینه سازی برای جلوگیری از آفات بحث مهدویت و نیز انحرافات را متناسب با عصر ائمه نخستین (ع) دنبال می کند.

فلسفه تاریخ شاخه ای از مباحث فلسفی است که تحت تأثیر اندیشه های فیلسوفانی چون هردر و هگل در قرن نوزدهم در مغرب زمین شکل گرفت. امروزه فلسفه تاریخ نامی است که معمولا برای دو حوزه مستقل از مباحث فلسفی به کار می رود که یکی با نام فلسفه نظری تاریخ و دیگری با نام فلسفه تحلیلی تاریخ شناخته می شود. فلسفه نظری تاریخ حوزه‌ای از تأملات فلسفی است که به بحث عقلی در مورد تاریخ و مسیر تکامل آن می پردازد. در هر فلسفه نظری تاریخ بایستی به سه سوال اصلی پاسخ داده شود که این سوالات عبارتند از ۱- غایت حرکت تاریخ چیست؟۲- مسیر حرکت تاریخ چیست؟ ۳- موتور محرک تاریخ چیست؟ اما این شاخه از مباحث فلسفی علیرغم تأکیدات اسلام بر تأمل در تاریخ زندگی انسانها هیچگاه به طور جدی در جهان اسلام شکل نگرفت و امروزه این نقص کماکان دیده می شود. در عالم تشیع علیرغم وجود آموزه مهدویت به عنوان یک آموزه عقلی- کلامی که واجد بصیرتهایی در مورد تاریخ است به دلیل عدم درک عمیق و همه جانبه از آن و تقلیل آن به نوعی مباحث کلامی صرف درباره غایت و پایان تاریخ، این آموزه نتوانسته است به عنوان یک فلسفه نظری جامع تاریخ مطرح شود. سعی ما در این پایان نامه بر این بوده است تا با تأمل عقلی در مورد ابعاد متفاوت آموزه مهدویت و با استمداد از برخی رویکردهای عرفانی و فلسفی به این آموزه، نشان دهیم که می توان این آموزه را به عنوان یک فلسفه نظری جامع تاریخ که پاسخ گوی هر سه سوال پیش گفته باشد، مطرح کرد. ما در این پژوهش با استفاده از روش تحلیلی از نوع تحلیل مفهومی و مبانی معرفتی و با نظر به برخی رویکردهای عرفانی به تاریخ نشان خواهیم داد که اولا: می توان با رجوع به مبانی عرفانی و خصوصا عرفان ناب شیعی تفسیری از تاریخ ارائه داد که بر اساس آن، تاریخ را عرصه ظهور اسماء و صفات الهی دانست. در مرحله بعد با نظر به یکی از مهمترین ارکان آموزه های عرفان شیعی یعنی آموزه انسان کامل نشان خواهیم داد که چون انسان کامل مجلا و مظهر تمامی اسماء الهی است لذا می توان به یک معنا تاریخ را عرصه ظهور انسان کامل دانست و در نتیجه تفسیری از ظهور ارائه داد که بر اساس آن ظهور را فرایندی دائمی و همیشگی دانست که در پایان تاریخ به نحو اتم و اکمل تحقق می یابد و در آخر با استفاده از همین تفسیر سه سوال پیش گفته در حوزه فلسفه نظری تاریخ را پاسخ داده و نشان می دهیم که با استفاده از این خوانش، می توان آموزه مهدویت را به عنوان یک فلسفه نطری جامع تاریخ معرفی کرد.

«دوازده گفتار درباره دوازدهمین حجت خدا حضرت مهدی عج» اثر فارسی حسین اوسطی، در پی معرفی و اثبات حجت خدا در عصر غیبت، شناخت امام عصر عجل‌ الله‌ فرجه‌ الشریف و رفع شبهات در این مورد می‌ باشد. انگیزه تالیف، در مرتبه اول، شناخت امام عصر عج و در مرتبه بعد، بهره برداری از آثار مثبت اعتقاد به امام زمان عج است. کتاب با یک مقدمه آغاز و مطالب در دوازده گفتار، مرتب شده است. از جمله ویژگی‌ های کتاب این است که خلاصه‌ ای از مطالب ارائه شده در پایان هر گفتار ارائه شده و سؤالات مربوط به هر گفتار، در پایان آن آمده است تا جنبه آموزشی و یادگیری این اثر بیشتر شود. علاوه بر نقل روایات و مستندات، از دلایل عقلی و نیز از حکایات مفید در خلال بحث‌ ها برای تایید و تبیین مطالب استفاده شده است.

