جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب ارزشمند حاضر درباره مسئله مهم رجعت که یکی از اعتقادات مهم شیعه است، می باشد. بحث رجعت، معنی آن، وقوع رجعت، رجعت در امم سابقه، زنده شدن مردگان در آیات قرآن، رجعت کنندگان ، رجعت امام مهدی عج و... از جمله مطالب کتاب می باشد.

الشيعه و الرجعه، اثر محمدرضا مروج طبسى، كتابى است، به زبان عربى در اثبات ديدگاه شيعه اماميه در مورد مساله رجعت. مؤلف انگيزه خود از نگارش اين اثر را اين‌گونه بيان مى‌كند: پانزده سال پيش رساله مختصرى درباره اثبات رجعت نگاشته بودم كه بارها به فارسی و عربى به چاپ رسيد، در همين احوال برخى از دوستان اهل علم و ايمان از من خواستند با اضافاتى از آيات قرآن كريم، كه دلالت بر اثبات و ثبوت رجعت دارد، و نيز اخبار و قضايايى كه بر امكان و وقوع اين امر دلالت دارد آن را به چاپ برسانم تا نفع آن به عموم برسد (و من در پى اجابت خواسته ايشان به نگارش اين كتاب دست زدم). جلد دوم كتاب، به موضوع رجعت اختصاص يافته و مؤلف در اين رابطه ثبوتا و اثباتا به تفصيل به بحث نشسته است. در مقدمه ضمن دو بخش، مؤلف بحثى تحليلى و عقلى را درباره رجعت آغاز مى‌كند. در بخش نخست، اين نكته را يادآور مى‌شود كه رجعت مورد قبول اماميه امرى است كه ذاتا امكان وقوع دارد و هيچ گونه استحاله عقلى ندارد، چرا كه مفاد رجعتى كه مورد ادعاى اماميه است؛ عبارتست از زنده ساختن دوباره برخى از افراد در دار دنيا، پس از آن كه مزه مرگ را چشيده و از دنيا رفته‌اند و اين امرى است، ممكن الحصول و معقول، چرا كه از خداى قادر چنين كارى ساخته است. از اين رو كسى كه به مساله رجعت اشكال مى‌كند، بايد به يكى از دو امر ذيل ملتزم گردد: يا بايد صغراى قياس را انكار كند؛ يعنى قائل به عدم امكان رجعت باشد و يا بايد كبراى قياس؛ يعنى قدرت مطلقه خداوند در احياء مردگان را منكر شود و اين هر دو باطل است. با توجه به اين برهان ثابت مى‌شود كه رجعت امرى است كه مقدور خداوند است و جزء ضرورياتى است كه نياز به اقامه برهان هم ندارد. در بخش دوم مقدمه، شانزده امر مطرح گرديده كه هر كدام به نحوى در ارتباط با موضوع رجعت مى‌باشد. اولين بخش، جزء دوم كتاب، «قرآن و رجعت» نام دارد و ضمن آن هفتاد و شش آيه از آيات كريمه قرآن مطرح گرديده كه برخى از آن‌ها به صراحت به مساله رجعت دلالت دارد و برخى ديگر به اين مساله تفسير يا تأويل گرديده‌اند. چه بسا پژوهش‌گران با تلاش بيشتر به شمار بيشترى از آيات در اين رابطه دست بيابند. به گفته مؤلف، اين آيات انواع گوناگون دارند: برخى به امكان رجعت و ثبوت آن، برخى ديگر بر وقوع و اثبات آن در خارج؛ يعنى در امت‌هاى پيشين دلالت دارند و از برخى ديگر چنين برمى‌آيد كه اعتراف و اعتقاد به رجعت؛ مانند ساير امور غيبى و نيز امورى كه با برهان و دليل به اثبات مى‌رسند؛ مانند توحيد و نبوت و قيام قائم(ع) و رستاخيز و...