جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

روایات ارتداد صحابه در صحیحین شامل سی و سه روایت است که به ظاهر در تعارض با روایات عدالت صحابه قرار دارد. در این میان بررسی آراء شارحان در این زمینه و تعیین مصداق اصحاب در این روایات امری ضروری به نظر می رسد. مقاله زیر کوششی در راستای تحلیل نظرات شارحان در این زمینه و نقد و بررسی این نظریات است. طبق این مقاله که روایات ارتداد شامل کسانی است که به نوعی دارای انحراف گشته اند. این دسته می توانند برخی از اصحاب معروف و برجسته نیز باشند که مبتلا به ارتداد، انجام کبیره، نفاق یا بدعت گشته اند و این روایات مربوط به اهل رده و امت دعوت نیست. اما پیش فرض های نادرست درباره معنی ارتداد و عدالت صحابه مانع فهم صحیح آن ها از روایات ارتداد گشته است.

عبدالله­ بن­ مسعود از شخصیت­های به نام تاریخ صدر اسلام، قاری و دارای مصحف است که ارزیابی شخصیت او از آن رو دارای اهمیت است که مکاتب اسلامی از نظر آشنایی وی با علوم قرآن و حدیث، قرائت و تفسیر، بیشتر زبان به تأییدش گشوده ­اند. عملکرد او قبل از شهادت پیامبر (صلی الله علیه و آله) با عنوان شاگرد مکتب وحی و بعد از فقدان ایشان به عنوان مدافع اسلام اصیل قابل تأمل است. ابن­ مسعود از جمله صحابه­ای است که در طی حیات خود حتی اگر پیروی از مکتب حق به ظاهر موجب صدمه دیدن جایگاه اجتماعی او شد، موضع خود را کاملا به صورت روشن بارها و بارها اعلام کرد؛ همین صراحت است که از اندیشه عبدالله­ بن ­مسعود مکتبی مستقل می ­سازد و این مکتب پایه فعالیت ­های امام علی (علیه السلام) در زمان حکومت ظاهری ایشان در کوفه است. همکاری او در زمان خلیفه دوم که بیشتر در حوزه فعالیت­های فرهنگی است از یک سو و موضع گیری­های صریح او در برابر عملکرد خلفای سه گانه بعد از پیامبر (صلی الله علیه و آله) به ویژه عثمان، نظرات متفاوتی را پیرامون وی رقم زده است که با توجیه اذن امام علی (علیه السلام) به وی در جهت همکاری با دستگاه خلافت می ­توان کلیات عملکرد او را مثبت ارزیابی کرد؛ چه این­که تنها نقد جدی اهل­بیت (علیهم السلام) در منابع مختلف مربوط به حذف معوذتین از مصحف­ اش می­ شود از این­ رو می ­توان سایر تهمت­ ها را به سبب دفاع او از امام علی (علیه السلام) ترسیم کرد.

در آغاز دعوت اسلامی، بنی فهر بن مالک با دو شاخه حارث و محارب، کهن ترین شاخه از قبیله قریش به شمار می رفت. در آن روزگار، طایفه بنی فهر که در حاشیه شهر مکه می زیست، به شبیخون بر ضد دیگر قبایل می پرداخت. در جستار کنونی در صدد یافتن پاسخی به این پرسش هستیم که آیا کنش آن دسته از صحابیانی را که به بنی حارث و بنی محارب منسوب اند، می توان در یک چارچوب قبیله ای و خاندانی تحلیل کرد؟ و در صورت مثبت بودن پاسخ، گرایش ها و رفتارهای بزرگان هر یک از دو شاخه خاندان فهری در حوزه فکری، اجتماعی و سیاسی به کدام جریان متمایل بوده است؟ این تحقیق که به روش توصیفی - تحلیلی با استفاده از جدول توزیع فراوانی انجام شده، نشان می دهد که مهم ترین ویژگی بنی حارث، پیشگامی در پذیرش اسلام و همراهی با مسلمانان نخستین در رخدادهایی هم چون هجرت به حبشه بوده است. در مقابل، بنی محارب با تاخیر فراوان و به طور عمده پس از فتح مکه به دست مسلمانان، در شمار پیروان آیین جدید در آمدند. اما آن چه میان هر دو شاخه فهر مشترک است، روحیه جنگاوری است. برخی از نام آورترین فرماندهان نظامی در روزگار خلیفه های نخستین و بنی امیه هم چون ابوعبیده جراح، حبیب بن مسلمه، عقبه بن نافع و ضحاک بن قیس - فاتحان بزرگ شام، آسیای صغیر، مصر و شمال آفریقا - از این شاخه معروف قریش بوده اند. آنان نسبت به جریان حاکم هم سو و در پشتیبانی از نظریه «حاکمیت قریش» تعصب داشته اند.

