جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ما با واژه فطرت و مشتقات آن در متون مقدس دینى قرآن، نهج البلاغه و... مکررا مواجه هستیم و به علت اهمیت و حساسیت آن، مفسران و شارحان این متون براى تبیین و تفسیر مسأله فطرت، مباحث عمیق و دقیق فراوانى با استفاده از آیات، روایات و علوم عقلى مطرح نموده‏اند، امّا قضیه فطرت به کاوش و کوشش بیشترى نیاز دارد لذا «فطرت در نهج البلاغه» به عنوان پایان‏نامه انتخاب گردیده تا هم کنکاش و تلاش موضوعى در ساحل دریاى بى‏کران نهج البلاغه صورت گرفته باشد و هم بیش از پیش مبحث فطرت در پرتو بینش، گرایش و اندیشه حضرت على علیه‏السلام تبیین و تفسیر گردد. براى این مهم، تحقیق دامنه‏دارى انجام شد. به معناشناسى فطرت و واژه‏هاى مرتبط با آن پرداختیم و براى فهم بیشتر و بهتر سخنان آن حضرت پیرامون فطرت، دیدگاه‏هاى فلاسفه و متکلمین غربى و اسلامى را طرح و شرح نموده و در ادامه بررسى، انسان‏شناسى/پژوهى از منظر نهج البلاغه مورد توجه قرار گرفت و بعد از اثبات فطرت الهى انسان به عوامل و موانع شکوفایى فطرت اشاره کرده‏ایم. دین، منشأ دین و معارف دینى و ارتباط آن با فطرت انسان بخش دیگرى از این نوشتار را تشکیل مى‏دهد و در ادامه تحقیق راه‏هاى ده‏گانه خداشناسى از دیدگاه نهج البلاغه را معرفى نموده و در بخش پایانى به خداشناسى فطرى یعنى دهمین راه خداشناسى که مقصد و مقصود اصلى رساله است جداگانه پرداختیم. گرچه بحث فطرت در نهج البلاغه به صورت پراکنده و مختصر آمده است امّا از لا به لاى جملاتى از نهج البلاغه که واژه فطرت در آن‏ها به کار رفته است مى‏توان دیدگاه حضرت على علیه‏السلام را درباره موضوع تحقیق به دست آورد و هدف از بررسى آن در نهج البلاغه همین فرضیه بوده است.کلید واژه: فطرت- خلقت- طبیعت- غریزه- امور فطری- انسان‌شناسی فطری- ادراکات فطری- برهان فطرت- فطرت الهی.

لذت، ارتباط آن با قوای نفس و نیز لذت برتر از اهم مباحث فلسفی وکلامی است. پاسخ به پرسش «چیستی لذت» جز از راه شناخت نفس و قوای آن ممکن نبوده و برتری لذت، تابع برتری ادراک و قوای ادراکی است. ابن‌سینا و فخر رازی تحلیل متفاوتی درباره قوای نفس و مفهوم لذت دارند. ابن‌سینا که در این خصوص دارای نظام منسجمی است، نفس را برخوردار از قوایی متعدد دانسته و لذت را در ارتباط با قوای نفس، به ادراک حضوری امر ملائم از نظر ادراک‌کننده معرفی می‌کند و آن را برخوردار از مراتب طولی حسی، باطنی و عقلی می‌داند. فخر رازی در مقام نقد ابن‌سینا منکر وجود قوا و قائل به بی‌نیاز بودن لذت از تعریف است. در این رساله به ارائه تمایزات فکری این دو فیلسوف در خصوص قوای نفس، مفهوم لذت، رابطه آنها و همچنین لذت برتر می‌پردازیم. به طور کلی انتقادات فخر رازی سبب تزلزل نظام فلسفی سینوی نمی‌گردد و نظریه ابن‌سینا که لذت را در ارتباط با قوای نفس به تصویر کشیده و به تبیین لذت و سعادت حقیقی می‌پردازد، از اتقان بیشتری برخوردار است و نیز پیامدهای فلسفی- کلامی مختلفی در پژوهش‌های اخلاقی، معادشناختی، عرفان و زیبایی‌شناسی دارد.

