جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ادبیات تطبیقی از شاخه های نوظهور پژوهشهای ادبی است که همگونیها و ناهنگونیهای افکار اهل قلم و صاحبنظران ملل مختلف در آن نقد و بررسی می شود. فخر یا خودستایی، این زاده احساسات مشترک انسانی از جمله مواردی است که در ادبیات تطبیقی قابل بررسی، و در ادبیات فارسی و عربی به لحاظ پیوندهای مشترک تاریخی و فرهنگی از جایگاه ویژه ای برخوردار است. متنبی (303-354 هـ. ق) و خاقانی (520-595 هـ. ق) فخر را به گونه ای هنرمندانه در اشعار خویش به کار برده اند. در این مقاله ادبیات تطبیقی، چیستی فخر، انگیزه های سرایش فخریه و موارد اشتراک و اختلاف مشرب دو شاعر در فخر به فضایل اخلاقی، بررسی و تجزیه و تحلیل شده و ارزشهای حاکم بر فرهنگ ایرانی و عربی که در ظهور اشعار اخلاقی فخرآمیز موثر بوده، مورد توجه قرار گرفته است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

عرفان و قرآن رابط? تنگاتنگی با هم دارند؛همین امر باعث شده که تفاسیر عرفانی زیبایی خلق شوند.کشف‌الاسرارو لطائف‌الاشاراتاز نگاه عارفانه، لطائف و زیبایهای خاص خود را دارند. در این پایان‌نامه، بعد از مقدّمه، به معرّفی قرآن و انواع روش‌های تفسیری و زندگی و آثار رشیدالدین میبدی و قشیری پرداخته شده است. در این پژوهش اشاره‌های عرفانیمشترک و غیر مشترک در جزءِ سی‌ام قرآن در دو تفسیر کشف‌الاسرار و لطائف-الاشارات مورد بررسی قرار گرفتهوشباهت‌ها و تفاوت‌های تأویلات عارفانه در آن‌ها مشخّص شده است.حاصل تطبیق این دو اثر اثبات اقتباس میبدی از تأویلات ذوقی و عارفان? قشیری است. میبدی در بسیاری از موارد از قشیری تأثیر پذیرفته است؛ ولی با نگاه عارفان? خود،به شرح و بسط بیشتر موضوعات نسبت به لطائف‌الاشارات می‌پردازد.

ادبیات ایران‌زمین‌ آنگاه که به قله‌های خود می‌نگرد، شاید بیش از ده نفر را مد نظر خودنداشته باشد. بی‌تردید فردوسی، خیام، عطار، سنایی، مولوی، نظامی، سعدی و حافظ بخشی از این قله‌های بلند پارسی و فرهنگ جهانی‌اند. در این میان، شیخ اجل – سعدی- نظر به مسافرت‌های دور و دراز در مصر، عراق و شام با اندیشه‌های نظریه‌پرداز بزرگ جهان اسلام – امام محمد غزالی – و آثار وی در نهایت نیکویی آشنا می‌شود. و حتی کار به جایی می‌رسد که در نظامیه بغداد کسب ادرار از طریق تدریس کتاب ارزشمند احیاءعلوم‌الدین غزالی می‌نماید. این موضوعمنظر ادبیات تطبیقی فرانسوی تأثیرپذیری مستقیم سعدی از افکار و اندیشه‌های غزالی است. علی‌الخصوص اندیشه‌های اخلاقی و عرفانی در این پایان‌نامه، موضوع تأثیرپذیری شیخ اجل از افکار، آثار، اندیشه-های وی فراخور وقت و حوصله‌ی فراوان می‌باشد. همچنین به تأثیرپذیری سعدی از غزالی در دو اثر جاودانش، یعنی بوستان و گلستان و به موارد فراوانی از این تأثیرپذیری اشاره کرده‌ایم تا چه قبول افتد و چه در نظر آید.