فلسطین گهواره ادیان بزرگ توحیدی و نقطه پیوند تمدنها است. این سرزمین مقدس میعادگاه ابراهیم خلیل (ع)، مهد مریم عذرا (س)، زادگاه عیسی بن مریم (ع) و محل معراج پیامبر (ص) است و پیروان ادیان سه گانه توحیدی اعم از مسلمانان، مسیحیان و یهودیان را در خود جای داده است. اگر در شعر معاصر فلسطین نظری بیافکنیم خواهیم دید که همواره رنگ دینی و صبغه مذهبی بر شعر این مرز و بـوم سایه دارد. شاعران مسلمان فلسطینی همواره در خلال آثارشان به تبیین افکار، اندیشه، عقاید و دیدگاه های خود پیرامون جهان هستی، مرگ، مبدا، معاد، آخرت و... می پردازند و به هنگام بیان آن ها می کوشند تا حوادث جاری وطنشان را با جنبه های الهی و قدسی درآمیزند و با الهام از کلام وحیانی زمینه لازم را برای دستیابی به پیروزی نهایی و رهاسازی سرزمینش از چنگال اشغالگران فراهم سازند.

«الغدیر» اثر گرانبهاى علامه امینى، در این مجموعه یازده جلدى زیر نظر دکتر علیرضا میرزا محمد، ترجمه، ویراسته و عرضه شده است. هر جلد از این اثر، توسط یک یا دو مترجم به فارسى برگردان شده که به ترتیب عبارتند از: جلد اول: محمدتقى واحدى؛ دوم: محمدتقى واحدى و على شیخ‌ الاسلامى؛ سوم: سید جمال موسوى؛ چهارم: محمدباقر بهبودى؛ پنجم: زین‌ العابدین قربانى؛ ششم: محمد شریف‌ رازى؛ هفتم و هشتم: اکبر ثبوت؛ نهم و دهم: جلال‌ الدین فارسى و جلد یازدهم: جلیل تجلیل. ویراستار کتاب، به بررسى اجمالى متن ترجمه پرداخته و پس از مراجعات مکرر به متن اصلى، در مقام مقایسه و تطبیق برآمده و دریافته است که ترجمه حاضر، با تمام محاسن و ویژگى‌ هاى خود، نه‌ تنها نیاز جدى به ویرایش اساسى و پر دامنه دارد و باید با متن اصلى مقابله و سنجیده شود، بلکه لازم است کاستى‌ ها و نادرستى‌ هاى نحوى و زبانى آن اصلاح گردد و افزون بر این، رعایت قواعد خط نگارى، نشانه‌ گذارى، سند آورى و صفحه‌ آرایى در دستور کار قرار گیرد. بر این اساس، ایشان سه ویرایش محتوایى، زبانى و فنى در مورد این اثر، انجام داده است که با توجه به ترجمه بیست‌ و دو جلدى کتاب، در بیش از هفت هزار صفحه و به قلم نه تن از مترجمان، کارى سترگ و وقت‌ گیر و توان فرسا مى‌ باشد، به‌ ویژه که درک علمى و شیوه نگارش مترجمان این اثر، در ترجمه با یکدیگر متفاوت بوده است، چنانکه برخى از آنان ترجمه‌ اى متین و شیوا و روان ارائه داده‌ اند و برخى دیگر ترجمه‌ اى نه چندان مناسب و مطلوب؛ به همین جهت، در برخى مجلدات پاره‌ اى از عبارات و فقرات آنچنان آشفته و درهم و برهم ترجمه شده است که ویرایش آنها جز با ترجمه مجدد یا تغییر در ساختار امکان‌ پذیر نبوده است. در تفاوت شیوه مترجمان این ترجمه، همین بس که ترجمه‌ اى به خاطر حفظ امانت، بیش از حد تحت‌ اللفظى شده است و ترجمه‌ اى در اثر گرایش به فارسى‌ نویسى، موجب نامفهوم آمدن بعضى جمله‌ ها گردیده است و کاربرد تعبیرات عامیانه ناخوشایند نیز در ترجمه‌ اى دیگر به اعتبار آن خدشه وارد کرده است و برعکس، تبحر همراه با دقت نظر برخى از مترجمان، حاصل کارشان را ارزشمند جلوه داده است. البته، مخفى نماند که عموماً متن ترجمه‌ ها در تمامى مجلدات از جهت صورى هماهنگ و یکدست نبوده و در آرایش صفحات ذوق و سلیقه به کار نرفته بوده است. در هر حال، ویراستار محترم به لحاظ حجم زیاد غیر متعارف کتاب و کثرت مترجمان و نیز به منظور تسریع در کار، تصمیم گرفته است تا از همکارى ویراستارانى در ویرایش فنى بهره گیرد تا لااقل به حک و اصلاح رسم الخط فارسى و رعایت ضوابط نقطه‌ گذارى و تنظیم ارجاعات و مواردى از این قبیل اهتمام ورزند. ایشان در این اثر، اقدام به ویرایش اساسى پر دامنه محتوایى و زبانى با تمام دشوارى‌ ها و پیچیدگى‌ هاى آن نموده و بدین‌ منظور، کار خود را از مقابله متن ترجمه با اصل عربى آن آغاز کرده و همزمان به ویرایش زبانى مطالب پرداخته است که گویا در اثناى کار، با ناهماهنگى در عملکرد همکاران و اعمال سلیقه‌ هاى گوناگون مواجه گردیده و لذا خود را ملزم دیده است تا به موازات ویرایش محتوایى و زبانى، در رفع نقایص و تکمیل نواقص نوظهور همت گمارده و با عزمى جزم، کار را به گونه اى سامان دهد که حتى‌ المقدور نثر ترجمه از نظر فنى یکدست و یکنواخت گردد.