لازم است. دومين بخش «دعاها و رجعت» نام گرفته است. در اين بخش مؤلف برخى از ادعيه‌اى كه از سوى معصومين وارد شده و در آن‌ها اشاراتى به موضوع رجعت صورت گرفته را ذكر مى‌كند. در بخش سوم با عنوان «زيارت‌ها و رجعت»، مؤلف به زيارات ائمه معصومين عليهم‌السلام براى اثبات صحت ديدگاه اماميه درباره رجعت اشاره مى‌كند كه در آن‌ها يا تصريح به رجعت شده و يا لااقل به اين مهم اشاره گرديده است. بخش چهارم، «اجماعات و رجعت»، نام گرفته است و مؤلف ضمن آن مواردى از اجماع علماء شيعه بر درستى قول به رجعت را يادآور مى‌شود. بخش پنجم، با عنوان «سخنان و رجعت»، به بيان سخنان اعلام و شخصيت‌هاى برجسته مسلمان درباره رجعت اختصاص يافته است. خاتمه كتاب هم مشتمل بر سه تنبيه به شرح ذيل است: تنبيه اول: معرفى كسانى كه رساله‌اى مستقل درباره رجعت نگاشته‌اند. تنبيه دوم: معرفى كسانى كه به نقل اخبار مرتبط با رجعت پرداخته‌اند. تنبيه سوم: به بيان برخى شبهات سست و بى‌پايه كه درباره مساله رجعت مطرح گرديده اختصاص يافته است.

رجعت و تناسخ از جمله واژگان متداول در زبان مفسّران، متکلّمان و فلاسفه اسلامی است. جای آن دارد که اوّلاً در باب این دو موضوع تنقیح مناط صورت گیرد و معلوم شود که چه تفاوت اساسی میان رجعت و تناسخ در کار است. ثانیاً کدام یک مورد قبول علمای نامدار اسلامی می‌باشد و کدام یک از نظر عالمان تفسیر، کلام و فلسفه مردود است. این مقاله در پی آن است که این دو موضوع را واکاوی نماید و دیدگاه علمای این فن را بیان کند. در کُل، رجعت از نظر عالمان تفسیر مورد قبل است، چون یک حقیقت قرآنی است و نیز رجعت برخی از انسان‌ها با شرایط ویژه در زمان ظهور مهدی (عج) مورد تأیید عالمان شیعی می‌باشد. امّا تناسخ به جمیع اشکال خود از نظر فلاسفه مشّاء و حکمت متعالیه مردود است، گرچه برخی از فلاسفه اشراقی برخی از انواع تناسخ را پذیرفته‌اند.

این پایان نامه در پنج فصل تنظیم و نگارش شده است. فصل اول، کلیات: رجعت از نظر لغوی، رجعت از نظر اصطلاحی، پیشینه بحث از رجعت، هدف و فلسفه رجعت؛ فصل دوم، رجعت در امتهای گذشته: رجعت در میان امّت موسی(ع)، ماجرای قتل در میان قوم بنی اسرائیل، فرار از فرمان الهی، داستان حضرت عزیر، حضرت عیسی و زنده کردن مرده ها، ایوب و مرگ فرزندان او، حضرت ادریس و زنده کردن پیره زنی، رسولان شهر انطاکیه؛ فصل سوم، رجعت در قرآن؛ فصل چهارم، رجعت در احادیث تفسیری؛ فصل پنجم، رجعت در روایات غیر تفسیری. در این پایان نامه روایات مربوط به رجعت مورد نقد قرار گرفته است.