اهمیت حکمت این است که نفس آدمی را بسوی کمال، مکارم اخلاق و ارزش‏های انسانی هدایت می‏کند. از نقطه نظر فلسفی حکمت یعنی دریافت حقیقت؛ از آن جهت به دریافت حقیقت، حکمت گویند چون استحکام دارد، و پشتوانه اش واقعیت است، برخلاف دریافت‏های غیرمنطبق که استحکام ندارد.هدف از حکمت در شعرنصیحت و پندواندرز می باشدکه حاصل تجربه شخصی و تفکر طولانی در امور زندگی می باشدهر دو شاعر در سرودناشعار حکمی موفق بودهو با توجه به زندگی نامه هر دو شاعر و بیان دیدگاه‏های آن دو، درمی یابیم که ا شعارحکمی متنبّی ریشه در قرآن و حدیث داشته، همچنین ماخذ حکمت متنبّی سفرها تجارب فردی مطالعه در احوال و سرنوشت مردم می‌باشد و صائب نیزبه دلیل آشنایی او با قرآن وحدیث به حکمت واشعار حکمی روی آورد.

ادبیات تطبیقی باهم‌سنجی شاخه‌ای از نقد ادبی است که از روابط ادبی ملل و زبان‌های مختلف و از تعامل میان ملّت‌ها با یکدیگر سخن می‌گوید و به دیگر سخن ادبیات تطبیقی بازشناخت خود از زبان دیگری است. براساس این تعریف در این پژوهش سعی شده است تشابه و تفاوت طرز تفکر و اندیشه‌های دو شاعر معاصر ایرانی و آمریکایی یعنی محمدحسین بهجت تبریزی و رابرت لی فراست بررسی‌شده تا هم نوعی ارتباط فرهنگی میان ادبیات معاصر ایران و آمریکا برقرار کرده و هم تأثیر هریک بر دیگری را مورد بررسی قرار دهد. و به این ترتیب جایگاه شعری هریک از این شاعران بزرگ با تأکید بر الهیات و فلسفه، طبیعت، عشق و وطن مشخص گردد. چراکه در نگاه اول در کلام استاد شهریار به‌عنوان شاعر معاصر شرق و رابرت لی فراست به‌عنوان شاعر غرب ازلحاظ توجه به طبیعت، زندگی ساده‌ی روستایی ـ عشق و وطن و نیز افکار فلسفی و عرفانی تشابهاتی به چشم می‌خورد. و این عوامل باعث شده تا هم نوعی تخیلی شیرین به اشعار این دو شاعر حاکم شود و هم شعرشان ساده و نزدیک به فهم عامه مردم باشد و در دل و روح مردم تأثیر عمیق بگذارد و نام و آوازه‌ی شهریار و فراست را علاوه بر ایران و آمریکا به خارج از مرزهای این دو کشور نیز ببرد و این نشان می‌دهد باوجودی که این دو شاعر از دو فرهنگ و در سرزمین مختلف هستند گاه نزدیکی اندیشه‌هایشان مرزهای دو کشور را کم‌رنگ‌تر می‌کند. ولی گاه نیز تفاوت‌های معناداری در اشعار شهریار و فراست به چشم می‌خورد که نشان می‌دهد این دو شاعر ازنظر ایدئولوژی و جهان‌بینی و به‌طورکلی فلسفه‌ی نظام هستی باهم متفاوت‌اند و چنین می‌نماید که این تفاوت دیدگاه‌ها از نوع زندگی ـ محیط اجتماعی و مذهب آن‌ها سرچشمه می‌گیرد. زیرا که استاد شهریار به الهیات و عرفان بیشتر اهمیت داده و بیشتر شعرهایش در هاله‌ای از عرفان قرار دارد ولی این درون‌مایه در اشعار فراست کم‌رنگ‌تر است و یا نوع نگرش دو شاعر به طبیعت و یا توجه آن‌ها به اوضاع اجتماعی و وطن‌ متفاوت می‌نماید. و پژوهشگر این اثر تمام اهتمام خویش را در نشان دادن این شباهت‌ها و تفاوت‌ها که تعیین‌کننده‌ی جایگاه دو شاعر است صرف کرده است.

