جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«الفصول المهمة في تأليف الأمة»، تأليف علامه سيد عبدالحسين شرف ‏الدين از جمله آثار ارزشمندى است كه در راستاى ايجاد وحدت و الفت ميان امت اسلامى به نگارش درآمده است. اين اثر نشان مى‏ دهد كه مسأله وحدت در نزد شرف ‏الدين چه اندازه مهم بوده است كه اولين اثرش را به آن اختصاص داده است. مؤلف که بیشترین دغدغه را در تقریب بین شیعه و سنی دارد، در این اثر به عوامل بروز تفرقه و جدایی بین مذاهب اسلامی پرداخته و راهکارهایی برای وحدت نیز ارائه می ‌کند. علامه شرف الدین در مقدمه به وقایع پس از رحلت پیامبر (ص) پرداخته و تنها «وحدت اسلامی» را راه بالندگی و پیشرفت جامعه اسلامی می‌ داند. وی سپس در ۱۲ فصل با نقل احادیث صحیح از مجامع حدیثی معتبر اهل سنت و نیز فتواهای برجسته عالم اسلام از دورترین دوره آن درباره اسلام، ایمان، حرمت انسان گوینده شهادتین، اهل نجات بودن موحدان و نجات اهل توحید به بیان حقایق پرداخته است. او همچنین به مقوله اجتهاد در مقابل نص، فتاوای تکفیری و تکفیر شیعه و پاسخ به آن، نقش دروغ سازان و عملکرد برخی از نویسندگان در تفرقه افکنی واکنش نشان داده است.

کتاب «آیات الغدیر» به بررسی آیات مربوط به واقعه تاریخی غدیر اختصاص یافته است. مولف در ابتدای کتاب خود مطالبی را در رابطه با خلافت پیامبر و بشارت آن حضرت به جانشینی دوازده امام عنوان کرده و در رابطه با قریشی بودن آنان نیز مباحثی را طرح کرده است. وی در ادامه به موضوعاتی مانند: حدیث سفینه، وحدت امت اسلامی، معنای تبلیغ در قرآن، حدیث غدیر و وهابیت، ماجرای غدیر و دیگر مباحث مرتبط اشاره کرده و به مسائل مختلف پیرامون این حدیث پاسخ داده است.

کتاب «نهج البلاغه از دیدگاه مقام معظم رهبری» تالیف آیت الله سید علی خامنه ای می باشد که توسط محمدمهدی علیقلی گردآوری شده است. این کتاب از 14 فصل تشکیل شده است که آشنایی با نهج البلاغه، تاریخچه نهج البلاغه، نقش نهج البلاغه در جامعه اسلامی، جهان اسلام و نهج البلاغه، نقش وزارت آموزش و پرورش در احیای نهج البلاغه و... موضوعاتی هستند که در این مجموعه آورده شده اند.

کتاب «شش مقاله» از شش مقاله در موضوعات مختلف به قلم متفکر شهید استاد مرتضى مطهرى تشکیل شده است. هر یک از این مقالات در زمان حیات استاد به صورت یک کتاب کوچک و یا مقاله اى از یک کتاب به چاپ رسیده اند. سه مقاله اول یعنی «ختم نبوت»، «پیامبر امی» و «ولاءها و ولایتها» به طور مجزا منتشر شده و می شوند. مقاله «الغدیر و وحدت اسلامى» که در سال 1351 در یاد نامه مرحوم علامه امینى منتشر شد. مقاله «الهامی از شیخ الطائفه» قبلا در کتاب هزاره شیخ طوسی منتشر شده است. و سرانجام «مزایا و خدمات مرحوم آیت الله بروجردی» مقاله ای است که در سال 1340 بعد از رحلت آن مرجع گرامی به رشته تحریر درآمده و در کتاب مرجعیت و روحانیت به چاپ رسیده است. هر یک از مقالات مذکور در نوع خود ابتکاری و همچون دیگر آثار آن متفکر شهید، غنی، پربار، راهگشا و از نثری روان برخوردار است.

