جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این رساله مشتمل بر یک مقدمه و چهار بخش تنظیم شده است: بخش اول به کلیات و مباحث مقدماتی می پردازد. فصل اول این بخش به معنای انتظار و تعریف دین می پردازد و تعاریف دینی را در گروههای مختلفی تقسیم کرده و به مشکل عمده تعریف دینی اشاره می کند، فصل دوم ثمرات و فوائد مترتب بر این بحث را می شمارد و رد فصل سوم این بخش به بررسی رویکردهای سنتی و جدید مساله پرداخته و متذکر می شود علیرغم اتخاذ نگرش حق جویانه-سنتی-در قبال نگرش مصلحت جویانه-جدید-می توان ازانتظارات انسان از دین سخن گفت همانگونه که معقول است از انتظارات دین از انسان بحث کرد. و نهایتا فصل اخیر این بخش به روش شناسی بحث مورد نظر، اختصاص یافته بدین شکل که بررسی این مقوله ، آیا یک بحث درون دینی است یا باید با یک بحث برون دینی از مساله بحث کرد؟ اشکالات و نقدهایی که در هر دو جانب صورت گرفته است را مورد بررسی قرار می دهد. بخش دوم این رساله از قلمرو تاثیر انتظارات ما بر فهم دینی سخن میگوید که انتظارات ماتا چه حدودی می تواند درتحدید قلمرو دین نقش داشته باشد؟ فصل اول این بخش برخی از مجاری مه به صورت افراط گونه درتاثیرات فهم دینی ادعا شده را مورد نقد و بررسی قرار می دهد و در فصل دوم به تاثیر مبادی کلامی ، معرفت شناختی و فلسفی بر معرفت دینی صحه گذاشته می شود . و در فصل اخیر این بخش با طرح مباحث هرمنوتیک به بررسی میزان ارتباطی که این مباحث درتاثیر گذاری انتظارات بشر بر فهم دینی می گذارد، و حدود آن را مورد بررسی قرار می دهد . بخش سوم رساله از دو مساله به عنوان مبادی انتظارات ما از دین بحث می کند. در فصل اول با اشاره مختصر به مساله صدف و گوه ردین بر این نکته تاکید شده بر فرض قبول تقسیم صدف و گوهر، انتظارات ما نخواهد توانست شناخت گوهر دین را تعیین کند و در فصل دوم مساله حداقلی و حداکثری بودن دین مطرح می شود، و حداقلی بودن دین مورد نقدهای جدی واقع می شود و بر عدم تعیین انتظارات ما در حداقلی بودن دین اشاره می کند. بخش 1پایانی رساله ، به بررسی نیازهای اساسی ما به دین می پردازد که از این میان از هفت نیاز عمده بحث می کند که دین در پاسخگویی به این خواسته های بی بدیل بشری است: 1-احساس تنهایی. 2-اندیشه تر از مرگ. 3-نیاز به معناداری زندگی. 4-نیاز به امیدی که بتوان با آن رنج زندگی را تحمل کرد. 5-عطش جاودانگی6-پشتوانه بودن دین برای اخلاق7-نیاز به اجرای عدالت

پژوهش حاضر به تحلیل و نقد آرای سینوت – آرمسترانگ در حوزه معرفت‌شناسی اخلاق با تأکید بر اندیشه اسلامی می پردازد. برای همین، ابتدا موضع سینوت - آرمسترانگ در مورد ارزش صدق و واقع‌گرائی اخلاقی تحلیل و نقد می‌شود. سپس سینوت – آرمسترانگ دیدگاه خود را با ترکیب و مصالحه‌ای بین شکاکیت اخلاقی آکادمیک، شکاکیت اخلاقی پیرهونی و شکاکیت اخلاقی میانه‌رو صورتبندی می‌کند. یعنی اگر نیهیلیسم اخلاقی به عنوان بدیلی در مجموعه‌ی مقایسه‌ای وجود داشته باشد، از آنجا که فرض کنار نهادن نیهیلیسم