ابن فارض وجامی دو شاعر عارف وعاشقی هستند که با گذر ازسبک ها ومضمون های شاعران مادی گرا ، به عشق ،باده واصطلاحات رایج آندو ، روح ومعنای تازه ورمزگونه ای بخشیده اند ودرآفرینش این مضمون ها ،ضمنبیشترین تأثیر پذیری از قرآن کریم ،برآن بوده اندتامفهوم های صوفیانه را با مضمون های آن پیوند دهند؛ این تاثیر پذیری، گاه درمعناوبه شکل تلویحی وگاه به شکل اقتباس صورت گرفته است. عشق از نگاه آن دو سرآغازیالهی داشته که در پرتو ایمانوگرایش به پروردگار ،تکامل ورستگاری می یابد .افزون بر این،کاربرد مضمون های مربوط به عشق وباده، درخدمت مشرب فکری ایشان یعنی« وحدت وجود» بوده است. جامی در این زمینه،تحت تأثیر اندیشه ومعانی شعری ابن فارض قرار گرفته است .این پژوهش بر آن است تا بر اساس چارچوب های ادبیات تطبیقیبه تحلیل محتوایی وساختاریشعر ابن فارض وجامی با محوریتعشق معنویوباده ی عرفانی ،بپردازد.

ادبیات تطبیقی اسلامی راهی است برای رشد و تعالی علم و ادب در میان ملل اسلامی و در این مجال مقایسه‌ی شاعران ملل اسلامی مختلف با یکدیگر جایگاه ویژه‌ای دارد. از آن جا که ادبیات می‌تواند عامل وحدت بخش میان ملت‌های اسلامی به عنوان رهیافتی نوین در عرصه ادبیات و نقد مطرح شود و ملل اسلامی را از طریق بررسی مناسبات آثار ادبی آن‌ها، به یکدیگر نزدیک‌تر کند . در این میان عرفان اسلامی یکی از کلیدی‌ترین حلقه‌های پیوند میان فرهنگ ملّت‌های اسلامی است و همچنینموضوعی است که از آغاز پیدایش شعر تاکنون یکی از اصیل‌ترین موضوعات شعر بوده‌است. نوشتار حاضر مقایسه شعر ابن فارض(576هـ ق- 632 ) و فضولی( 910 هـ ق - 963) ، در حوزه ی عرفان اسلامی است . ما در این پژوهش می‌کوشیم با استفاده از زبان هنری آن دو عارف وارسته، مضامین عرفانی اسلامی به کار رفته در اشعار دو شاعر را به روش توصیفی - تحلیلی مورد تحلیل و بررسی قرار دهیم و با مطالعه تطبیقی آن دو که به دو فرهنگ، زبان، ملّیت، زمان و جامعه مختلف تعلّق دارند، درصدد کشف مشترکات عرفانی اسلامی برآییم . از جمله مهم‌ترین یافته‌هایی که می‌توان در این پژوهش بدان اشاره کرد ع بار‌ت‌اند از اینکه هر دو به وحدت وجود اعتقاد دارند و عشق و سر مستی را جدی ترین بال پرواز انسان برای رسیدن به معشوق ازلی می شمارند.کلید واژه : ادبیات تطبیقی، مضامین عرفانی، تصوف، ابن فارض، فضولی

عشق ودیعه ای است الهی که در وجود انسان نهاده شده و با ذات و فطرت وی عجین شده است. انسان پیوسته به دنبال معبود و معشوق حقیقی بوده است و راه رسیدن به کمال و سعادت را در عشق می داند، زیرا خداوند آدمی را خلق کرده است تا عاشق باشد.از آنجا که عشق، مفهومی فرا مرزی و جهانی دارد و در زمان و مکان نمی گنجد بر آن شدیم تا با روش تطبیقی به واکاوی اشعار عاشقانه مولانا جلال الدین بلخی از ایران و جان دان از انگلستان پرداخته، همگرایی ها و واگرایی های هر کدام را بررسی نماییم و بدین ترتیب راهی را برای هرچه روشن تر شدن گوشه هایی از تاریخِ جهانیِ عشق پیش پای خوانندگان قرار دهیم. نتایج پژوهش نشان داد که مولانا و جان دان شاعرانی هستند که با وجود فرهنگ و مذهب متفاوتشان، بر پایه ی عرفان شعر می سرایند. این دو عشق به خداوند را بالاترین مرتبه عشق بیان می کنند و برای آن ارزش بسیاری قائل هستند.