کتاب «حج» تالیف استاد شهید مرتضی مطهری است. این کتاب گزیده ای از یادداشت های استاد مطهری درباره حج و مسائل مرتبط با آن می باشد. در این کتاب نقش حج در وحدت و تفاهم مسلمانان، فایده و لزوم درس اخلاق برای مسافران حج، کعبه و نقش اجتماعی آن، احرام و فلسفه آن، اسرار حج و مطالب جالب و خواندنی دیگر مورد بحث قرار گرفته است.

در جستار حاضر یکی از مسائل پر تنش میان شیعه و سنی که به مثابه شبهه و پرسش و در نهایت به صورت اتهام از سوی برخی از گروههای تندروی افراطی اهل سنت علیه شیعه در آمده است، یعنی باور به تقیه، مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفته است. نویسنده در این نوشته با استفاده از آیات و روایات، به ویژه روایاتی که از طریق اهل سنت آمده است و نیز دلیل عقلی، قواعد و اصول و سیره صحابه و همچنین نگره و فتوای عالمان و فقیهان شیعه و اهل سنت، اثبات و مدلل می سازد که: تقیه برابر با دروغ، ریا و نفاق نیست و دامنه، موارد و احکام آن نظر به شرایط و اشخاص متفاوت می‌گردد. در نتیجه تقیه به طور مطلق نزد شیعه واجب نبوده و بدان عمل نمی‌شود. تقیه اختصاص به شیعه نداشته و در امت‌های پیشین و در میان مسلمانان اعم از شیعه و سنی به آن باور داشته و عمل می‌شده است. همچنین تقیه نه تنها در مقابل کفار بلکه در مقابل مسلمانان نیز جایز میباشد. تقیه به مثابه راهبرد اصلاحی، مبارزه مسالمت‌آمیز، دفاع و حفاظت از حق حیات، حق کرامت، حق آزادی بیان و اعتقاد، حمایت و حفاظت از اموال و ناموس و دین و حقیقت و دیگر مصالح است.

علامه امینی از متفکران بزرگ و مصلحان بنام جهان اسلام است که سالیان دراز به مطالعه و تحقیق در عرصه تاریخ و فرهنگ و تمدن اسلامی پرداخت و به تألیف کتاب گران‌سنگ الغدیر در دفاع از حریم ولایت همت گمارد. طرح جامع، سبک بدیع و خصایص علمی این اثر برجسته در ابعاد گوناگون بدان پـایه از ارزش و اعتبار است که آن را ماندگار و از دیگر آثار مشابه ممتاز گردانید و رجال علم و فکر و ادب را به اعجاب و تحسیـن واداشت. این مقـاله با بحثی در اصل ولایت و خاستگاه تاریخی شکوهمندش آغاز می‌شود و سپس در ارزشیابی الغدیر و یادکرد مزایای بهاور علمی مترتب بر آن ادامه می‌یابد و سرانجام به نتایجی ارزنده پایان می‌پذیرد که نشـر ولای علی و بازگویی حقایق تشیع و برقراری وحدت اسلامی در رأس آن‌‌هاست، چنان که شماری از علمای مذاهب اسلامی که در تجلیل از کتاب قلم‌فـرسایی کرده‌اند، بر این امر اتفاق نظر دارند.