رجعت در لغت به معنی بازگشت و بازگشتن به دنیا پس از انتقال به جهان دیگر است و در اصطلاح همان حیات و زندگی بعد از مرگ و قبل از قیامت است و این معنا از لفظ رجعت به ذهن سبقت می جوید و همین معناست که مورد تأیید علما بوده است. اهداف رجعت را می توان درظهور قدرت الهی، تحقق وعدة الهی، اعوان و انصار حکومت مهدی ( عج الله تعالی فرجه الشریف)، ذلّت کفار و منافقین و تکریم مؤمنان، پاداش و عقاب دنیوی، اقامة حدود و قصاص تعطیل شده و تماشای اسما و صفات الهی در کامل ترین وجه خلاصه کرد. رجعت با دلایل عقلی و نقلی قابل اثبات است . از نظر عقل خداوند متعال قادر به هر کاری خواهد بود و همان گونه که توانسته است انسان را از نطفه به وجود آورد، پس از مردن نیز میتواند او را دوباره زنده کند؛ همچنین رجعت در میان پیشینیان واقع شده و طبق احادیث آنچه در ا مت های پیشین واقع شده باشد قطعاً در این ام?ت نیز واقع خواهد شد . به علاوه وجود روایات فراوانی که دلالت بر تواتر معنوی آن دارد نیز خود بر استحکام و ثبات این عقیده می افزاید . اعتقاد به رجعت نزد ائمة ما تا جایی اهمیت دارد که اعتقاد به آن را شرط ایمان فرد می داند. آنچه مسلم است این است که این واقعه قبل از رستاخیز به وقع خواهد پیوست و در آن زمان بسیاری از پیامبران گذشته و حضرت محمد و ائمه معصومین ( صلوات الله علیهم اجمعین ) رجعت می کنند و همچنین برخی از مؤمنان و کافران محض باز خواهند گشت تا نتیجة کا ر خود را ببینند و مؤمنان پاداش نیکی خود را بگیرند و کافران هم قسمتی از مجازات اعمال خود را در دنیا ببینند. از آنجا که میل به ماندن خواست فطری انسان است، پس اعتقاد به رجعت سرچشمة فطری دارد و در ادیان گذشته و حتی انسانهای ابتدایی هم بوده است از نظر آنان اموات نه فقط زنده و باقی هستند ، بلکه دارای همان اشتیاق ها و حوائ ج ایام حیات نیز می باشند . از این رو برای جلوگیری از زحمت آمد و شد احیانی اموات انبوهی از سنگ بر روی جسد مرده قرار می داده یا بدن او را با طناب های محکم می بسته اند. در کتب مقدس نیز اعتقاد به رجعت و مواردی از زنده شدن مردگان به دست پیامبرانشان به چشم می خورد. در این پژوهش از منابع تفسیری و روایی معتبراستفاده شده است. همة مطالبی که در این تحقیق بیان کردیم عقیدة شیعة دوازده امامی است که اعتقاد به آنها نیروی امید را در دل انسان زنده نگه می دارد و تلاش جهت تحقق آرمانهای بشری را در انسان افزایش می دهد.

یکی از موضوعاتی که در قرآن و روایات بسیار به آن پرداخته شده و از دیر باز بحث های فراوانی را در میان شیعیان و اهل سنت موجب شده, موضوع "رجعت" می باشد. اما با وجود این همه آیات و روایات و بحث و... بسیاری از سؤالات, پیرامون این موضوع همچنان بی پاسخ مانده است. در این تحقیق, محقق بر آن است که این موضوع را بررسی و تبیین نماید. رجعت به معنای بازگشت عده ای از انسانها به دنیا می باشد. که چه به صورت "موت" و یا چه به صورت "قتل فی سبیل الله" از دنیا رفته اند. که این موضوع, پیش از قیامت صورت می گیرد. موضوع رجعت, ارتباط تنگاتنگی با موضوع "ظهور" دارد, لذا پیش از پرداختن به این موضوع, باید تبیینی دقیق از یوم الله ظهور", " قبل از ظهور " و "بعدازظهور" داشته باشیم. در قرآن و روایات, برای مفهوم " رجعت" واژه های دیگری نیز به کار رفته است, نظیر: الکرة, یوم الخروج, یوم الله, بعث و حشر. انسان ها در قبال "یوم الله رجعت " باید رفتارهایی را انجام دهند. از جمله, ایمان به آن, تذکر دادن, امید به یوم الله رجعت, و اینکه چشم به راه این واقعیت باشند. اصل موضوع "رجعت" را از طرق مختلف می توان اثبات نمود. از جمله: از طریق آیات قرآن, روایات, عقل و فطرت, اجماع علمای شیعه و خواست امام زمان ( عج). علمای بزرگوار شیعه, در خصوص زمان وقوع رجعت ها, گاهی صریح و بی پرده صحبت کرده اند و در برخی موارد از الفاظ مبهم استفاده نموده اند و در برخی از موارد نیز با شک و تردید سخن گفته اند. همه علما وقوع رجعت ها را در بعد از ظهور قبول دارند. برخی از آنها علاوه بر رجعت های بعد از ظهور, صحبت از رجعت هایی در یوم الله ظهور نیز دارند. و عده کمی نیز علاوه بر رجعت های بعد از ظهور و یوم الله ظهور, اعتقاد به وقوع برخی از رجعت ها در قبل از ظهور دارند. اما در مجموع, علما کمتر در خصوص زمان وقوع رجعت به صراحت صحبت کرده اند. با انجام بیست و یک بررسی بر روی آیات و روایات با هدف کشف زمان وقوع رجعت ها, مشخص شد که, یوم الله رجعت, یک دوره می باشد, که از قبل از ظهور آغاز می شود و تا بعد از ظهور نیز ادامه دارد. لذا رجعت ها در سه مقطع زمانی اتفاق خواهد افتاد: قبل از ظهور, یوم الله ظهور و بعداز ظهور.

