جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از مباحث مهم امامت، علم و گسترۀ دانش امام است؛ بحثی که در طول تاریخ همواره مورد توجه دانشمندان شیعه بوده و کتابهای متعددی نیز در این زمینه تألیف شده است. دو کتاب بصائر الدرجات(صفار) و الحجة(از مجموعۀ الکافی کلینی) از تألیفات مم عصر غیب صغرا بوده و بررسی دیدگاه های مؤلفان آن، در شناخت فکری حوزه حدیثی قم بسیار مهم و مؤثر است.

یکی از بحث های دیرینه در عقاید اسلامی، بحث و گفتگو در مورد ضرورت یا عدم ضرورت عصمت در امام است. در مذهب شیعه بر ضرورت وجود عصمت در امام اتفاق نظر می باشد؛ چرا که مقام امامت، پایه و اساس اسلام را تشکیل می دهد؛ و از جمله دلایلی که برای اثبات اعتقاد خود می آورند؛ آیات، و روایاتی است که از پیامبر (ص) و ائمه معصومین (ع) رسیده؛ از جمله آن آیات، آیه 33 سوره احزاب می باشد، در این نوشتار روایات عصمت، که در کتب معتبر حدیثی شیعه، هم چون «الکافی، معانی الأخبار، الخصال، کفایه الأثر» وجود دارند، مورد بررسی سندی متنی قرار گرفته، و مشخص شده که، مهم ترین مستند عصمت امامان (ع)، وجود نصوص قرآنی و روایاتی است که در میان امامیه بر آنها اتفاق نظر وجود دارد. و از آنجا که هدف اصلی، بررسی روایاتی است که لفظ «عصمت» در آنها به کار رفته، در حالت کلی می توان گفت که؛وضعیت راویان، بر مبنای آراء رجالیون شیعه، بررسی و معلوم شد که در بیشتر سلسله سند روایات عصمت، افراد موثق قرار گرفته اند، و البته اندکی از آنان نیز بر طبق گفته های رجالیان موثق نیستند، ولی درصدی از این راویان مجهول، افرادی هستند که در سلسله سند روایات «کامل الزیارات» قرار گرفته اند، و از آنجا که ابن قولویه، در مقدمه این کتاب، همه راویان این کتاب را ثقه، معرفی کرده است، می توان برای این افراد، درجه ای از وثاقت قائل شد. در بین این روایات، اکثر روایات از نوع احادیث معنعن هستند، که شامل احادیث موثق، صحیح و حسن می باشند. اما افرادی با توجه به مبانی فکری و عقیدتی خویش، عصمت را در غیر پیامبر اکرم «ص» نمی پذیرند، و از دلایلی که بر عدم عصمت ائمه معصومین (ع ) می آورند، روایاتی است که از معصومین رسیده است که از جمله آن روایات است: استغفار و توبه معصومین؛ درباره احادیثی که دال بر عدم عصمت معصومین (ع) می باشد باید گفت؛ اولا: این گونه احادیث، از نظر سندی ضعیف هستند ثانیا: این گونه احادیث بیشتر جنبه تعلیمی و تربیتی و ترک اولی دارد، و هم چنین با توجه به احادیثی که افرادی، امامان (ع) را تنها به عنوان «ائمه ابرار» معرفی کرده اند، باید گفت که؛ استدلال این افراد تنها ناظر به روایاتی است که ائمه (ع) در این گونه روایات تنها به ابرار بودن خود اشاره کرده اند و این دلیل بر عدم عصمت آنان نمی باشد؛ چون در احادیث فراوان دیگر امامان (ع) خود را معصوم معرفی کرده اند.