اخلاقی، مصادره به مطلوب و غیرممکن است، استدلال‌های شکاک عمل نموده و نمی‌توان به آن‌ها پاسخ داد. حال اگر نیهیلیسم اخلاقی در یک مجموعه‌ی مقایسه‌ای به عنوان یک بدیل نباشد، ممکن است که ما به طور میانه‌رو موجه باشیم. اما در مجموعه‌ی مقایسه‌ای بدون قید حداکثری و حداقلی، از آنجا که ممکن نیست تشخیص دهیم که کدامیک از دو قید حداکثری یا حداقلی، مناسب و مرتبط هستند، ما باید در مورد باور اخلاقی موجه سکوت کنیم که این امر به شکاکیت پیرهونی منتهی می‌شود. سینوت – آرمسترانگ در ادامه نظریه-های طبیعت‌گرائی اخلاقی، شهودگرائی اخلاقی و قراردادگرائی را تبیین و نقد نموده و معتقد است که این نظریه‌ها نمی‌توانند فرد در نسبت به باورهای اخلاقی، توجیه کنند. اهمیت این طرح پژوهشی از این حیث قابل توجه است که سینوت – آرمسترانگ از کثرت نوشته ها و ارجاعات در حوزه فلسفه اخلاق برخوردار است. هدف اصلی رساله این است که بستری برای برون‌رفت از شکاکیت معرفت اخلاقی و نظریه پردازی در حوزه معرفت‌شناسی اخلاق فراهم آورد. نتایج حاصل از رساله این است که 1) احکام اخلاقی صدق و کذب‌پذیر هستند 2) می‌توان استدلال تسلسل قهقرائی و فرض‌های شکاکانه را در مورد توجیه باور اخلاقی پاسخ گفت و 3) دیدگاهی مناسب در مورد توجیه باور اخلاقی ارائه شود.کلیدواژه‌ها: سینوت – آرمسترانگ، تفکر اسلامی، صدق اخلاقی، توجیه باور اخلاقی، شکاکیت آکادمیک، شکاکیت پیرهونی، مقایسه‌گرائی اخلاقی.

طرح پیوند میان حکمت، نبوت و حکومت را می‌توان پاسخی دانست از جانب فارابی برای حل بحران فلسفه، یعنی جدایی نظر از عمل. فارابی با معنایی که از فلسفه و کار‌کرد آن ارائه می‌کند، راه حل بحران جدایی نظر از عمل را در کمال ثانی فلسفه، یعنی در به کار گیری آن در سیره عملی زندگی مردم که همان سیاست (اخلاق و علم مدنی) و دین است، می‌داند. در این پژوهش سعی شده ابتدا ماهیت حکمت، حکومت، نبوت و کارکرد آنها از نظر فارابی بررسی و سپس ارتباط میان این سه مقوله نشان داده شود. این پژوهش بیشتر ناظر بر کارکرد این سه مقوله است و می‌خواهد بداند که حکمت، نبوت و حکومت در سعادت آدمیان چه نقشی دارند. برای فارابی در مدینه است که این سه مقوله با هم ارتباط پیدا می‌کند. عقلانیت درست می-تواند و یا دستکم باید بتواند مبنای دین و سیاست مردم قرار بگیرد و دین و سیاست نیز باید در خدمت عقلانیت مردمان باشند. وجه صالح بودن حکومت‌های صالح نیز در التزام آنها به فلسفه و عقلانیت است و این حکومت‌های فاسدند که با اندکی تجربه و خباثت می‌توانند حکومت کنند و به فلسفه نیازی ندارند. حکومت صالح همچنین به دین نیز نیاز دارد تا مایه پیوند میان اهل مدینه باشد. دین درست مثال حق است که از طریق گفتارهای اقناعی سعی می‌کند سیره مردم را در خدمت عقلانیت قرار دهد. اما آیا فارابی توانست با تعریف و تصویری که از فلسفه ارائه می‌کند، آن را به عمل مرتبط سازد و تئوری سازگاری را در این زمینه اراده کند؟ به نظر می‌رسد فارابی در اثبات چنین تئوری با دشواری و ابهامات بسیاری روبرو است.