رجعت در لغت به معنای یک بار « بازگشت» است. اعتقاد به رجعت، یک اصل اسلامی است که از زمان صدر اسلام در احادیث منقول از پیامبر ( ص) شروع شده تا به غیبت کبری رسیده است. از آیات و روایات چنین برداشت می شود که رجعت اختصاصی است و در این حادثه ی الهی تنها مومنان ناب و معاندان سیه روز به دنیا بر می گردند. زمان وقوع رجعت همانند ظهور امام عصر ( عج) به طور دقیق معلوم نیست. فلسفه و اهداف رجعت به طور اختصار عبارتند از: مشاهده ی عزت اسلام و ذلت کفر، کمک به حکومت عدل جهانی، نهایت تکامل و شقاوت و ... . ادله ی رجعت بیش از دوازده دلیل است که بر صحت و ضرورت رجعت آمده است. که برخی از آنها عبارتند از: رجعت از دیدگاه عقل، رجعت در قرآن، رجعت در روایات، رجعت یک سنت همیشگی در میان امت ها ( که تلفیقی از آیات و روایات است.)،رجعت در زیارات نامه ها و دعاها، رجعت از دیدگاه عقل و حدود الهی.

عنوان این تحقیق پایانی رجعت از دیدگاه قرآن و سنّت می باشد. یکی از مسائل اعتقادی دین مبین اسلام، مسأله ای به نام رجعت است که از دیرباز از از موضوعات بحث انگیز و مورد اختلاف بوده و هست و به معنای بازگشت عدّه ای از مؤمنان مخلص و کافران عنود می باشد که همزمان با ظهور عدالت گستر جهان حضرت مهدی (علیه السَّلام) آغاز می شود. این عقیده ی نورانی به منتظران ظهور آن حضرت، آرامش بخشیده، از سقوط در منجلاب فساد و خود باختگی جلوگیری نموده، به تلاش و کوشش مضاعف برای زمینه سازی حکومت جهانی و بر چیده شدن ظلم و فساد وا می دارد. لذا ضرورت اقتضا می کند که این امر مهم- رجعت- برای عموم مردم بخصوص جوانان روشن تر گردد تا باعث تحکیم اعتقادات و باور های دینی شان شود و حقانیت رجعت اثبات گردد، زیرا عدم آگاهی و کم کاریهای موجود در این زمینه و پاسخ ندادن به شبهات راهی را برای تبلیغات انحرافی و خرافی، به ویژه برای نسل جوان باز می کند. لذا این تحقیق با اهدافِ، شناخت فردی و بالا بردن سطح اعتقادات افراد نسبت به مسأله ی رجعت و بررسی شبهاتی که در این زمینه ارائه شده، به این موضوع پرداخته است. در راستای رسیدن به چنین هدفی است که از روش کتابخانه ای در این تحقیق بهره گرفته و برای دست یابی به نتایج بهتر و دقیق تر علاوه بر، بررسی رجعت از دیدگاه قرآن و سنّت، به بررسی آن از دیدگاه دو مکتب شیعه و سنّی نیز پرداخته شده است. در این تحقیق سعی بر آن بوده است که از منابع دست اول و معتبر استفاده شود که به عنوان مثال می توان به کتبی مانند بحارالأنوار، الایقاظ، اصول کافی و ... اشاره نمود. این تحقیق در پنج فصل به این موضوع پرداخته است که در فصل اول به کلیات آن اشاره شده است. فصل دوم با عنوان«تاریخچه ی رجعت»، دارای دو زیر فصل می باشد، درزیر فصل اوّل به بررسی مفهوم رجعت از لحاظ لغوی و اصطلاحی می پردازد. به عنوان