با شکل‌گیری واقعۀ سقیفه، جریان جانشینی حضرت محمد (ص) از امامت به خلافت تبدیل شد. خلفایی همچون ابوبکر و عمر تا حدودی بر اساس سیره پیامبر (ص) عمل می کردند اما باروی کار آمدن عثمان خلافت از مسیر خود خارج شد و بعد از یک دوره آرمانی پیوند خلافت با امامت در دوران حضرت علی(ع)، خلافت به معاویه رسید. سیاست معاویه که کینه دیرینه ای از اسلام و سنت نبوی داشت بر آن بود که به طور نا محسوسی فرهنگ اسلامی که حضرت رسول سعی در استقرار آن داشت را به نظامی سلطنتی و طبقاتی تبدیل کند، به نحوی که در زمان خلافت معاویه و سپس فرزند او یزید جامعۀ اسلامی بار دیگر شاهد استقرار یک فرهنگ جاهلی جدید با تمام مولفه های جاهلی عربی برپایۀ یک حکومت پادشاهی شد. این پایان نامه با استفاده از روش های متداول در علوم انسانی، یعنی فیش برداری و پالایش و تجزیه و تحلیل مطالب، با استناد بر منابع و مآخذ و تحقیقات مستند و جدید صورت گرفته است.این تحقیق برآن است که درباره جریان شناسی تاریخ یکصد سال نخست هجری خاصه از جهت شناخت جریان های انحرافی و دگر اندیشانه در سیر تکوینی دیانت اسلام به بحث و چالش بپردازد و همانند پژوهش های نوین دیگر در صدد کشف روابط علمی و علّی حوادث و جریانهای تاریخی باشد. بعد از پیامبر یکسری مسایلی به وجود آمد که با اصول مورد نظر پیامبر فرق می کرد. به باور طرفداران پیامبر (شیعیان) انحراف محسوب می شدند. امامان شیعه به عنوان پاسداران اسلام واقعی در برابر این تغییرات که توسط سیاستمداران یا فرقه ها بوجود آمدند ایستادگی کردند. امام حسن علی رغم صلح با معاویه با سیاست های تبلیغی و ارشادی خودکوشیدند تا نقشه های معاویه در تخریب امام علی(ع) و اسلام حقیقی را بی اثرکند.امام حسین با قیام و شهادت خود چهره غیر اخلاقی و غیر انسانی سلطنت امویان را به جهانیان نشان داد. امامان سجاد(ع)، باقر(ع) و صادق(ع) با ادعیه تاثیرگذار خود و تربیت شاگردان در جهت مقابله با این جریان انحرافی کوشیدند، نتیجه کوشش های ایشان و دیگر ائمه حفظ اسلام راستین در قالب تفکر شیعی بود.

اعتقاد خداباوران این است که جهان تحت سیطره خداوندی حکیم و علیم است. حکمت و عنایت او اقتضای آن را دارد که جهانی با نظام احسن و بیشترین خیرات و کمالات ایجاد کند. جهانی که چون آفریده اوست خیر کامل و محض باشد. اما در نگاه نخست به عالم پاره‌ای از امور آن را می‌بینیم که فاقد خیریت است و جنبه شر و ناخوشایند بودن آن بیشتر خودنمایی می‌کند.پرسش مهم این است که اگر عالم تحت سلطه خدای حکیم است، چرا این شرور در آن راه یافته‌اند؟ چه کسی مسئول ورود آنها به عالم است؟ چرا عالم سراسر خیر و نیکی نیست؟ چرا خداوند ورود شرور را به این عالم مجاز گردانیده است؟این پرسشها و پرسشهایی مشابه، حکمت الهی و قدرت مطلق خداوند را مورد تردید قرار می‌دهد. انسانها از دیرباز همواره با چنین سوالاتی دست به گریبان بوده و پاسخهایی برای آنها تدارک دیده‌اند. عده‌ای در ایران باستان قائل به ثنویت شده، گروهی با پذیرفتن شرور به توجیه آن پرداخته در این میان عده‌ای قائل به عدمی بودن آن شده و گروهی حکم به بالعرض بودن آن داده‌اند.این نوشته به دنبال تبیینی است که از آیات قرآن و روایات خاندان عصمت: استخراج و استنباط می‌گرددبا تأمل در آیات و روایات می‌توان استنباط کرد که شرور به سه دسته شرور واقعی، شرور نسبی و شرور توهمی قابل تقسیم است. بر این اساس اولاً شرور در نظام عالم وجود داشته و ثانیاً در راستای حکمت و هدف عالم خلقت است. و آنچه که انسان از آن تعبیر به شر می‌نماید یا امری است در لباس شر که به واسطه دید جزءانگارانه، انسان آن را شر می‌پندارد، یا امری که انسان به واسطه اعمال خود آنرا جذب کرده است و مستحق آن شده است، و یا آزمایشی است از سنخ ابتلائات الهی برای رشد و تکامل انسانی