چکیده نظریه ی امر الهی یکی از گزینه های مطرح در تفکر دینی است که یک انسان موحد و دیندار ممکن است از میان بدیل های مختلف رابطه ی دین و اخلاق ، اتخاذ نماید. این نظریه یک نظریه معرفت شناسانه در خصوص منبع و سرچشمه ی درستی و نادرستی اخلاقی است. البته در مقابل آن تفکر شیعی قرار دارد که منبع و سرچشمه ی خوبی وبدی و الزام اخلاقی را عقل انسان می داند. در این پایان نامه سعی شده است نظریه ی امر الهی و انتقادات اصلی وارد بر آن را بر اساس بخش دوم کتاب دین و اخلاق وین رایت گزارش کرده و در مبحثی جداگانه به بررسی و شرح نظر او در خصوص این نظریه بپردازیم. در فصل پنجم کتاب دین و اخلاق ، وین رایت از مسئله ی اثیفرون شروع کرده و پاره ای از بیاناتی را که در مورد نظریه ی امر الهی سنتی وجود دارد ، عرضه کرده است وسپس به انتقاد های کود ورث از فلسفه ی اراده گرایی الهیاتی پرداخته است. فصل ششم به بررسی دو نظریه ی امر الهی جدید یعنی نظریه ی امر الهی اصلاح شده ی روبرت آدامز و نظریه ی علی فیلیپ کویین اختصاص یافته است. در این فصل وین رایت تلاش می کند خلاصه ای از این نظریات را مطرح کرده و نکات مثبت و منفی موجود در آنها را برای خوانندگان ارائه کند. اما در فصل هفتم او در واقع به بیان انتقاد های معنا شناختی ، معرفتی و منطقی نظریه ی امر الهی پرداخته و در صدد است که این ایراد ها را به جهات مختلف مورد بررسی قرار دهد او تلاش می کند اعتراضات مختلفی را که از جانب بعضی منتقدان بر این نظریه وارد شده است به طور جدی ودقیق پاسخ دهد. اما در فصل هشتم وین رایت به هیچکدام از دلالیلی که برای توجیه نظریه ی فرمان الهی ارائه شده رضایت نمی دهد و در نهایت می خواهد موردیرا برای نظریه ی امر الهی معرفی کند به نظر او موردی از دلایل انباشته می تواند گره از تمامی مشکلات بگشاید زیرا اگر هر کدام از استدلال هایی که در حمایت از نظریه ارائه شده است به تنهایی لحاظ شود ، ممکن است برای دفاع از نظریه سودمند نباشد . در قسمت بررسی سعی شده است برخی از نکات مبهم گزارش ،روشن شود و تا جاییکه ممکن است شبهات مربوطه رفع شوند.کلمات کلیدی:نظریهامر الهی ،وین رایت ، اراده گرایی، الزام، دین، اخلاق.

