جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سیاست در برگیرنده تصمیم‌گیری است و تصمیمات نتیجه درگیری و تعارض گروهی است . تصمیمات سیاسی چیزی جز حاصل کنش متقابل گروههای ذینفوذ و رابطه قدرت بین آنها نیست . بدین لحاظ در پویش‌های سیاسی هر گروه، صنف ، انجمن و تشکیل سیاسی بدنبال حداکثر منافع خود است و تقاضا و خواسته‌های خود را به سیستم سیاسی عرضه می‌نماید ابزار این بیان، در درجه اول احزاب سیاسی و بدنبال آن گروههای فشار می‌باشد. در این راستا پس از احزاب سیاسی، گروههای فشار به عنوان دومین نهاد دموکراسی مطرح بوده که موضوع اصلی این پژوهش را به خود اختصاص داده است . علیرغم اهمیت و جایگاه این گروهها (بخصوص در جوامعی که فاقد نظام حزبی بوده)، از سوی پژوهشگران علوم سیاسی کمتر بدان توجه شده و بنابر اهمیت این گروهها در اینگونه سیستم‌های سیاسی و از جمله جمهوری اسلامی ایران انگیزه‌ای شد تا این موضوع انتخاب شود و ماهیت ، ویژگیها، انواع شیوه‌های اعمال نفوذ، دیدگاهها و کارکردهای آنان مورد بررسی قرار گیرد. اگر چه نظرات مختلفی در خصوص گروههای ذینفوذ ابراز شده است لیکن واقعیت امر این است که نوع عمل آنها باعث شده جایگاه خاصی را در درون سیستم سیاسی به خود اختصاص دهند به گونه‌ای که برخی از اندیشمندان و نظریه پردازان معتقد هستند که عملکرد گروههای فشار، فعالیت و مانور ظاهری احزاب را تحت‌الشعاع قرار داده و در اکثر جوامع سیاسی به اولین عامل تعیین کننده تبدیل شده‌اند تا آنجا که در مطالعات سیاست تطبیقی به جای بررسی نظامهای حزبی باید گروههای فشار مورد مطالعه قرار گیرند، زیرا آنها به یک نقش حیاتی را در سیستم سیاسی ایفا می‌نمایند. نوع دیدگاههای مخالف و موافق در این مورد دو فرضیه را بدنبال خود مطرح می‌سازد. فرضیه نخست حاکی از آن است که افزایش تعداد و فعالیتهای روز افزون آنها باعث ایجاد اختلال در سیستم سیاسی خواهد شد و برای دموکراسی به مثابه آفتی محسوب می‌شوند و فرضیه دیگر به شکل مطلق آنها را طرد ننموده و بیانگر این نکته است که آنها ابزاری برای اعمال مشارکت بوده و علیرغم مضراتی که دارند، دارای کارکردهای مثبتی در درون سیستم سیاسی بوده و حذف آنان نمی‌تواند بهترین و آخرین راه حل باشد که در فصل ششم از بخش اول با بیان کارکردهای مثبت گروههای فشار نشان داده شده است که گروههای فشار تا بدانجا که به گسترش طبقه سیاسی و خروج مردم از حالت بی‌تفاوتی و عزلت سیاسی مساعدت نموده و آنان را وارد پویشهای سیاسی می‌نمایند و به عنوان ابزاری برای مشارکت مردم، ساختهایی مطلوب دموکراسی محسوب شده، اما در حالت گسترش بی حد و حصر و در شکل قدرتهای انحصاری باعث ایجاد اختلال در سیستم سیاسی خواهند شد. در بخش دوم پایان‌نامه نیز در قالب تطبیق مورد با تئوری، به بررسی انجمن حجتیه به عنوان مطالعه موردی پرداخته شده است .

مشاركت سياسى، به دليل نقش بى بديل آن در فرايند اداره جامعه سياسى، از عناصر اصلى در مردم سالارى به شمار مى آيد. منظور از مشاركت سياسى، مشاركتى است كه حاكى از تصميم خردمندانه، آگاهانه و داوطلبانه فرد يا گروهى براى انتخاب امرى است كه تأمين كننده منافع فردى يا گروهى است، مصاديق اين نوع مشاركت سياسى به صورت مشاركت در حزب سياسى، رأى دادن، نامزد مناصب مختلف شدن، جايگزينى مقامات رژيم، مخالفت با نظام سياسى به طرق قانونى و نهادينه متجلى مى شود. تأمل در ابعاد مختلف نظريه مردم سالارى دينى گوياى اين نكته است كه مشاركت سياسى جايگاه بسيار مهمى در اين نظريه دارد. انحاء مختلف مشاركت سياسى در مردم سالارى دينى مورد توجه قرار گرفته است. انتخاب كردن، انتخاب شدن، نظارت و انتقاد و نهايت مخالفت كردن مواردى هستند كه ضمن بيان انحاء مشاركت سياسى، جايگاه برجسته آن را نيز در نظريه مردم سالارى دينى نشان مى دهد. در اين نوشتار از روش توصيفى ـ تحليلى استفاده خواهد شد.