جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تحول علوم انسانی غربی به علوم انسانیِ اسلامی برمبنای حکمت متعالیه بر این پرسش استوار است: «آیا امکان تولید علوم انسانی وجود دارد؟» و «اگر چنین امری ممکن است، ماهیت این تحول چیست؟» در این پژوهش بیان شده است، تحول در سه سطح بنا شده است: تحول وجودی، تحول برون‌علمی یا فلسفی و تحول درون‌علمی و پسینی. تحول عمیق علوم انسانی، تحول برون‌علمی ـ برون از علوم انسانی ـ است. و آن هم تحول وجودی است که تحول عالَمِ تأمل‌کنندگان در علوم انسانی است و هم تحول مبانی معرفتی و فلسفی علوم انسانی است. این پژوهش با گذر از چیستی و هویت علوم انسانی و ویژگی‌های معرفت‌شناختی آن، که سوبژکتیوته خاصۀ اصلی آن است؛ هویت علوم انسانیِ اسلامی را به بحث می‌نشیند. تعریف مختار از علوم انسانیِ اسلامی «کُنش معنی‌دار انسانی» است. آن‌گاه نظر دو تن از مخالفان علوم انسانیِ اسلامی و مدافعان علوم انسانی تجربی یعنی سروش و ملکیان را طرح و نقد می‌کند و سپس نظر دو تن از اساتید حکمت متعالیه معاصر یعنی مصباح یزدی و جوادی آملی را طرح و بررسی می‌کند و نشان می‌دهد که جا برای پژوهش‌های بیشتر باز است. و در نهایت مبانی هستی‌شناسانه، معرفت‌شناسانه، انسان‌شناسانه و روش‌شناسانۀ حکمت متعالیه برای تحول علوم انسانی را تبیین می‌کند و بخشی‌ از دلالت‌ها و تأثیرات هریک از این مبانی را در علوم انسانی اسلامی نشان می‌دهد.خلاصۀ پژوهش حاضر آن است که حکمت متعالیه دو خدمت در تحول علوم انسانی غربی به علوم انسانی اسلامی می‌کند: اول؛ مبانی و بنیادهای علوم انسانی را تغییر می‌دهد و بنیان علوم انسانی را الهی می‌کند. به تعبیر دیگر بستر علوم انسانیِ اسلامی در حکمت اسلامی شکل می‌گیرد. دوم؛ اصول تاسیسی در جزئیات و فروع علوم انسانی به دست می‌دهد که در علوم انسانی غربی موجود نیست. بنابراین منظور از تحول علوم انسانی نه تأسیس است و نه تهذیب و نه گسست بنیادین. بلکه تحول وجودی و فلسفی و معرفتی در مبنای علوم انسانی و گذر از علوم انسانی سوبژکتیو به علوم انسانیِ اسلامی است.

آنچه امروزه با عناوین مختلف علوم انسانی، علوم اجتماعی، علوم اخلاقی یا علوم روحی می‌شناسیم سابقه‌ای تاریخی در اندیشه حکیمان مسلمان در مباحث «حکمت عملی» دارد. حکمت عملیِ پدیدآمده در دوره اسلامی، دانشی است عقلی، همراه با قانون‌ها، پایه‌ها، مفاهیم، نظریه‌ها و عناصر مورد نیاز یک دانش. حکمت عملی دوره اسلامی، دانشی است که ضمن معنا کردن حکمت عملی در پیش از دوره اسلامی جایگاه آن را در میان دیگر فضائل آشکار می‌سازد؛ به دیگر سخن، بر اساس قانون و مؤلفه‌های یک دانش، سازمان‌واره‌ای از علم را برپا می‌کند که حکمت عملی به‌منزله فضیلت تنها یکی از موضوعات آن است. این نوشتار در تلاش است تا نشان دهد آنچه امروزه تحت عنوان علوم انسانی و اجتماعی و علوم خُلقی بدان پرداخته می‌شود، درواقع پدیده ‏ای است که خاستگاه آن، حکمت عملی دوره اسلامی بوده است.

تحول علوم انسانی و دست‌یابی به علوم انسانی اسلامی، یکی از دغدغه‌های اصلی نظام جمهوی اسلامی بوده و هست. در چهل سال ابتدایی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، برای دست‌یابی به این هدف، مراکز آموزشی، پژوهشی، فرهنگی، برنامه‌ریزی و سیاستگذاری متعددی شکل گرفت، مراکزی که در ادبیات فلسفه فناوری از آنها با عنوان فناوری‌های نرم و انسانی یاد می‌شود. در این مقاله تلاش گردیده با توجه به بیانیه آیت الله خامنه‌ای در ارتباط با گام دوم انقلاب اسلامی ایران، و با بهره‌گیری از رویکرد عقلانیت نقاد در ارتباط با رشد و توسعه فناوری‌ها، پس از بررسی آسیب‌شناسانه یکی از اقدامات انجام شده در گام اول (تأسیس مراکز فرهنگی، آموزشی، پژوهشی، برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری) راهکارهایی برای کارآمدی هر چه بیشتر این فناوری‌های نرم و انسانی مرتبط با تحول علوم انسانی و علوم انسانی اسلامی ارائه گردد تا دست‌یابی به فهم بهتر واقعیت‌های جامعه ایران اسلامی و رفع مشکلات آن تسریع و تسهیل گردد.