این نوشتار، ادامه مقالات گذشته و تاملی بر چگونگی ارائه معارف مهدوی از سوی امام کاظم و امام رضا علیهما السلام است؛ بیاناتی که با توجه به اهداف کلی دعوت دینی، مخاطرات و نیازهای عصر ثبات و اقتدار عباسیان، نزدیک شدن عصر غیبت و ظهور گروه منحرف واقفیه شکل گرفته است.بررسی محورهای مورد تاکید در این بیانات و تامل در نسبت آن ها با اهداف کلی و نیازهای هر عصر می تواند از یک سو طرحی کلان نشان دهد که در این شکل از تعلیم و تربیت تعقیب شده است و از سوی دیگر، تاثیر تربیتی و اخلاقی هر یک از آموزه های مهدوی را نمایان تر کند.این پژوهش بر تحلیل محتوایی روایات صادره از امامان یادشده علیهما السلام تکیه دارد و تلاش می کند با توجه به شرایط عصر صدور، آثار آموزه های مهدوی بر شیعیان را معلوم کند؛ از این رو با تعیین محورهای مورد توجه در سخنان آن دو امام، همراه با ارائه نمونه ای از آن و تامل در نسبت این سخنان با شرایط مخاطبان به حکمت و جهت طرح هر یک از آموزه ها دست یابد.این نوشتار، روشن گر این سخن است که تعلیم آموزه های مهدوی در این برهه از تاریخ ائمه علیهم السلام افزون بر ارائه معارف مهدوی و آخرالزمانی، به نکاتی مهم در تربیت مخاطبان توجه دارد و نوعی زمینه سازی برای رهایی از آفات بحث مهدویت و مصون سازی از انحرافات در عصر امام کاظم و امام رضا علیهما السلام را دنبال می کند.

این نوشتار، در ادامه مقالات گذشته و تاملی بر چگونگی طرح آموزه های مهدویت از سوی امام صادق و کیفیت ارائه معارف مهدوی از سوی ایشان است؛ بیاناتی که با توجه به اهداف کلی دعوت دینی، فرصت ویژه صادقین (ع) در آموزش معارف دینی، نیازهای عصر سقوط امویان و ظهور عباسیان مطرح شده اند.بررسی محورهای مورد تاکید در این بیانات و تامل در نسبت آن ها با اهداف کلی و نیازهای هر عصر می تواند از یک سو طرح کلانی را نشان دهد که در این شکل از تعلیم و تربیت تعقیب شده است و از سوی دیگر، تاثیر تربیتی و اخلاقی هر یک از آموزه های مهدوی را نمایان تر کند.این پژوهش بر تحلیل محتوایی روایات صادره از امام صادق (ع) تکیه دارد و تلاش می کند با توجه به شرایط عصر صدور، آثار آموزه های مهدوی بر شیعیان را معلوم نماید؛ از این رو با تعیین محورهای مورد تاکید در سخنان آن امام همراه با ارائه نمونه ای از آن و تامل در نسبت این سخنان با شرایط مخاطبان، می کوشد به حکمت و جهت طرح هر یک از آموزه ها دست یابد. ارائه نمونه در سخنان امام صادق (ع) در این مقاله با توجه به توضیحات مقالات پیشین محدودتر بوده و کثرت روایات آن حضرت ما را ناچار از گزارش کلیات و پرهیز از ذکر جزئیات کرده است. از پیش فرض ها و روش های این مجموعه مقالات پیش تر در نوشتاری گفت وگو کرده ایم.این مقاله، روشنگر این سخن است که تعلیم آموزه های مهدوی در این برهه از تاریخ ائمه (ع) افزون بر ارائه معارف مهدوی و آخرالزمانی به نکاتی مهم در تربیت مخاطبان توجه دارد و نوعی زمینه سازی برای جلوگیری از آفات بحث مهدویت و جلوگیری از انحرافات را متناسب با عصر ائمه نخستین دنبال می کند.