عقل عملی یکی از قوای نفس انسانی است که درباه آن، نظریات مختلفی بیان شده است. در این نوشتار، عقل عملی از دیدگاه فارابی، ملاصدرا و مرحوم نراقی مورد بحث قرار گرفته‌ است. فارابیعقل نظری و عملی را مدرک کلیات و جزئیات می‌داند و تفاوت آنها را در متعلق ادراک بر می‌شمارد. متعلق ادراک عقل نظری، اموری است که فقط شأن معلوم شدن را دارد و متعلق عقل عملی، اموری است که هم معلوم و هم مورد علم اختیاری واقع می‌شود و کمال آن به این است که بدان عمل شود. لذا فارابی برای عقل عملی، تنها نقش معرفت شناختی قائل است. ملاصدرا، عقل نظری را مدرک کلیات و عقل عملی را مدرک جزئیات و نیز بر انگیزاننده قوا برای تحقق فعل می‌داند. بنابر این ملاصدرا برای عقل نظری نقش معرفت شناسی و برای عقل عملی علاوه بر نقش معرفت شناختی، نقش انگیزشی نیز قائل است. نراقی، عقل نظری را صرفا مدرک و عقل عملی را صرفا محرک می‌داند. یعنی از نظر او، عقل نظری نقش معرفت شناختی و عقل عملی فقط نقش انگیزشی دارد. در این تحقیق همچنین کارکردهای دیگر عقل عملی، کمال و ثمره آن، و وجه تسمیه و رابطه و تفاوت آن با عقل نظری بیان گشته است.

این پایان‌نامه درصدد پژوهش در باب اخلاق از نظر نیچه است. نیچه خواهان سرنگونی ارزش‌های اخلاقی پیشین و ظهور انسان تازه، یا ابر انسان به همراه خلق ارزش‌های اخلاقی تازه است. نقد نیچه از اخلاق به معنای نقد مسیحیت و ریشه‌های آن و نقد افلاطون گرایی، عالم فرامحسوس و مسیح است. لذا‌این پژوهش سیر نقد و مبارزه‌ی نیچه با مسیحیت و اخلاق را از مرگ تراژدی یونان تا زایش ابر انسان پی خواهد گرفت، و در طول پژوهش سعی در بررسی کردن درگیری فکری- وجودی نیچه با شخصیت مسیح خواهد داشت. بحث نیچه درباره‌ی اخلاق به منطور ارائه‌ی یک نظریه‌ی دیگر در اخلاق نیست، بلکه نیچه خواهان نقد و ارزیابی‌ارزش و تبار خود اخلاق است. در جهان مدرن و با ظهور و غلبه‌ی کامل نیهیلیسم، حیات بشری، برخلاف روزگاران گذشته، دیگر نه فقط با بداخلاقی بلکه با بی‌بنیاد شدن و بی‌مبنا شدن ارزش‌های اخلاقی مواجه گشته است، لذا‌این پرسش که با مرگ عالم فرامحسوس، اخلاق و به دنیا آن انسان چه سرنوشتی خواهد یافت، یکی از مهم‌ترین پرسش‌هایی است که تفکر معاصر با آن رو به روست. بحث در باب تبار ارزش‌ها و اخلاق، و نیز تاملی جدی در باب ارزش خود اخلاق، نخستین گام در جهت مواجهه با معضلات اخلاقی روزگار ماست، تفکر نیچه حاوی چنین گامی‌است. اگر چه از پژوهش‌های بنیادینی از‌این دست نمی‌توان انتظار نتایج ملموس و مستقیم داشت، لیکن، از آنجا که نیچه اخلاق را پدیده‌ای تاریخی می‌داند و برای آن جوهر و خاستگاه ما بعد الطبیعی قائل نیست، مهم‌ترین نتیجه‌ای که از پژوهشی از‌این دست می‌توان گرفت لزوم نگرش تاریخی- تبارشناختی به اخلاق است.