اولیاء خدا، اسباب تربیت خلق اند که در دو بعد تکوین و تشریع، حرکت نظام هستی به سوی مقصود را مربی گری و هدایت می کنند، چگونگی این تربیت یکی از پیچیده ترین ابحاث قرآنی و روایی است، اما این تربیت عظیم در دوبعد تکوینی و تشریعی اجمالا قابل تبیین است و هر یک از این دو بعد نیز متعلقات خود را داراست، همچنین این چرخه نورانی را که از آن تعبیر به نظام تربیتی اولیاء خدا کرده ایم، محصولاتی است که کامل ترین محصول آن با استناد به آیات و روایات مومن مستکمل الایمان است . نشانه ها و صفات و مراتب مومن که قرین مراتب ایمان است، در روایات ذکر شده و در قرآن کریم نیز به طور گسترده ای به اهل ایمان اشاره شده است . در این تحقیق با نگاهی به مراتب اولیاء خدا در آیات و روایات، ولایت تکوینی و تشریعی و در نهایت محصول تربیت اولیاء، به سوی شناختی بزرگ گام برداشته ایم و آن همانا نقش تربیتی اولیاء خدا در نظام هستی است . از آنجا که در این تحقیق برآنیم شوون وابعاد مختلف بحث ولایت الهیه، اقسام تربیت، مراتب اولیاء ومراتب تربیت شوندگان را از منظر آیات، روایات بررسی و تبیین کنیم با روش کتابخانه ای و ابزار گردآوری داده ها واز طریق فیش برداری موضوعات مطروحه را تبیین نموده ایم . منبع اصلی این تحقیق آیات قرآن کریم و سپس در بخش احادیث و روایات اهل بیت? کتب حدیثی چون بحارالانوار، اصول کافی، وسائل الشیعه، مشارق انوارالیقین، اللوامع النورانیّه، الصراط المستقیم الی مستحقی التقدیم و. . . در بخش کتب تفسیر تفاسیری چون : نورالثقلین، الدرالمنثور، صافی، البرهان، فرات کوفی، شریف لاهیجی،المیزان و...و در بخش لغوی از کتب العین، قاموس فیروزآبادی، مفردات راغب، لسان العرب، مجمع البیان طریحی، التحقیق مصطفوی، مجمع البحرین و... استفاده شده است . در این تحقیق بر آن بوده ایم تا با استناد به قرآن و روایات نقش تربیتی اولیاء الله در نظام هستی را تبیین و با اشاره به محصول این تربیت که مومن مستکمل الایمان است، ائمه اطهار? را به عنوان صدر نشینان نظام تربیت الهیه معرفی نماییم که در مجموع حاصل این تحقیق در چهار فصل تدوین گردید.فصل اول- کلیات تحقیق شامل مقدمه،بیان مسئله،اهداف،پیشینه، منابع و...فصل دوم- مراتب اولیاء الله در نظام هستی که در بخش اول به تبیین مقام امامت ودر بخش دوم به تبیین مقام رسالت پرداخته ایم ودر هر بخش ابتدا مستندات قرآنی و سپس مستندات روایی را مطرح کرده ایم .فصل سوم- اقسام تربیت در نظام تربیتی الهی که به دو بخش تربیت تشریعی و تربیت تکوینی تقسیم شده است .فصل چهارم- محصول نظام تربیتی اولیاء که در این بخش با طرح مومن مستکمل الایمان به عنوان این محصول نهایی به تبیین مراتب وعلائم ایمان واسلام به عنوان دو لازمه مهم دستیابی به مقام مومن و مراتب وعلائم مومن در آیات وروایت پرداخته ایم .

پژوهش حاضر ضمن تبیین و بررسی مستندات قرآنی خطبه امام رضا? که در بیان فضل و رتبه امام در مرو ایراد فرمودند به اثبات وجوب سه ویژگی اساسی برای امام به عنوان جانشین پیامبر? می پردازد که از منظر آیات مورد استناد ایشان در خطبه مذکور و همچنین روایات تأویلی وارده در ذیل آنها به دست می آید. سه ویژگی عمده انتصاب الهی، عصمت و علم که به فرموده امام رضا?، عقول مردم از درک و تشخیص آن عاجزند و لذا تعیین امام را در انحصار خداوند قرار می دهد. این پژوهش با بررسی دسته ای از آیات ناظر به هر ویژگی ذیل یک فصل مجزا، به این نتیجه مهم منتهی می شود که مقام امامت و جانشینی پیامبر? بعد از رحلت ایشان، بر طبق حدیث جابر بن عبدالله انصاری، در وجود مبارک حضرت علی? و یازده تن از فرزندان ایشان خلاصه می شود که همگی از جانب خداوند تعیین شده و صاحب عصمت، علم لدنی و افضلیت می باشند. همچنین در این پژوهش با بررسی آیات مورد استناد امام رضا? به اثبات امامت مولا علی? و بیان عدم لیاقت غاصبین خلافت در غصب این منصب الهی و فرجام شوم ایشان پرداخته شده است.واژگان کلیدی: امام، انتصاب الهی، عصمت، علم لدنی، اکمال دین، غصب خلافت

بررسی جایگاه امام به عنوان انسان کامل، جانشین پیامبر خاتم و کسی که ریاست عامه مردم، در امور دین و دنیای‌شان را دارا است، بسیار حائز اهمیت است. از جمله دانشمندان معاصر که به تبیین این موضوع اهتمام ورزیده‌اند، علامه حسن‌زاده هستند. این پژوهش به تبیین جایگاه امام در تفکر ایشان می‌پردازد که در آن رابطه و موقعیت امام، نسبت به خداوند متعال (جایگاه حقیقی) و اجتماع انسانی (جایگاه اجتماعی) بررسی شده است. هم‌چنین به سبب این‌که علم، مهمترین مولفه شخصیتی امام و تاثیرگذار در هر دو جایگاه حقیقی و اجتماعی اوست، به صورت مجزا جایگاه آن بیان شده است.