این نوشتار در ادامه مقالات گذشته و تاملی در چگونگی طرح آموزه های مهدویت از سوی امام باقر(ع) و کیفیت ارائه معارف مهدوی از سوی ایشان است؛ بیاناتی که با توجه به اهداف کلی دعوت دینی، فرصت ویژه صادقین در آموزش معارف دینی، نیازهای عصر سقوط امویان و ظهور عباسیان شکل گرفته است.بررسی محورهای مورد تاکید در این بیانات و تامل در نسبت آن ها با اهداف کلی و نیازهای هر عصر می تواند از یک سو طرح کلانی را نشان دهد که در این شکل از تعلیم و تربیت تعقیب شده است و از سوی دیگر، تاثیر تربیتی و اخلاقی هر یک از آموزه های مهدوی را نمایان تر کند.این پژوهش بر تحلیل محتوایی روایات صادره از امام باقر(ع) تکیه دارد و می کوشد با توجه به شرایط عصر صدور، آثار آموزه های مهدوی بر شیعیان را معلوم نماید؛ از این رو با تعیین محورهای مورد تاکید در سخنان آن امام، همراه با ارائه نمونه ای از آن و تامل در نسبت این سخنان با شرایط مخاطبان، تلاش دارد به حکمت و جهت طرح هر یک از آموزه ها دست یابد. ارائه نمونه از سخنان امام باقر (ع) در این نوشتار با توجه به توضیحات مقالات پیشین، محدودتر بوده و کثرت روایات آن حضرت ما را ناچار از گزارش کلیات و پرهیز از ذکر جزئیات کرده است. از پیش فرض ها و روش های این مجموعه مقالات، پیش تر در نوشتاری دیگر گفت وگو کرده ایم.مقاله حاضر، روشنگر این سخن است که تعلیم آموزه های مهدوی در این برهه از تاریخ ائمه (ع) افزون بر ارائه معارف مهدوی و آخرالزمانی به نکاتی مهم در تربیت مخاطبان توجه دارد و نوعی زمینه سازی برای جلوگیری از آفات بحث مهدویت و جلوگیری از انحرافات را متناسب با عصر ائمه نخستین دنبال می کند.

از مهم ترین آموزه های دین مبین اسلام که در واقع جلوه گری غایت مندی تاریخ به شمار می رود، نظریه جامع و کامل «نجات گرایانه» دین، یعنی «آموزه مهدویت» است. این آموزه، آینه تمام نمای پیش گویی وحیانی دین اسلام و آینده ای حتمی، روشن، فراگیر، مطلوب و موعود امم است.این مقاله با رویکردی توصیفی _ تحلیلی می کوشد تا مبانی نظری و ابعاد تکامل را در نظام معنایی اسلام، شناسایی کند. مقاله با فرض گرفتن این نکته که اندیشه مهدویت، فرجام متعالی و شکوهمند آینده جهان و سرمنزل متعالی و متکامل تاریخ بشری از دیدگاه اسلام است، به معناشناسی تکامل در اسلام می پردازد. بررسی کارکردهای پیوند مطالعات مهدوی و فلسفه نظری تاریخ، آغازگاهی است که نویسنده برای ارائه تصویری روشن از بحث برمی گزیند. بازگرداندن هویت واقعی آموزه مهدویت به چارچوب استانداردهای برخاسته از فرهنگ دینی و گذر از رویکرد منفعل به رویکرد فعال در عرصه مطالعات مهدوی از مهم ترین فواید این پیوند برشمرده شده است.نگارنده ابتنای بر ربوبیت الهی، غلبه حق در فرجام ستیزش تاریخی و تاثیر اراده های انسانی در تکامل تاریخ را مهم ترین انگاره های اسلامی در تبیین اندیشه تکامل تاریخ در اسلام برمی شمارد و فضیلت محوری، عقل گرایی، آرمان گرایی، فراگیری، جامعیت و ... از جمله یافته های کاوش نویسنده در ویژگی های جامعه متکامل عصر ظهور است.

این مقاله به بررسی نظریه های مهم هم گرایی مانند دیدگاه های کارکرد گرایان و نوکارکرد گرایان و نظریه کانتوری و اشپیگل در این باره می پردازد و با تاکید بر ضعف ها و نقصان های این گونه نظریات، ناکامی عمل کرد سطوح سازمان های مختلف بین المللی را در ایجاد هم گرایی و هم بستگی جهانی و برپایی صلح پایدار تبیین می کند. آن گاه به تشریح هم گرایی و مبانی آن در آموزه و نظام سپهری مهدوی می پردازد و علت های امتیازات و توفیقات آن را در برابر نظریه های هم گرایی غربی، بررسی می کند.