این رساله با موضوع شناخت صفات خداوند از دیدگاه ابن‌سینا و توماس آکوئینی مباحث عمومی صفات از دیدگاه این دو اندیشمند، وجوه اشتراک و امتیاز دیدگاه آنان را دنبال می‌نماید تا از این طریق تبیینی از صفات خداوند ارائه دهد به نحوی که از خطای معطله (دیدگاه الهیات سلبی مطلق) و تشبیه (انسانوارانگاری) خداوند اجتناب گردد. ابتدا با بهره‌جستن از آثار ابن‌سینا و توماس آکویناس نخست دیدگاه‌های دو اندیشمند در دو بخش رویکرد وجودشناختی و معناشناختی بررسی و تنظیم شده است. در بررسی صفات با رویکردد وجودشناختی از دیدگاه ابن‌سینا و توماس آکویناس مباحث احکام وجود مانند اصالت، تشکیک، اشتراک معنوی وجود و ویژگی خاص خداوند با عنوان بساطت خداوند و نیز احکام صفات، نظیر تقسیم آنها، عینیت صفات با ذات و با یکدیگر، ترادف یا عدم ترادف صفات مطرح شده است. آراء دو متفکر در رویکرد وجودشناختی، فارغ از برخی اختلاف‌نظرها از نظر محتوا و نوع استدلال‌ به یکدیگر شباهت بسیاری دارند و اختلاف عمده آنها در نحوه ورود به مبحث تبیین صفات خداوند است. که ابن‌سینا با طرح برهان صدیقین، مدعی اثبات ذات و تعریف صفات خداوند می‌باشد و آکویناس با آموزه آنالوژی به تبیین صفات خداوند می‌پردازد؛ از همین‌رو تعریف صفات در ابن‌سینا متمایز از برهان اثبات ذات نمی‌نماید لیکن از آنجا که آکویناس تبیین صفات را مبتنی بر آنالوژی می‌داند و این نحوه نگرش به صفات، رویکردی معناشناختی است، از برهان اثبات ذات منفک می‌گردد و تنها بستری را برای طرح آنالوژی فراهم می‌سازد. به همین دلیل اصل ادعای تبیین صفات از دیدگاه ابن‌سینا در بررسی صفات با رویکرد معناشناختی بیان می‌شودکه به نظر می‌رسد ترادف صفات از دیدگاه ابن‌سینا و اعتقاد به عدم ترادف از دیدگاه آکویناس ناشی از همین تفاوت اخیر در آراء آنهاست.دیدگاه ابن‌سینا در بخش رویکرد معناشناختی به صفات با تقسیم الفاظ به اشتراک معنوی، اشتراک لفظی، الفاظ مشکک و متواطی و تعیین انواع حمل صفات بر خداوند و تبیین ترادف و تعریف صفات بر اساس برهان إن (ملازمات عامه) پیگیری شده است. در فصل رویکرد معناشناختی به صفات از دیدگاه آکویناس، آنالوژی تبیین می‌گردد و در نهایی‌ترین بخش رساله اشتراک و اختلاف دیدگاه ابن‌سینا و آکویناس بیان، و روشن می‌شود که بر اساس دیدگاه ابن‌سینا، معنای انتزاع شده از مصداق بسیط خداوند در حکایت‌گری از صفات آن ذات بی‌نهایت، قرین توفیق است؛ لیکن آموزه آنالوژی آکویناس صرفاً صفات را از لحاظ معناشناختی، بررسی می‌کند و از این‌رو میان معنای صفات و مصداق آن شکافی پدید می‌آید به نحوی که معنای صفات، حاکی از صفات خارجی نیست.

ابن سینا نظریه آراء محموده خویش را بر پایه تقسیم مبادی اقیسه و دقت در تداخل بین آنها، شناخت قوای انسان با تأکید بر عقل عملی و ارتباط‌های سه گانه آن با عقل نظری، بدن و نفوس اجرام سماوی و بررسی نقش آن در تولید مشهورات، و نیز روش شناسی در صناعت جدل به ویژه در مقایسه با برهان و توجه به جایگاه شهرت در فن جدل استوار ساخته است. آراء محموده از نظر ابن‌سینا مشهورات مطلقه‌ای هستند مانند «عدل خوب است» که عامه مردم با تکیه بر اذعان همگانی و متأثر از اسباب شهرت، آنها را بدیهی می‌انگارند و بدان‌ها جزمی در حد یقین دارند. این جایگاه، کارکرد مهمی درجهت مصالح اجتماعی به این قسم قضایا بخشیده است. از نظر ابن سینا تنها با آزمون فطرت عقل می‌توان خود را از اسباب شهرت فارغ انگاشت و آنگاه شک در آراء محموده و اولیات باب برهان را به عقل نظری عرضه داشت. در این شرایط عقل می‌یابد که قادر به تشکیک در آراء محموده هست ولی نمی‌تواند در اولیات عقلی شک کند و اینچنین جزم به آراء محموده از جزم به اولیات متمایز می‌گردد. البته ابن سینا صدق پذیری این قضایا را پذیرفته و بررسی آنها در باب برهان و حصول یقین نظری بدانها را میسر می‌داند. حاصل این دو نگاه شکل‌گیری دو سطح در اخلاق است. اخلاقی در سطح عامه مردم که از کلیات عقلی ناتوان هستند ولی به آراء محموده مانند اولیات یقین دارند. و اخلاقی شامل قضایای کلی یقینی معطوف به عمل در قلمرو عقل نظری که حکمت عملی ثابت و جاودانه را در سطح حکما رقم می‌زند.