مثال ابن منظور می گوید: «الرَّجعَة» با تای وحدت به معنای یک بازگشت و برگشتن خاص است. این کلمه اگر در آغاز به این معنا وضع نشده باشد در اثر کثرت استعمال، به این معنا حقیقت ثانوی پیدا کرده است. رجعت در اصطلاح، عبارت است از این که خداوند، همزمان با ظهور حضرت مهدی ( علیه السَّلام) عدّه ای از بندگان صالح خویش را که در ایمان و عمل، اسوه ی مؤمنان بوده اند و هم چنین عدّه ای از کفّار و منافقان که در کفر و نفاق سر سلسله ی کفّار و منافقان بوده اند، با همان ویژگی های روحی و جسمی خودشان به دنیا باز می گرداند، تا این که هر دو گروه در حدّ امکان نتیجه ی دنیایی اعمالشان را دریافت کند. هم چنین در ادامه ی فصل، به تعریف رجعت از دیدگاه علمای شیعه همچون شیخ مفید ، مرحوم سیّد مرتضی، مرحوم شیخ طوسی و مرحوم شبَّر اشاره شده است. عنوان زیر فصل دوّم تاریخچه ی اعتقاد به رجعت می باشد که در آن تاریخچه ی اعتقاد به رجعت مورد کنکاش قرار گرفته و تلاش نموده ایم با توجّه به وضعیت سیاسی و فرهنگی جوامع اسلامی در عصر ائمّه ( علیهِم السَّلام) سیر تاریخی آن را در میان مسلمانان روشن نمائیم. عنوان فصل سوم « رجعت از دیدگاه قرآن»است. از آن جا که قرآن، اساسی ترین منبع برای اثبات حقایق دینی است در مسأله ی رجعت نیز به عنوان اوّلین منبع و اصلی ترین آن ها مورد بررسی قرار می گیرد. با نگاهی گذرا به آیات مربوط به رجعت، با دو دسته آیات مواجه می شویم. ابتدا، آیاتی که دلالت بر وقوع رجعت در میان اقوام و ملل گذشته دارد. سپس آیاتی که به بیان برخی از روایات بر تحقق رجعت در آخر الزمان و قبل از قیامت دلالت دارد که توضیح آن در فصل بعدی بیان می شود. این فصل تنها دارای یک زیر فصل می باشد و آن عبارتند از، آیاتی که بر وقوع رجعت در امّت های گذشته دلالت می کند. با مطالعه ی این آیات خواهید دانست که افراد زیادی از پیامبر و غیر پیامبر، مؤمن و غیر مؤمن در امّت های پیشین زنده شده و به دنیا برگشته اند. عنوان فصل چهارم«رجعت از دیدگاه سنّت»است. این فصل دارای دو زیر فصل اصلی می باشد. زیر فصل اول با عنوان تواتر روایات رجعت به تقسیم بندی روایات رجعت اشاره می کند. در یک تقسیم بندی ابتدایی، روایات رجعت به سه دسته تقسیم می شوند. 1- رجعت عقیده ی حقّ و ضروری2- روایات تفسیری3- روایاتی که معرّف رجعت کنندگان است. در قسمت روایات تفسیری به بررسی دسته ی دوم آیات- آیاتی که بر تحقّق رجعت در آینده و قبل از قیامت دلالت دارد- پرداخته شده، آیاتی که به کمک روایات بر رجعت تفسیر و منطبق شده است. لذا در این فصل به طور مختصر به بررسی تعدادی از آیاتی که مربوط به رجعت پیامبران، رجعت حضرت علی و رجعت امام حسین ( علیهم السّلام) است، می پردازیم. آیات زیادی از قرآن به رجعت حضرت محمد(صَلی الله علیه و آله) اشاره دارد.