جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این کتاب از زبان فارسی به زبان عربی ترجمه شده و موضوع آن تزکیه و تهذیب روح و روان و نفس انسان با استعانت از معنویت است. مطالب کتاب عبارت‌اند از: "روح عبادت"، "عبادت و پرستش و اثرات آن"، "ردکننده‌ی عبادت"، "عبادت و زهد و عرفان"، "هوشیاری در عبادت"، "عبادت و شناخت"، "اعتدال در عبادت"، "عبادت و توبه"، "عبادت و جامعه"، "صفات یاران پیامبر (ص)"، "آثار عبادت"، "نماز" و ...

روحانية العبادات، سلسله مباحث سید کمال حیدری (معاصر) است که به قلم طلال حسن به عربی نگارش شده است. او همچنین بر کتاب مقدمه نوشته است. شیوه ارائه دروس بدین‌ترتیب است که در قالبی آموزشی ابتدا اهداف درس، سپس محتوای دروس و در آخر سؤالاتی پیرامون آن درس مطرح شده است. گزارش محتوا نویسنده در مطلع کتاب تحت عنوان شکر و تقدیر، عنوان و موضوع بحث را توضیح داده است: واضح است که روحانیت از روح گرفته شده است و روح وجودی مجرد از ماده است؛ همچنان که در جای خود اثبات شده است. پس روحانیت گاهی اطلاق می‌شود و منظور از آن در مقابل مادیت و جسمیت است که اگرچه جزئی از حقیقت آن است، اما منظور ما نیست. مقصود در اینجا جنبه معنوی است که حقیقت مطلوب را از وراء ظاهر اشیا نمایش می‌دهد؛ به‌عنوان‌مثال نماز با ارکان مخصوصش، وراء صورت و شکل ظاهری‌اش، روحانیت و معنویتی دارد. لذا منظور امام رضا (علیه السلام) در کلام شریفش: «الصلاة قربان کل تقی»، تنها ارکان و اجزاء ظاهری آن نیست، بلکه مقصود اصلی از نماز همان جانب معنوی است که این افعال را نیز شامل می‌شود و البته تحصیل حقائق معنوی بدون به‌جای آوردن عبادات بر اشکال و صورت و هیئت شرعی‌شان ممکن نیست. درواقع انسان یک جزء جاودان و مستقل از زمان و مکان دارد که همان روح انسانی است و در قبال آن جزء دیگری محدود به زمان و مکان دارد که همان بدن است. خداوند احکام و تکالیفی را وضع کرده که در آن دو جزء با هم مشاهده می‌شود و آنچه در این نوشتار مدنظر است جزء اول است که متصف به خلود است؛ پس برای آن عباداتی در قبال معاملات -که ناظر به بعد مادی است- وضع شده است... لذا اطلاق عنوان روحانیت عبادات صحیح است بدین معنا که بدون در نظر گرفتن روح عبادات از محتوای حقیقی آن‌ها فارغ شده‌ایم؛ بنابراین نویسنده در این مباحث به روحانیت عبادت توجه کرده است؛ چراکه اهمیت این مقام را در حیات انسان درک و چنین تعبیر کرده است: انسان بدون روحانیت –نه روح- از بسیاری از حیوانات متمایز نمی‌شود. پس «روحانیة العبادات» عنوان جامعی برای این دروس تعلیمی واقعی است‏. اولین مطلبی که در درس اول مطرح شده واقعیة عبادات است که ترکیبی از شکل معین و مضمون است. عبادات از حیث شکل تعبدی محض و از دسترس بشر دور هستند؛ همچنان که اجزای وضو، ارکان مخصوص نماز، هفت بار طواف کعبه و غیر آن معروف و در رسائل عملیه تدوین شده‌اند. از حیث مضمون هم به مقداری است که عابد به مراتب کمال الهی و قرب به خداوند و خالص شدن در مقام عبودیت برسد. پس واقعیت عبادت حاصل جمع بین شکل و مضمون است و لذا عبادت ساختگی واقعیت ندارد؛ اگرچه برفرض مشتمل بر همه نشانه‌های مضمون باشد. همچنان که شکل تنها بدون نزدیک شدن به مضمون حاصلی ندارد‏. نویسنده همچنین عبادات را طریق و راه رسیدن به کمالات الهی دانسته و هدف از آن را کمال دانسته است. البته کمال نیز هدف نهایی نیست؛ بلکه غایت دورتر و مهم‌تری وجود دارد که نیل به رضوان الهی است که صورتی حاکی از واقعیت وصول است. سپس اشاره می‌کند که خداوند نیازی بدین اهداف ندارد و کلامی از آیت‌الله جوادی آملی را شاهد می‌آورد که خداوند غنی از دو جهان است و هیچ کاری را برای غرض که قصد کرده و غایتی که طلب کند انجام نداده است وگرنه ذاتاً ناقص و محتاج