کتاب «الشهب الثاقبة» نوشته نورالله تستری تلخیص کتاب‌ الصوارم المهرقة فی رد الصواعق المحرقة نوشته قاضی نورالله تستری (شوشتری) است. الصوارم المهرقة ردیه‌ ای بر الصواعق‌ المحرقة علی اهل‌ الرفض و البدع و الزندقة تألیف ابن حجر هیتمی است. ابن حجر هیتمی در کتاب خود به نقد و ردّ آراء و اندیشه‌ های شیعه و نیز اثبات خلافت خلیفه اول پرداخته است. نویسنده کتاب که شیعه را اهل بدعت و ضلالت می داند، علی رغم داشتن اطلاعات کافی از منابع و ادله معتبر مبنی بر حقانیت ولایت و خلافت اهل بیت پیامبر (ص) به مخالفت با کتاب خدا و سنت رسول خدا برخاسته و با استناد به احادیثی ضعیف و حتی جعلی درباره فضایل و عدالت صحابه رسول (ص) خلافت خلفا را مورد پذیرش و مدح قرار می دهد. مقدمه اول، درباره انگیزه تالیف کتاب که احادیثى درباره سبّ و لعن اصحاب پیامبر و مجازات دنیوى و اخروى آن جمع کرده است، مقدمه دوم، درباره وجوب نصب امام توسط خود اصحاب رسول خدا پس از رحلت ایشان است و مقدمه سوم، روش هاى نصب امام و نقد نظر شیعه در این باره است. او پس از این سه مقدمه، کتاب خود را در یازده باب تنظیم کرده و در ذیل هر باب چند فصل آورده است. صوارم المهرقة، در قالب یك خطبه و حدود ۱۲۰ عنوان مختلف تنظیم شده است. مؤلف، ابتدا عبارات ابن حجر را با «قال...» آورده، سپس با «أقول...» به آن پاسخ می‌ دهد. وی، استدلال‏ های ابن حجر را از یك‏دیگر تفكیك نموده و به آنها جواب داده است. این کتاب با عبارت «الحمدلله على ما حجر عنا حجارة ابن حجر و صير نار صواعقه رمادا بلا أثر...» آغاز شده است. قاضی نورالله، در این كتاب، تا پایان باب سوم از كتاب ابن حجر را كه مربوط به ابوبكر است، نقد نموده و بحث پیرامون خلافت عمر و عثمان (از باب چهارم به بعد كتاب ابن حجر) را مطرح نكرده، زیرا با اثبات شرعی نبودن خلافت ابوبكر، نیازی به ابطال خلافت عمر و عثمان نمی‌ دیده است. وی به ردهایی چون رد حدیث اصحابی کالنجوم در کتاب خود پرداخته است.