یکی از ابعاد قرآن که توسط مخالفان اسلام به چالش کشیده شده، بُعد اخلاقی آموزه‌های قرآن است. آنان ادعا کرده‌اند برخی از احکام و آموزه‌های قرآنی در تنافی با اصول و موازین اخلاقی است. مقصود آنها از اخلاق نیز اخلاق سکولار و مبتنی برفهم مشترک عرفی است. شبهات مطرح شده در این تحقیق در سه بخش شبهات اهانت‌آمیز بودن، تبعیض‌آمیزبودن و خشونت-آمیز بودن، تقسیم گردیده و ضمن تقریر هر شبهه پاسخ‌های متعدّدی به آنها داده شده و بعضاً پاسخ‌ها حدود ده صفحه یا بیشتر را به خود اختصاص داده است. ضمن این‌که در مواقع لزوم پاسخ‌هایی که دیگران به شبهه‌ی مورد نظر داده‌اند مورد نقد قرار گرفته و در نهایت، پاسخی جامع و قابل قبول ارائه گردیده است. از همین رو سیر پاسخ‌ها عموماً از ضعیف و قابل نقد به قوی و مورد قبول می‌باشد. برخی شبهات به تازگی مطرح گردیده و لذا پاسخ‌های آنها کاملاً نو است و به آن تقریر، در کلام دیگران سابقه نداشته و برخی دیگر از شبهات از دیرزمان مطرح بوده و توسط عالمان و محقّقان پاسخ‌هایی نیز به آنها داده شده ولی از آن جهت که در آثار شبهه‌افکنان مجدداً إحیاء و تبلیغ شده، در این رساله به آنها پرداخته شده از آنجا که پاسخ‌ها با رویکرد اخلاقی و بر اساس مبانی عقلی و عقلایی است حتی در اقناع مخاطب غیرمسلمان نیز موثر است.

برساخت گرایی اخلاقی دیدگاهی فرا اخلاقی درباره ی طبیعت صدقو حقایق و خصوصیات اخلاقی است . برساختگرایی ظاهراً در تقابل با واقع گرایی قرار می گیرد و تنهابا روایتهای واقع گرائی اخلاقی توافقی نسبی و محدود دارد. بر ساخت گرایان، مانند واقع گرایان ، جملات اخلاقی را دارای محتوای توصیفی می دانند و بنا بر این به نظر می رسد واقعاً بیان کننده امر واقع باشند.ولی بر ساخت گرایان برغم اینکهمی پذیرند که به نحوی حقایق اخلاقی وجود دارند، بر عکس واقع گرایان، آنها را وابسته به نگرشها و قرار دادهای انسانی و امثال آن می دانند.جان رالز برای نخستین بار اصطلاح برساخت گرایی در اخلاق رابکار برد و تفسیری برساخت گرایانه از فلسفه اخلاق کانت به دست داد. براساس این تفسیر اخلاق برساخته عقل بشری است و امر مطلق روال برساختن است. رالز همچنین نظریه خود را برساخت گرایی کانتی نامید .براساس برساخت گرایی کانتی محتواى اصول عدالت نتیجه توافق و قرادادى است که میان افرادى خاص در وضعیت ویژه‏اى بدست می آید و رالزآن را وضعیت اولیه مى‏نامد.وضعیت اولیه روال تصمیم یا روال برساختن در برساخت گرایی کانتی است که در آن اصول عدالت بر ساخته می شوند.

