جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از دیرباز در میان متون صوفیه، بیان کرامت ها برای مشایخ مرسوم بوده است. آنان یا مریدانشان ناگزیر بوده اند برای مشروعیت بخشی به قدرت خود و نیز ایجاد سلطه دست به کرامت سازی بزنند. آنچه درک این مطلب را به آسانی ممکن می سازد وجود حکایت های کرامتی مشابه و یکسان برای صوفیه در طول تاریخ است. در این جستار پس از بررسی فرایند کرامت سازی برای مولوی و خاندانش در زندگینامه های وی بخصوص مناقب العارفین و جستجوی دلایل آن به ریشه یابی برخی از این کرامت ها در متون پیشین پرداخته شده است.

 لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

خلاهای عمیق فکری، فرهنگی و سیاسی قرن حاضر و ضرورت پاسخگویی به آنها اقتضای آن را دارد که حقیقت هستی را بر اساس رهیافت عقلانی به انسان معاصر نشان دهند تا او بتواند در سایه سار آن نیازهای روحی و روانی خود را تامین کند. همچنین بتواند دولتی را تشکیل دهد که انسان را مظهر عالیترین جلوه خداوندی، که دارای روح کرامت و بزرگواری است، بداند. در چنین حکومتی، روح معنویت و عدالت و صلح و مساوات در کالبد همه جامعه دمیده می شود، آحاد اجتماعی در آن نقش اساسی و سازنده ای بر عهده دارند و رای آنان در سرنوشت خویش تاثیر گذار است. در چنین دولتی که منبعث از مردم است کارگزاران دولت بر اساس مهر و محبت عمل می کنند و خود را نماینده مردمی می دانند که آنان را برگزیده اند تا منویات و مقاصد آنها را به انجام برساند. در عصر ما، امام خمینی (س) چنین هویتی را احیا کرد و نظریه های برگرفته از روح دین را به جهان تشنه چنین فرهنگی ارایه داد. در نوشتار حاضر کوشش شده است تا به مقدار مجال، تاثیر امام خمینی (س) بر احیای چنین هویت فرهنگی سیاسی بر مبنای عزت و حکمت و مصلحت مسلمانان تبیین گردد

این مقاله سیر تطور اندیشه ولایت و مباحث مرتبط با آن را بر اساس امهات کتب نثر صوفیه نشان می دهد؛ گرچه در برخی موارد از اشعار بزرگان عرصه عرفان نیز بهره می گیرد. به سبب گستردگی فضای کار، پایه تحقیق عمدتا بر آثار نثر بوده است؛ آن هم آثاری که در حوزه جغرافیایی دو مکتب عرفانی خراسان و  بغداد آن روزگار شکل گرفته اند و اگر در این میان از مکتب عرفانی ابن عربی، برخی شاگردان او و آثارشان، که مربوط به حوزه اندلس هستند، صحبت به میان آمده به این علت است که ابن عربی مهم ترین نظریه پرداز  عرفان اسلامی است؛ بویژه که محور و اساس همه اندیشه ها و آثار او را مساله انسان و ولی کامل و ولایت او بر تمامی کائنات تشکیل می دهد. از جهت زمانی نیز مقاله پیدایش نخستین نظریات را در باب ولایت از قرن سوم هجری و اندکی پیش از آن را تا آغاز دوره معاصر یعنی زمان مشروطیت به شکل مجمل بررسی می کند. این مقاله نشان می دهد چگونه افکار و اندیشه های افراد مختلف طی گذشت زمان بر شاخ و برگهای اصل ولایت افزوده و روز به روز به اعتلای این اندیشه یاری رسانده وآن را بارورتر کرده است؛ به علاوه ریشه و خـــاستگاه مــواردی چون انسان کامل، تعداد اولیا، طبقات آنها و... را نیز ـ تا حدی که مقدور و مستند بوده است ـ  تبیین می کند.

در فرهنگ شفاهی، مادامی که هر حکایت، شکل مکتوب نیافته است و در دهان عموم مردم، سینه به سینه می چرخد، ساختار اصلی آن کاملا سیال و لغزان و احتمال تغییر و تحریف در آن بسیار فراوان است. هر چه گذر زمان بر این حکایات بیشتر شود، درصد این تغییرات نیز افزایش می یابد به طوریکه گاه ممکن است به شکلی درآید که هیچ شباهتی به حکایت نخستین خود نداشته باشد. در جریان این دگردیسیها، ممکن است نه تنها ماهیت وقایع بلکه حتی هویت شخصیت اصلی که حکایت از واقعیت های مربوط به زندگی او برگرفته شده است نیز تغییر پیدا کند. این گونه تغییرات در حکایت های صوفیان، بهتر از متون دیگر گروه ها نمود عینی یافته است؛ به دلیل آن که در این فرهنگ، روایت های شفاهی نیز مانند روایت های مکتوب از اعتبار بسیار برخوردار است و گاه بعضی از حکایت های مکتوب شده، بار دیگر به عرصه شفاهیات وارد می شود و آن گاه با تغییر در پاره ای از قسمت ها، برای بار دوم یا حتی سوم، در کتاب های دیگر به صورت مکتوب درمی آید.