اسلام از آغازین روزهای ظهورش در جزیره العرب همانند تمامی ادیان ابراهیمی، منادی وحدت جامعه بشری بوده است. تأکید قرآن کریمو سیره عملی پیشوایان دینی در راستای موضوع «همگرایی اسلامی»، آن را بعنوان بایسته ای عقیدتی و عقلانی، مورد توجه امت اسلامی و متفکران مسلمان قرار داده است. متأسفانه، علی رغم پشتوانه اعتقادی قوی، تمدن بزرگ اسلامی و اقتدار مسلمانان در طول تاریخ اسلام، طی دو قرن اخیر، عواملی همچون: فراز و فرودِمشروعیتِدولت های مسلمان؛ وقوع منازعات میان آنان؛ ورود دو نظریه «سکولاریسم» و «ناسیونالیسم احساسی-نژادی» از مغرب زمین؛ سیاست های تفرقه آمیز کشورهای غربی، در کنارآسیب پذیری های فرهنگی، سیاسی و اقتصادی جهان اسلام؛ موجبِ تجزیه امپراطوری عثمانی و الغاء نهاد خلافتوهمچنین سلطه سیاسی، اقتصادی و نظامی قدرت های غربی بر سرنوشت امت اسلامی و در نتیجه واگرایی بیشتردر جهان اسلامگردید. ارائه الگوی عملی از «همگرایی اسلامی»؛ با استفاده از پشتوانه عقیدتی و تجارب نظری و عملی همگرایی در جهان اسلام و سایر مناطق جهان و نیز در نظر داشتن فرصت ها و آسیب پذیری های امت اسلامی در جهان معاصر، برای برون رفت از وضعیت واگرایی موجود، دغدغه اصلی این پژوهش است.انحطاط سیاسی و جایگاه ضعیف ملل و دول اسلامی در معادلات منطقه ای و بین المللی، اهتمام به تحقق «وحدت اسلامی» را که امروزه از آن بنابر واژگان تخصصی علمروابط بین الملل تحت عنوان «همگرایی اسلامی» یاد می شود، ضروری می نماید.چارچوب نظری موردتوجه در این پژوهش برای حصول به مدل همگرایی اسلامی، چهار رویکرد مطرح در روابط بین الملل شامل« تجربی – ارتباطی»، « فرهنگی – کارکردی»، « اقتصادی – کارکردی» و « سیاسی – نهادی» است. البته از چهار رویکرد فوق الذکر «رویکرد تجربی – ارتباطی» به دلیل ظرفیت ها و ملاحظات مندرج در آن شامل: 1) استفاده از فرصت های عقیدتی، هنجاری و تاریخی مشترک در جهان اسلام 2) استفاده از تجارب نظری و عملی موفق جها اسلام و غیر اسلام 3) تأکید بر ارتقاء سطح مبادلات و ارتباطات در جهان اسلام 4) تأکید بر مبادلات دولتی و غیر دولتی بطور همزمانبیشترین تطابق و بهره وری را برای تحقق همگرایی اسلامی را دارا می باشد. برای توصیف و تبیین و تحلیل محیطی از از فرصت ها و تهدیدهای فراروی همگراییدر جهان اسلام از چهارچوب نظری ارزیابی و سنجش محیطی ساختارها و سازمانها (قوت ها، ضعف ها، فرصت ها و تهدیدات) موجود علم مدیریت استراتژیک بهره برداری شده است.روش تحقیق دراینپزوهشیکتابخانه ای و اسنادی و با استفاده روش توصیفی، تبیینی، تحلیلی و تجویزی استبه نظر نگارنده، علیرغم فرصت های محدودِ پیش روی همگرایی اسلامی، با اولویت بندی و هم افزاییمتغیر های مستقلی مانند: افزایش سطح ارتباطات و مبادلات؛ همکاری های فرهنگیدر بستر هویت و اعتقادات مشترک اسلامی؛ همکاری های سودآور اقتصادی و همچنین همکاری ها و مناسبات سیاسی و امنیتی میان دولت های اسلامی، در درازمدتمی توان به تحقق و تعمیق وجوه و سطوح گوناگون وبالاتر همگرایی اسلامی، بعنوان متغیر وابست? این تحقیق نایل آمد. بر این اساس، تحقق «جامعه سیاسی» بعنوان بالاترین سطح همگرایی و وحدت کامل اسلامی، اولاًواجدِ مبنایی عقیدتی و مذهبی است و ثانیاًدارایِ رویکردی اجتماعی، اقتصادی،سیاسی و امنیتی است. دراین راستا، بهره برداری از حوزه های گوناگونِ مبادله میان کشورهای اسلامی برای حصول به جامع? سیاسی، موثر ارزیابی می گردد. بهره برداری و توجه همزمان به چهار رویکرد 1) «تجربی -ارتباطی»بر پایه افزایش سطح ارتباطات میان امت اسلامی، 2) فرهنگی –کارکردی بر پایه افزایش تبادلات و همکاری های فرهنگی 3) «اقتصادی ـ کارکردی» بر پایه شکل گیری ساختارهای اقتصادی و همچنین 4) «سیاسی – نهادی» بر پایه ارتباطات و شکل گیری نهاد های سیاسی مشترک؛ سرعت و توفیق «فرآیند همگرایی» و در نتیجه حصول به یکی از اشکال «همگرایی» در جهان اسلامرا در طیف فقدان جنگتا وحدت ِ کامل میان کشورهای اسلامیرا هموار می سازد . به نظر نگارنده اگر چههمگراییِ اقتصادی و سیاسی، در مقایسه باهمگرایی عقیدتی - هنجاری از رجحان بالاتری در نظریه های همگرایی برخودار است، اما تأکید صرف بر همگرایی ناشی ازموسساتِ اقتصادی و سیاسی منطقه ای جهان اسلام، بیشتر همگرایی اقتصاد دانان، حقوق دانان و سیاست مداران است تا همگرایی امت اسلامی، و به همین دلیلدچار بی ثباتیخواهد بود. بنابر این برای حصول بهوحدت اسلامیِ تکامل یابنده و با ثبات،دستیابی به «همگرایی عقیدتی و مذهبی» در مقایسه باوجوه اقتصادی، سیاسی وامنیتی همگرایی از اهمیت بالاتری برخوردار است. به همین دلیل است که استعمارگران همواره اختلافات و شکاف هایمذهبی را در جهان اسلامدامن می زنند. پیشنهاد این پژوهش «الگویی تلفیقی و چند وجهی»شامل وجوه: فرهنگی- ارتباطی، اقتصادی – مبادلاتی و سیاسی- امنیتیاست که مراتب سه گانه همگرایی شامل: پیوستگی، همبستگی و همگرایی را در تمامی سطوح اجتماعی و سیاسیکشورهای مسلماناز طریق تعاملات منطقه ای ایجاد نماید،و در درازمدت به سوی مرکز سیاسی واحدی در چارچوب اتحادیه، کنفدراسیون و یا فدراسیون، رهنمون سازد.

این تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی- تحلیلی است؛ که به بررسی تطبیقی دیدگاه‌های سیّد عبدالحسین شرف‌الدّین عاملی و شیخ محمود شلتوت، در باره‌ی وحدت اسلامی می‌پردازد؛ روش استفاده شده در این پژوهش، روش کتابخانه‌ای است؛ ازکلّ یافته‌های تحقیق می‌توان نتیجه‌گیری کرد؛ که هریک از این بزرگان، نگاهی خاصّ به موضوع وحدت اسلامی داشته‌اند. نظریه‌ی تقریبی و وحدت‌گرایانه‌ی سیّد شرف‌الدّین، بر گفت‌وگو و مناظره‌ی ‌علمی، به منظور کشف حقیقت بنا نهاده شده، و او این رویکرد را در چارچوبی مشخصّ و با هدفی خاصّ پی گرفته است؛ وی پس از تبیین کلیّات و شرایط حاکم بر گفت‌وگوهای درون‌مذهبی در کتاب «الفصول المهمّه فی تألیف الامّه»، نظریه‌ی گفت‌وگوی بین مذاهب اسلامی را از جنبه‌ی عملی، در کتاب «المراجعات» بررسی کرده، و خود برای کشف و نمایاندن حقیقت، و برطرف شدن سوء تفاهم‌ها‌ی به‌وجود آمده در بین فرقه‌های مختلف اسلامی، به‌سبب برخی شایعات بی‌پایه و اساس در مورد اعتقادات و اعمال حسّاسیت‌ برانگیز پیروان مذاهب علیه یک‌دیگر، به مناظره‌ و مباحثه‌ی علمی پرداخته است؛ تقریب بر محوریت اهل بیت‌(ع)، تقریب بر اساس مشترکات مذاهب اسلامی، و تقریب‌گرایی عملی، ویژگی‌های نظریه‌ی تقریبی شرف‌الدّین می‌باشند؛ وی با بحث علمی و مستدّل در موضوعات اختلافی بین شیعه و اهل سنت، رویکرد معتدلی را که در آن، هم وحدت اسلامی، و هم دفاع از مبانی مکتب اهل بیت(ع)، لحاظ شده باشد؛ دنبال کرده است. شیخ محمود شلتوت نیز با پیوستن به جریان تقریب، توانست حلقه‌ی ‌ارتباطی میان علمای مذاهب اسلامی رافراهم نموده، و با رویکرد مناظره‌ای و گفت‌وگوی علمی به امر وحدت و تقریب بین مذاهب اسلامی، حرکت تقریبی را شتاب بخشد. تفسیر قرآن بر اساس دیدگاه تقریبی و وحدت‌گرایانه، نوشتن مقدّمه‌ای ارزشمند بر تفسیر مجمع‌البیان طبرسی، مشارکت در طرح بزرگ علمی «جمع‌آوری احادیث مشترک مذاهب اسلامی» موسوم به «طرح علمی شلتوت- قمی»، تأسیس کرسی فقه مقارن و تدریس فقه مذاهب شناخته‌شده‌ی اسلامی (اعمّ از مذاهب اهل سنت و شیعه) در دانشگاه الازهر، صدور فتوای تاریخی جواز پیروی از فقه شیعه، و نیز به رسمیت شناختن مذهب شیعه به عنوان یکی از مذاهب اصیل اسلامی و ... نمونه‌هایی از اقدامات تقریبی شلتوت است. این دو بزرگوار در برخی از اندیشه‌ها و اقدامات وحدت‌گرایانه، مواضع مشابه، و یا نزدیک به هم، ودر مواردی نیز، مواضع مختصّ به خود داشته‌اند. هدف از این تحقیق، بررسی تطبیقی اندیشه‌ها و عملکردهای تقریبی این دو عالم بزرگ، به عنوان نمایندگانی از علمای تقریبی و وحدت‌گرای شیعی و اهل سنت در جهان اسلام، و در نتیجه، تبلیغ و ترویجاندیشه‌‌ی تقریب بین مذاهب و وحدت اسلامی، در بین مسلمانان؛ به‌ویژه در میان علمای مذاهب مختلف اسلامی است.