در پی اشکالات وارد به نظریۀ امر الاهی سنتی، رابرت مری‎هیو آدامز در صدد برآمده است تا طرحی از این نظریه ارائه دهد که از آن اشکالات پیراسته باشد. او ابتدا نظریه‎ای در سطح معناشناختی در قلمروی لزوم اخلاقی مطرح کرد که در آن، درستی و نادرستی اخلاقی را به لحاظ معنایی مرادف با موافقت و مخالفت با امر الاهی گرفت؛ اما به جهت ایمن نبودن این تقریر از برخی اشکالات، در مرحلۀ بعد با تفکیک مباحث معناشناختی از مباحث متافیزیکی، نظریۀ امر الاهی را در سطح متافیزیک ارائه کرد که در آن ماهیت درستی و نادرستی اخلاقی، نه معنای آنها، را وابسته به موافقت و مخالفت با اوامر الاهی دانست. آدامز، با توجه به شاخصه‎های معناشناختی لزوم، تبیینی اجتماعی از ماهیت لزوم اخلاقی ارائه داده، قوام لزوم را به مطالبه و امری می‎داند که از سوی فرد یا افرادی دیگر به انسان ابلاغ شود. سپس بهترین و مناسب‎ترین نامزد برای صدور اوامر را خدای خوب و مهربان می‎داند و از این راه، از نظریۀ امر الاهی در قلمروی لزوم اخلاقی دفاع می‎کند. آدامز با محدود کردن این نظریه به قلمروی لزوم اخلاقی و پیش‎فرض گرفتن برخی مفاهیم ارزشی دربارۀ خدا، سعی در استحکام این نظریه کرد. وی برای جمع بین وابستگی اخلاق به خداوند و پرهیز از اشکال خودسرانگی اخلاقی، از مفهوم «خوبی»، تبیینی دینی بدون استفاده از نظریۀ امر الاهی ارائه می‎دهد. او گرچه خوبی اعمال را وابسته به امر الاهی نمی‎داند، ولی با توجه به شاخصه‎های معناشناختی خوب، مناسب‎ترین نامزد برای ماهیت خوبی را ذات خداوند دانسته، خوبی هر چیز دیگر را در شباهت به او توصیف می‎کند و از این راه، در تبیین متافیزیکی خوبی، از نظریۀ شباهت به خدا دفاع می‎کند. خوبی مورد نظر آدامز خوبی ابزاری یا شخصی نیست، بلکه خوبی‎ای است که به جهت ذاتش به آن عشق ورزیده می‎شود و متعلق تمجید و تحسین ما قرار می‎گردد. تعبیر آدامز از این خوبی، «فضیلت» (excellence) است.دیدگاه‎های آدامز در اخلاق ترکیبی از دیدگاه‎های افلاطونی و الاهیاتی است. نظریۀ ارزش او تا حد زیادی الگوگرفته از نظریۀ مثل افلاطون است، با این تفاوت که مثال اعلی از نظر آدامز، خوب متعالی، یعنی خداوند، است. آدامز ضمن آنکه از واقع‎گرایی در اخلاق دفاع می‎کند، مخالف دیدگاه‎های طبیعت‎گرایانه و حامی تبیین‎های فراطبیعی و الاهیاتی در اخلاق است.

چکیده: مسأله عوالم ممکنه و نظام احسناز آن جا شروع می شودکه این جهان، موجد و سبب کافی برای به وجود آمدن می خواهد؛ لایب نیتس، در این باره، اثبات می کند که این جهان، از جواهر فرد، تشکیل شده است وخالق آن داری کمال مطلق است؛ سبب کافی برای به وجود آمدن جهان ما، احسن بودن نظام آن است. در اندیشه طوسی، جهان به دون اثبات خالق خود کفا، به وجود نمی آید و کمال مطلق بودن او،اقتضا می کند جهانی را خلق کند که دارای نظام احسن است. امّا فخر الدّین رازی، با اثبات خالق دارای کمال مطلق برای جهان ما،به امکان خلق هزاران جهان دیگر،پی می برد. لایب نیتساز بحث جوهر فرد، به وجود خالق، پی برد، امّا فخر رازی، از بحث جوهر فرد، به اثبات خلأ و امکان خلق هزاران، جهان، پی برد؛ پس مقصدشان فرق می کند. امّا در بحث اثبات خالق دارای کمال مطلق، لایب نیتس با دو همتای خود، هم زبان و هم مقصد اند. امّا در بحث عوالم ممکنه و نظام احسن،طوسی و لایب نیتس هم مقصد می شوند؛ زیرا هر دو، می خواهند اثبات کنند که کامل مطلق، فقط جهانی دارای نظام احسن، خلق می کند. امّا فخر الدّین رازی مقصد او، این بود که طبق کمال مطلق خالق، امکان دارد، هزاران جهان را خلق شود و احسن بودن یک جهان، لزومی ندارد.