امروزه تاریخ تفسیر قرآن کریم هم‌چون بسیاری از علوم شکل گرفته در خصوص قرآن، دربرگیرنده‌ی گزارش‌های منابع اهل سنت می‌باشد. از جمله دلایل این اتفاق، فضای باز موجود برای رشد آثار مربوط به اهل حدیث (سلفی‌ها) و اشاعره و به نوعی مکتب خلفا می‌تواند ‌باشد که علل آن در جای خود قابل بررسی است.پایان نامه حاضر که تحت عنوان " مکتب تفسیری مدینه در قرن اول و دوم هجری "، به رشته‌ی تحریر درآمده است، تحلیلی- بنیادی بوده و با بازنگری در جنبه‌های مکنون تاریخ، سعی دارد عناصر مهم موجود در تاریخ مذهب شیعه که در شکل دادن به مدلی جدید از تاریخ تفسیر تأثیر گذار است را بررسی کند.در این پایان نامه اطلاعات مربوط به فعالیت‌های تفسیری رجال مطرح در کتب تاریخ تفسیر و نیز فعالیت های تفسیری امامان معصوم تا امام رضا - علیه السلام – و راویان آنانوتأثیر برخی تفکرات یهودیان بر اندیشه مسلمانان که پیامد آن توجه بیشتر به ساختار و ظاهر متن می‌باشد تا محتوا و باطن آن، مورد بررسی قرار گرفته است.

با توجه به آیه 29 سوره فتح که خداوند در آن ویژگی‌های اصحاب پیامبر ? را برشمرده است و با بررسی این ویژگی‌ها و تطبیق آنها بر اصحاب پیامبر ? و اصحاب سایر ائمه هدی ? تصویری واقعی از یک یار نمونه را به دست آوردیم و پس ازآن با مراجعه به آیات و روایات ویژگی‌های اصحاب امام زمان ? را یافتیم .از آن جا که در میان اصحاب معصومین ? اصحاب پیامبر اکرم ? امیرالمومنین و امام حسین ? دارای شاخصه های بارزتری نسبت به دیگر ائمه بوده و همچنین از لحاظ کمی نیز افزون بر دیگران می باشند با بررسی به این نتیجه رسیدیم که مجموعه اصحاب امام حسین ? به دلیل ویژگی‌های منحصربه فردی برتر از یاران دو معصوم نخست‌اند. پس در بیان خصوصیات و اوصاف یاران امام عصر، برگرفته از احادیث و روایات در مقام مقایسه اصحاب امام حسین ? با اصحاب امام زمان ? بر آمدیم اگر چه نتیجه گیری این مباحث بسیار مشکل است و تعابیر گوناگونی در مورد هر یک یاران این دو امام بزرگوار در منابع ذکر شده است امّا هنگامی که اوصاف مومنین آخرالزمان را در احادیث می بینیم ناخودآگاه به این نتیجه خواهیم رسید که برترین مومنان متعلق به دوران غیبت امام عصر و خصوصاً آخرالزمان و در آستانه ظهور آن حضرت می‌باشند که گل سرسبد مومنین آخرالزمان یاران حقیقی و اصحاب خاص آن حضرت هستند، بنابراین شاید بتوان نتیجه گرفت که اصحاب امام زمان ? حتی از یاران امام حسین ? برترند.

موضوع این پایان نامه، بررسی فقهی کلامی بیعت در اسلام است . بیعت در لغت یعنی دست به هم دادن بر ایجاب و انشای معامله و نیز برای بیعت و اطاعت و در اصطلاح، عقدی است لازم و مشروط که میان حاکم و مردم بسته و موجب تفویض قدرت به حاکم (رهبر) می‌شود.مسئله بیعت در دو زمان حضور معصوم و غیبت مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ به اعتقاد شیعه در حضور معصوم (ع) ، بیعت هیچ نقش و جایگاهی ندارد ولی در زمان غیبت، به اعتقاد گروهی از شیعه و تمامی گروه‌های اهل سنت، بیعت موجب انتخاب امام و مشروعیت حکومت او می‌شود و در نظر برخی دیگر از شیعه همان نظر زمان معصوم را دارند یعنی بیعت هیچ ارزش واعتباری به جز مقبولیت ندارد .بیعت که همان رأی دادن امروزی است یکی از مصادیق دموکراسی، و طریقی است برای انتخاب رهبر و همچنین مشورت حکومت با مردم خود است تا مردم چه مخالف و چه موافق آزادانه و بدون تهدید و فشار اعلام نظر رأی کنند.