موضوع این تحقیق، عزت و کرامت انسانی از دیدگاه قرآن و سنت می باشد که یکی از ارزش های مهم یاده شده است و عدم توجه افراد جامعه به آثار و برکات واقعی عزت نفس و ضرورت داشتن آن و تأثیر به سزایی که در زندگی انسان ها دارد پژوهش هایی را در این موضوع ایجاب می کند. لذا هدف این تحقیق، افزایش عزت نفس و راه های به دست آوردن عزت و کرامت انسانی و برخورداری از زندگی عزتمندانه می باشد. عزت و کرامت انسانی مانند بسیاری از عنایاتی که خداوند به بندگان خود نموده است دارای آثار فراوانی در زندگی فردی و اجتماعی می باشد که اگر برنامه صحیحی که اسلام در این خصوص ارائه می دهد انجام شود و برنامه زندگی بر اساس مقررات و قواعد عزتمندانه باشد می تواند منشأ تحول تازه ای در جوامع بشری باشد. عزت در لغت به معنای شکست ناپذیری است. حقیقت عزت، قدرتی است که در دل و جان انسان ظاهر می شود و او را از خضوع و سازش و خودباختگی در برابر ستمکاران و ظالمان باز می دارد و نیز کرامت اسمی است که برای بخشش و بزرگواری به کار می رود و از فعل « کَرُمَ» یعنی بخشندگی و کریم بودن گرفته شده است. کرامت، شأن و منزلت داده شده به آن دسته از کسانی است که احساس بالا و والا داشته اند. برای آن که انسان زندگی عزتمندانه داشته باشد لازم است به موجبات عزت وکرامت توجه داشته باشد، از جمله: اطاعت از خدا، دوری از طمع، انصاف، گذشت، حفظ زبان، فروخوردن خشم، شکیبایی، قناعت و راستگویی و این ها را سرلوحه زندگی خود قرار دهد. عزت نفس و کرامت انسانی آثار فردی مانند تقواگزینی، ولایت مداری و خودسازی و آثار اجتماعی مثل ترویج هنجارهای اخلاقی و استقلال و خودباوری و عزت سیاسی می باشد. پژوهش حاضر به اعتبار نوع، کاربردی و به اعتبار موضوع، دینی و مذهبی می باشد و با روی توصیفی و کتابخانه ای انجام گرفته است. در طول این پژوهش به اثبات رسیده است که مهم ترین عامل در داشتن یک زندگی عزتمندانه، تقوا و اطاعت از دستورات پروردگار می باشد. نقش عزت در تربیت انسان ها، نقش اساسی است، به طوری که اگر عزت نباشد انسان ها به هر زشتی و پستی تن می دهند و به هر گناهی آلوده می گردند. ذلت نفس، منشأ همه بدی ها و فسادهاست. لذا بهترین راه برای اصلاح فرد و اجتماع، انتقال روح عزتمندی به آنان است. روح عزت است سربلند می نماید.

«انسان» طبق نگرش قرآن دارای کرامت ذاتی از طرفی و خصایص حیوانی، همچون ستمگری و استثمار از طرف دیگر است، به همین علت «عقل» انسان بدون رهنمودهای الهی از نجات انسان ناتوان است؛ بنابراین انسانی که فقط به «عقل» متکی است به دام خواسته های حیوانی و هوا های نفسانی گرفتار خواهد شد. از این رو خداوند رسولانی را برای رفع ظلم و بیدادگری و اقامه عدل و قسط به سوی جامعه بشری فرستاده؛ اما از آن جایی که انسان ها دعوت رسولان الهی را مخالف منافع مادی و خواسته های نفسانی خود یافتند، در مقابل آن ها قد علم کرده، آن ها را به قتل رساندند. این تحقیق با عنوان «فمینیسم از دیدگاه قرآن» در چهار بخش تنظیم شده است: بخش اول به جایگاه زن در گذر تاریخ پرداخته است. بخش دوم به تعریف، تاریخچه پیدایش، گرایش ها و نظریه های فمینیستی در غرب اختصاص دارد. بخش سوم، جایگاه انسانی، ارزشی و حقوقی زن را از دیدگاه قرآن مورد بررسی قرار داده است. در بخش چهارم، مقایسه ای بین دیدگاه قرآن و دیدگاه های فمینیستی صورت گرفته و مبانی فمینیستی مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.