جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این کتاب از دیدگاه موافق ابن تیمیه در باره نقد تصوف نگارش یافته است.به زعم نویسنده، ابن تیمیه صوفیه اهل سنت را به دو دسته تقسیم میکند: 1- صوفیه اهل علم و ایمان 2- صوفیه فیلسوف ملحد. و براین باور است که ابن تیمیه گروه دوم را به طور کامل نقد و گروه اول را فی الجمله تایید می کند و اقدام به اصلاح انحرافات آنها می نماید.

در حقیقت سر آغاز اندیشه‏ی سلفی‏گری اعتقادی را باید در قرن هفتم و با ظهور ابن تیمیه حنبلی جست‏وجو نمود. گرچه در بعضی ادوار قبل از او، زمزه‏هایی از این تفکر وجود داشته است اما ابداع این مذهب و مسلک و تشخیص حد و مرز آن به دست ابن تیمیه اتفاق افتاد و بعد از او، ابن عبدالوهاب توانست جامه‏ی عمل به اندیشه‏های او بپوشاند. آشفتگی فکری در اندیشه های ابن‏تیمیه، از تعارض‏های فکری وی نشات می‏گرفت. وهابیت امروز همانند تئوریسین‏شان تعقل در متون دینی را کنار گذاشته و با ظاهرگرایی و سطحی نگری، برداشت‏های غلطی را از آیات و روایات نموده که شاهد دیدگاه‏های فقهی شاذ و مخالف با اجماع علمای اسلام و صدور فتاوای خنده‏آور از اینان می‏باشیم. غرور از حد گذشته‏ ابن تیمیه منجر شد تا به هیچ مذهبی پایبند نباشد و مطرود همه‏ علماء اهل سنت قرار بگیرد و او را کافر و از دین برگشته بخوانند.

در طول تاریخ اسلام مسلمانان قرن‏ها براى زیارت مزار پیغمبراکرم(ص) و قبور بزرگان بقیع بار سفر مى‏بستند و کسى مشکلى نداشت تا این که نوبت به ابن تیمیّه در قرن هفتم رسید. وی اولین کسی است که از این مسأله جلوگیری کرد و به حرمت آن فتوا داد و پیروان خود را از این کار منع کرد و گفت: «بار سفر بستن فقط براى رفتن به سه مسجد جایز و بقیّه موارد ممنوع است». دلیل او حدیثی است که در صحاح و به نقل از ابوهریره آمده است. به منظور تبیین این زاویه گیری در بین مسلمانان، ابتدا به بیان فتاوا و ادله مانعین شدّ رِحال (سفر برای زیارت) پرداخته و در کنار آن، ادله عقلی، آیات و روایات فریقین با استناد به منابع اهل سنت نقد و بررسی شده است و در نهایت با ارائه هفت دلیل مستند، نه تنها بی پایه بودن این نظریه آشکار می‏گردد، بلکه استحباب این عمل ارزشمند نیز به اثبات می‏رسد.

هستي‌شناسي حس‌گرايانه و انکار تفصيلي مجردات از سوي سلفيه تأثير بسزايي در تلقي ايشان از لوازم توحيد همچون مباحث توسل و استغاثه داشته است. در اين زمينه، بررسي آراء مفسران منتسب به جريان سلفيه در حوزة مسائل ماورائي موضوعيت مي‌يابد. نوشتار حاضر متکفل بررسي رويکرد تفسيري ابن‌کثير به عنوان يکي از مفسران سلفي در اين موضوع گرديده و آراء ابن‌تيميه به عنوان بنيانگذار سلفيه و قاطبة منتسبان به اين مکتب را بر رويکرد تفسيري ابن‌کثير در خلال تأليف «تفسير القرآن العظيم» تطبيق داده است تا صحت انتساب ابن‌کثير به مکتب تفسيري سلفيه معلوم گردد. در نهايت، بايد گفت: ابن‌کثير در مباحث مهمي همچون «سماع موتي» و به‌ويژه مسئلة «عرضة اعمال» به نحوي عميق آراء خود را از باور سلفيان متمايز ساخته است. وي در مبحث «مغيبات تلويحاً» به آراء سلفيه تمايل داشته ولي صراحت تامي در دفاع از موضع سلفيه ارائه نداده است. ازاين‌رو، شکاف‌هاي جدي ابن‌کثير با نظريات سلفي‌ها در تبيين امور ماورائي به عنوان يکي از مؤلفه‌هاي معرف جريان سلفي‌گري، تزلزلي جدي در اين فرقه ايجاد نموده، پيش‌فرض‌هاي سلفيه در رد مفاهيمي همچون توسل به اموات را سست مي‌گرداند.

جریان سلفیه امروز را باید برآیندی از مساعی دلبستگان به اهل حدیث تلقی نمود که به زعم خود تهذیب گرایی و اصلاح طلبی عقیدتی را به مثابه دورنمای آرمانی خود تعریف نموده و در این راستا زدودن پیرایه ها و تعقیدات عقل گرایانه از ساحت نصوص دینی را سرفصل راهبردهای خود قرار داده اند؛تکیه بر ظاهر گروی و فهم بسیط قرآن و سنت مبتنی بر آراء سلف صالح و بدون لحاظ نمودن منطق و اصول تفهم صحیح، غایت اجتناب ناپذیر منهج سلفیه به شمار می رود.تشتت و نا همگونی مبانی و برون داد های تفسیری مفسران منتسب به جریان سلفیه همچون ابن تیمیه، ابن کثیر و آلوسی در گستره ای وسیع، نشان از نا استورای مبانی و تزلزل ساختار عقیدتی این جریان دارد؛در این راستا تضاد آراء ابن تیمیه در مباحثی چون توحید حاکمیت با مبنای مدعایی قاطبه سلفیان معاصر،امری جالب توجه است.از دیگر سو ناپختگی منهج سلفیه را می توان در شکاف عمیق بین ابن کثیر و سلفیه در مباحثی چون توسل و استغاثه به صالحین پیجویی نمود؛در نهایت به نظر می رسد رای به خروج آلوسی از دایره مفسران پایبند به مکتب سلفیه و معرفی وی به عنوان اندیشمندی مستقل و متاثر از متاخرین اشاعره مدعایی غیرمستند و بی پایه تلقی نخواهد شد. لذا اتکاء آلوسی بر پاره ای از آراء سلف در رویکرد تفسیری وی، قدر مشترکی مقبول با مولفه های سلفیه مصطلح معاصر نداشته و صرفا راهبردی مستقل در جهت احیاء منهج سلف صالح بدون تصویب مبانی جزم اندیشانه و متعصبانه سلفیه محسوب می شود.