در نوشته پیش روابتدا به مفهوم و نیز سرشت تجربه دینی وعرفانی پرداخته شده است و ضمن بررسی عناصر تحلیلی و درون مایه های آنان، نسبت تجربه دینی و عرفانی و تقسیمات آنها مورد توجه بوده است.مفهوم شناسی تفصیلی"بیان"بخش دیگری از این تحقیق را به خود اختصاص داده است و در ادامه ضمن اشاره به مواردی که در مظان خلط با بیان ناپذیری است، اهم دلایل بیان ناپذیری طرح،تحلیل و بررسی شده است و نتیجه آنکه دلایل بیان ناپذیری ادعا شده مفید به مقصود-بیان ناپذیری مطلق تجربه عرفانی- نیستند. در ادامه تحلیلهایی به نفع بیان پذیری بررسی شده است و در نهایت سوال از امکان بیان تجربه عرفانی با پاسخی مثبت مواجه می شود.

چکیده ندارد.

شیعیان زیدیه د رخصوص امامت دیدگاهی خاص به خود دارند. آنان اگر چه همچون دیگر شیعیان به امامت علی(ع) و حسن (ع) و حسین (ع) به عنوان امامانی معصوم و منصوص معتقدند ولی از آن پس امام را رهبری غیر منصوص و غیر معصوم می‌دانند که با داشتن مجموعه‌ای از صلاحیت‌ها بر علیه حکومت‌های ظلم و جور قیام می‌کند و رهبری جامعه اسلامی را بر عهده می‌گیرد. به همین دلیل تعریفی که زیدیه از امامت ارائه می‌کنند و دلائلی که برای ضرورت نصب امام اقامه می‌نمایند و صفات و شرایطی که برای امام می‌شمرند همگی به نوعی منطبق بر همین نظریه است. البته دربررسی نظریه امامت در زیدیه ، به نظراتی متفاوت نی زبرخورد می‌کنیم که باید ان را نوعی خلط و تاثیر گرفتن از اندیشه امامتی دانشت که زیدیه در مورد سه امام نخست و دیگر شیعیان از جمله امامیه در مورد امامان خود قائل هستند.

در فهمِ تمام گونه های آثار زبانی حتی متون مقدس، روش‌ها، معیارها، اصول و یافته‌های اساسی بشری جریان دارد. فرآورده و فرایند پژوهش حول موضوع «فهم متن مقدس» که به واسط? یک توجیه عقلایی هرمنوتیک متون مقدس را شکل می دهد، مستعد آن‌ است که سازنده معرفتی از نوع علوم تفسیری با روش تحقیق واحدی باشد، این پژوهش در پی شناخت و ارزیابی چند چیز است: اول، شناخت هویت، ویژگی ها و مولفه‌های متن مقدسی که مفسر به فهم و تفسیر آن می‌پردازد. دوم، آشنایی با ماهیت و عوامل موثر در «فهم متن مقدس» که موضوع این شاخه معرفت است. سوم شناخت روش، معیار و قواعد و یافته‌های اساسی که مفسر به کمک آن‌ها از الفاظ و عبارات متن مقدس به مراد و معنای آن می‌رسد یا در سنجش و ارزیابی هر نوع فهم و تفسیری از متن مقدس از آن‌ها یاری می‌جوید. ضرورت پرداختن به فهمِ متن مقدس و مسائل مربوطه به سبب آن است که خطای در شناخت و فهم به راحتی نشان داده نمی شود و گاهی در طول تاریخ تفکر و فهم بشر، نوعی فهم نادرست و توهم به صورت حقیقت جلوه کرده است و آثار زیانباری به همراه داشته است. از این رو، ضرورت دارد پدید? «فهم متن مقدس» مورد ارزیابی مجدد قرار گرفته، شرایط، امکانات، محدودیتها و توانایی هایمان در «رخداد فهم متن مقدس» را بسنجیم. خواهیم دید که نظریه های هرمنوتیکی نمی توانند قوانین دقیقی داشته باشند تا فهم و تفسیر هر متنی را براساس آن بتوان پیش بینی کرد، بنابراین نظریه های علمی معتبری نیستند.

زبان دین ازاهمّ موضوعات الهیات و فلسفه دین است. مسئله زبان دین در الهیات، کلام، فلسفه دین و زبان دین ورزان، همواره ناظر و معطوف به متون مقدس ادیان می‌باشد، و از این روی در این پایان نامه کوشیده شده است که مسایل بنیادینِ زبان دین از رهگذر معرفی یکی از متون مربوط به فلسفه تحلیلی دین به صورت برجسته و نمایان گردد. در شرح متن تأکید بر مسئله زبان دین است که این موضوع از منظر دو فیلسوف بزرگِ قرن بیستم ؛ لودویگ ویتگنشتاین و آنتونی فیلو بررسی می گردد، و در حدّ امکان به نقد‌های مطرح بر دیدگاه‌های ایشان و نقد این نقد ها پرداخته می شود. روش تحقیق دراین پایان نامه، روش تحقیق کتابخانه ای است. نتیجه این تحقیق ردّ همه نقدهای طرح شده بر دیدگاه‌های این دو فیلسوف در همین پایان نامه می باشد. این نتیجه تا کنون در کمتر تحقیقی در باب زبان دینی در ایران مشاهده شده است، چرا که به نظر می رسد اکثر قریب به اتفاق تحقیقات انجام شده ناظر به دیدگاه های این دو فیلسوف، به نقد و تشکیک در باب آراء ایشان پیرامون زبان دین انجامیده است.