خواهد شد و البته غنی محض هیچ‌گاه نیازمند نخواهد بود‏. موضوع عبادات در قرآن کریم به شکل گسترده‌ای مطرح شده و تصاویر عبادتش به‌طور کامل مشخص شده است. این تصاویر قرآنی حلقات مرتبطی هستند که هیچ‌گاه نمی‌توان بعضی را از بعضی جدا نمود؛ چراکه محذوراتی لازم می‌آید که کوچک‌ترین آن عدم پذیرش عبادت و بزرگ‌ترینش وقوع شرک است‏. در روایات نیز به‌تفصیل به حقیقت، فضیلت و مصادیق عبادات پرداخته شده است‏. این بخش در ضمن سیزده رسم مطرح شده که در آخرین آن‌ها ولایت اهل‌بیت (علیه السلام) شرط قبولی اعمال عبادی دانسته شده و از امام جعفر صادق (علیه السلام) نقل شده که: «لولا نحن ما عُبد الله»‏. در یکی دیگر از دروس کتاب، اهل‌بیت (علیهم السلام) نمونه اعلای عبادت دانسته شده‌اند. زمانی که معلوم شود که آن‌ها منشأ معرفت و آغاز عبادت هستند؛ پس پیشی گرفتن و اصالت داشتن اهل‌بیت (علیهم السلام) نسبت به عبادت از این نکته پرده برمی‌دارد که اهل‌بیت (علیهم السلام) نمونه اعلی در معرفت و عبادت حقه هستند؛ پس متابعت، ملازمت و خارج نشدن از اطاعت آن‌ها لازم است. این همان طاعت قرآنی است که در آیه «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْکُمْ» (نساء: 59) ذکر شده است‏. در یکی دیگر از مباحث کتاب به این نکته اشاره شده که نمونه اعلی در عبادت، کثرت آن نیست. سه مورد وجود دارد که اگر در عابد زیاد شد نمونه اعلی در عبادت خواهد بود: اول اعتدال در عبادت، عابد در عبادتش حق خداوند و در علاقاتش حق مردم را ادا می‌کند؛ چراکه اسلام دینی رهبانی جدای از اجتماع نیست. دوم این‌که این عبادت اخلاقی سرشار از اخلاص است که با آن غیر رضوان الهی طلب نمی‌‌شود. سوم عبادت باید همراه با تفکر و خشوع باشد‏. علاقه اقامه نماز در انسان پیوند محکمی است. استمرار انسان در اقامه نماز مربوط به پیوند انسان با صانع و خالق خود است و هیچ وسیله عبادی بهتر و نزدیک‌تر از نماز وجود ندارد که بنده به آن استعانت جوید؛ همچنان که خداوند می‌فرماید: «وَ اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاَةِ وَ إِنَّهَا لَکَبِيرَةٌ إِلاَّ عَلَى الْخَاشِعِينَ» (بقره: 45)‏. اخلاقیات عبادات و بعد عرفانی آن، اخلاقیات مسجد و اماکن مقدسه، صور روحانی طهارت و نماز، حافظان نماز، صور روحانی روزه، حج و زکات، اخلاقیات قرآن کریم، اخلاقیات محبت، رفق و صداقت، دیگر عناوینی است که در این اثر مطرح شده است. نویسنده حب و محبت را زاده و ثمره معرفت؛ و ثمره محبت را اخلاص نسبت به محبوب دانسته است؛ پس اگر محبت اخلاص حقیقی نسبت به محبوب نتیجه ندهد محبت نیست و توهم است. یا این‌که مرضی نفسانی یا نفاق است

التوحيد و الشرك في القرآن الكريم، نام كتابى است كلامى به زبان عربى كه به قلم آیت‌الله جعفر سبحانى، از علماى شيعى معاصر، مقيم قم به نگارش درآمده است. انگيزه مؤلف از نگارش اين اثر نقد ديدگاه وهابيان در موضوع توحيد در عبادت است كه بر اساس وهابيان، شیعیان را مشرك خوانده و از ربقه اسلام خارج مى‌دانند. مؤلف با يادآورى اين نكته كه على رغم توافق تمام فرق اسلامى در موضوع توحيد در عبادت، برخى از آنها برخى ديگر را به جهت بعضى باورها مشرك خوانده و مصداق موحد نمى‌دانند. به گفته مؤلف تاكنون بسيارى از انديشمندان در صدد حل اين مشكل برآمده، ولى هيچ كدام به حل مشكل با تمركز بر آيات كريمه قرآن نپرداخته‌اند؛ اما وى درصدد است با عطف توجه به آيات قرآنى به بررسى موضوع توحيد و شرك پرداخته و حكم مواردى نظير توسل، تبرک و درخواست شفاعت از رسول اكرم(ص) و امامان معصوم(ع) و...، را كه به استناد آنها شیعیان متهم به شرك مى‌شوند، بيان دارد. مؤلف در آغاز به بيان مراتب توحيد، كه اساس و بنيان دعوت تمام انبياء الهى است، مى‌پردازد. اين اقسام عبارتند از: -