ترجمه ماشینی: مقدمه‌ای بر علوم انسانی مجموعه‌ای از ترجمه شش جلدی از نوشته‌های اصلی ویلهلم دیلتای (۱۹۱۱-۱۸۳۳) را ارائه می‌کند - فیلسوف و مورخ فرهنگ که تأثیر قوی و مستمری بر فلسفه قاره‌ای قرن بیستم نیز داشته است. به عنوان طیف گسترده ای از سایر رشته های علمی. دیلتای علاوه بر آثار برجسته‌اش در زمینه نظریه‌های تاریخ و علوم انسانی، کمک‌های مهمی به هرمنوتیک و پدیدارشناسی، زیبایی‌شناسی، روان‌شناسی و روش‌شناسی علوم اجتماعی کرد. آثار برگزیده طیف کامل اندیشه دیلتای، از جمله برخی مقالات تاریخی و نقد ادبی را در اختیار خوانندگان انگلیسی زبان قرار می دهد. این مجموعه ترجمه متون کامل را همراه با یادداشت های سرمقاله ارائه می دهد و حاوی مطالب خطی است که در حال حاضر برای اولین بار در آلمان منتشر می شود. این جلد بخش های مختلف مقدمه علوم انسانی را که به طور جداگانه در نسخه آلمانی منتشر شده است گرد هم می آورد. رودولف مککریل و فریتیوف رودی با ترجمه بخش اعظم جلد اول دیلتای (منتشر شده در سال 1883) و پیش نویس های مهم او برای جلد دوم که هرگز کامل نشده است، بر ماهیت سیستماتیک نظریه علوم انسانی دیلتای تأکید کرده اند.

ترجمه ماشینی: گرگور مک‌لنان در تحلیلی نظام‌مند و جامع از رابطه‌ی جامعه‌شناسی و مطالعات فرهنگی، به‌طور شفاف ما را از پرسش‌های فلسفی محوری در علوم اجتماعی به سوی تفاسیر جدیدی از پرسش‌های فوری معاصر مانند اروپامحوری، چندفرهنگ‌گرایی، و بازتابی راهنمایی می‌کند. نویسنده طیف وسیعی از استدلال‌های مرتبط با هم در مورد قابلیت «ایده جامعه‌شناسی»، توسعه مطالعات فرهنگی، و تعادل بین مثبت‌اندیشی و انعکاس در تنظیم نوع درست «موسیقی خلقی» برای کار فکری مترقی ارائه می‌کند.

هدف پژوهش حاضر این است که با استفاده از آموزه‌های حکیمان متعالیه، وجود پدیده‌های سیاسی را از طریق استنتاجات عقلی و برهانی مورد کاوش قرار دهد. منظور از پدیده‌های سیاسی در این‌جا مفاهیم، سازه‌ها و کنش‌هایی هستند که در آن سازه‌ها روی می‌دهند. مدعای پژوهش حاضر این است که پدیده‌های سیاسی سایه‌ای از وجود علم می‌باشند. در حکمت متعالیه علم وجودی مستقل و خارجی دارد و افراد با افزایش آگاهی سیاسی (که به صورت فرهنگ، تاریخ و هویت جمعی ظهور می‌یابد) وجود خود را ارتقاء می‌دهند. با اثبات مدعای پژوهش، واقعیت سیاسی با کل هستی‌شناسی حکمت متعالیه تطبیق می‌یابد و در نتیجه پدیده‌های سیاسی با دیگر حقایق عینی موجود ارتباط می‌یابد و امکان بررسی هستی‌شناختی امور مورد بحث فراهم می‌آید. از دستاوردهای مهم پژوهش حاضر برای فلسفه علوم انسانی آن است که امکان طراحی بنیان‌های فلسفی علوم انسانی براساس آموزه‌های حکمت متعالیه را فراهم می‌کند.

سیدحسین شهرستانی اولین طرح پژوهشی دکتر کچویان را نقد بنیادین علوم انسانی مدرن می‌داند. این نقد بنیادین با توجه به ریشه‌های علم مدرن صورت می‌گیرد. نقد کچویان به علوم انسانی مدرن، در «روایتِ» او از علوم انسانی مدرن نهفته است. روایت علوم انسانی همان روایت مدرنیته هست و در این میان جامعه‌شناسی زبان انسان مدرن است و تاریخ جامعه‌شناسی، تاریخ و شرح انسان مدرن است. کچویان جامعه‌شناسی را الهیات جهان جدید می‌داند. بدین معنا که امروز جامعه‌شناسی همان موقعیتی را در جهان غرب دارد که الهیات در جهان گذشته داشته و کارکردش نه اثبات که معنابخشی به جهان است.