که به عنوان مثال می توان به آیات (85 سوره ی قصص،4 سوره ی معارج،4 سوره ی ضحی،1-4 سوره ی شمس و 20 سوره ی مائده) اشاره کرد. در مورد رجعت ائمه ( علیهم السّلام) نیز آیات زیادی از قرآن به آن اختصاص یافته است. به عنوان مثال در مورد رجعت حضرت علی ( علیه السَّلام) می توان به آیات( 82 سوره ی نمل، 61 سوره ی قصص،22و 23 سوره ی عبس،36-38 سوره ی حجر و 79-81 سوره ی ص) اشاره کرد. روایاتی که معرّف رجعت کنندگان است نیز به دو دسته تقسیم می شود. دسته ی اوّل: روایاتی که به رجعت کنندگان به صورت کلّی دلالت می کند. دسته ی دوم: روایاتی که رجعت کنندگان را با اسم و مشخصات معرّفی می کند.که شامل دو قسمت می شود. 1- رجعت مؤمنان از امّت اسلام 2- رجعت مؤمنان از امّت های گذشته. عنوان زیر فصل دوّم، زنان رجعت کننده است. در این زیر فصل درمورد دو گروه از زنانی که در حکومت حضرت مهدی(علیه السَّلام) رجعت می کنند، بحث شده و در انتهای فصل به عنوان تتمّه به بیان اهداف رجعت پرداخته شده است. عنوان فصل پنجم«رجعت از دیدگاه شیعه و سنّی» می باشد. این فصل دارای 3 زیر فصل است عنوان زیر فصل اوّل رجعت از دیدگاه شیعه می باشد که در آن به سخن برخی از بزرگان شیعه همچون مرحوم شیخ مفید، مرحوم سیّد مرتضی، مرحوم طریحی، شیخ حرّ عاملی و مرحوم شبّر اشاره شده است. عنوان زیر فصل دوم رجعت از دیدگاه اهل سنّت می باشد که در آن، ابتدا به تعریف رجعت از دیدگاه اهل سنّت اشاره شده و سپس به سخنان برخی از بزرگان اهل سنّت در باب رجعت پرداخته شده است. و در ادامه ی آن علل انکار اهل سنّت بیان گردیده است. که این علل عبارتند از: 1- برداشت غلط از مسأله 2- تقلید از گذشتگان3- دفاع متعصبانه. عنوان زیر فصل سوم شبهات رجعت و پاسخ به آن می باشد که در آن به شبهاتی در مورد رجعت اشاره شده است که این شبهات به دو بخش اصلی تقسیم می شوند1- شبهاتی که تنافی رجعت با ادلّه ی عقلی را بیان می کنند 2- شبهاتی که تنافی رجعت با ادلّه ی نقلی را بیان می کنند. در پایان این تحقیق، نیز پیشنهادها و راهکارهایی برای این موضوع بیان گردیده است. امید است در این هنگام که دشمنان اسلام تمام تلاش و کوشش خود را برای نابودی اعتقادات امید بخش مسلمانان به کار گرفته اند و به خاطر آن هزاران جنایت را مرتکب می شوند، این تحقیق چراغی نورانی برای همگان گردد و از آن برای پیدا کردن راه استفاده کنند.

موضوع این پایان نامه بازگشت برخی از انسانها ازعالم برزخ به دنیا و حیات مجدد ایشان در این عالم است. مباحث آن عبارتند از: سیر تاریخی بحث رجعت،رجعت در آیینه روایات و ادعیه و زیارات معصومین(ع)، نشانه های زمان رجعت، رجعت پیامبران پیشین،رجعت حضرت اسماعیل بن حزقیل، رجعت صلحای پیشین، رجعت صحابه پیامبر (ص)، رجعت ائمه معصومین (ع) و سرانجام پاسخ به شبهات منکرین رجعت.