سؤال اصلی: علمای بحرین در مورد علوم قرآن چه فعالیت هایی داشته اند؟سؤال های فرعی:1- فضلا و فرهنگیان بحرین چقدر از قرآن برای وحدت اسلامی استفاده کرده اند؟2- نویسندگان بحرینی چه آثاری درباره قرآن کریم دارند؟3- مجلس علمای بحرین سال 1432 را به چه عنوانی نام گذاری کرده است؟یکی از مسائل مهم در وحدت اسلامی، نقش قرآن کریم است که باید قبل از هر چیز مورد توجه قرار گیرد علمای بحرین توجه خاصی به آن داشته اند. در این مقاله، آثار هفتاد نفر از علمای بحرین از قرن هشتم تاکنون دربارة قرآن کریم بررسی شده است. از جمله مطالب مطرح شده در این مقاله موقعیت قرآن در جامعه بحرین و انقلاب اخیر آن است. ملت بحرین نیاز دارد تا درباره بیداری فرهنگی و سیاسی خود از قرآن کریم الگو بگیرد و آن را سرلوحه کار خود قرار دهد؛ چیزی که در شعار مردم بحرین به روشنی مشاهده می شود و علمای بحرین امسال را به دلیل ارائه خدمات قرآنی و هوشیاری جامعه و نیز وحدت و انسجام مسلمانان و مبارزه با فساد و منکر، سال نصرت از قرآن نامیده اند. مسائل مطرح شده در این مقاله عبارت است از:1- نقد و بررسی جایگاه فعلی قرآن در جامعه بحرین؛2- کتاب شناسی قرآن مورد توجه محققان؛3- تشریح دلایل مثبت و مزایای کتاب های منتشر شده در بحرین؛4- سابقه فرهنگی و تاریخی بحرین که در عصر حاضر فرصت های جدیدی را برای توسعه و گسترش وحدت اسلامی فراهم خواهد نمود؛5- معرفی یکی از مراکز علمی بحرین و مقایسه آن با سایر مراکز علمی اسلامی مانند: الحله، النجف، قم، شیراز، اصفهان، حیدرآباد و…؛6- شناسایی آثار علمای بحرین دربارة قرآن کریم در موضوعات تجوید، تفسیر، قرائت، لغت، معجم، پژوهش های قرآنی و … که در موضوعات متنوع تدوین شده است.