جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در پایان نامه حاضر مبانی قرآنی افکار اصلاح گرایانه امام خمینی و سید جمال الدین اسدآبادی به طور تطبیقی بررسی شده و شامل این موضوعات است: شرح زندگی امام خمینی و سید جمال، رابطه دین و اصلاح، مقاصد دعوت در قرآن، دین و قرائت های دینی از دیدگاه امام خمینی و سید جمال، مبانی قرآنی اندیشه امام خمینی و اندیشه های اصلاح گرایانه سید جمال.

چکیده رساله/پایان نامه: در راستای تبیین تعالی نفس انسانی و رسیدن به لقاء الله که وظیفه‌ی هر انسان جویای حقیقت است؛نویسنده‌ی این نوشتار کوشش کرده است با توجه به مبانی حکمی ،بصیرتی امام خمینی«ره» و نیز نقطه نظرات ویژه صدر الدین شیرازی، راه تعالی نفس را دریابد. از نظر ملاصدرا انسان برای رسیدن به تعالی باید در ابتدا به ساختار و ویژگی‌های نفس معرفت یابد ،سپس با نور علم الهی وشریعت تام وتمام محمدی راه را طی کند و به حقیقت صفات جمال و جلال خداوند معرفت یابد و بعد به میان خلق برود و نفس خود را از این طریق صیقل دهد و وظیفه‌ی خود را در میان خلق به پایان برساند که در این سیر هرچه وجود انسانی قوت یابد و شدیدتر شود با علم و ادراکات و ریاضات شرعیه وانوار حب محمدیه به تعالی خود نزدیک‌تر می‌شود؛ واما امام روح‌الله خمینی نیز دو اصل رسیدن به حکمت و حریت را دربستر ولایت محمدیه و علویه به همراه مبارزه و جهاد مداوم وپیوسته و نگاه بصیر و همه جانبه انسان به مسایل‌، کمال تعالی نفس انسانی می‌داند ودر این مسیر هر دو فیلسوف مطرح‌، منازل و مقاماتی را بر می‌شمارند که در مکتب صدرایی منازل متمرکز بر ادراکات و عقل نظری قرار می‌گیرد و در مکتب امام خمینی«ره» منازل بیش‌تر حول محور ایمان وعنایات الهی که در اینجا دو فرق اساسی بین امام و ملاصدرا به صورت مبسوط مطرح می‌شود و آن اینست که‌‌، تعالی نفس ملاصدرا متمرکز بر حکمت نظری است و تعالی نفس امام خمینی«ره» بر محور حکمت عملی می‌چرخد ودر این خصوص هر کدام دلایل ویژه‌ی خود را دارند که دراین نوشتار به آن می‌پردازیم.

این نوشته‌ی کوتاه پس از بیان «حساسیت تعلیم و تربیت» در ارتباط موضوع آن با شئون مختلف بشر امروزین، از پی‌جویی الگوی تربیتی دینی سخن می‌گوید؛ با طرح یکی از شاخه‌های آن؛ یعنی تبیین اهداف تربیتی در دانشگاههای جامعه‌ی اسلامی. آنگاه به بحث «روش نظر به اهداف تربیتی» اشاره رفته است و اینکه: اولا، برای دستیابی به اهداف تربیتی بایستی نظری به نظام تربیتی در اسلام بیفکنیم و دوم، لازمه‌ی تحقق پرورش اجتماعی، آن است که اهداف تربیتی در دانشگاهها را نیز دنبال نموده تا گامی در مسیر تبیین الگوهای پرورش اجتماعی در نظام اسلامی برداشته شود. سپس در بخش سوم مقاله، با مرور بر پاره‌ای سخنان حضرت امام(ره)، به تبیین اهداف تربیتی در دانگشاهها می‌پردازد: «تهذیب و تربیت انسانی»، «همراهی علم و ایمان»، «ایجاد و تقویت حس خدمت‌گزاری، «استقلال‌طلبی و عدم وابستگی»، «ایستادگی و استواری» ؛ بعضی از سرفصل‌هایی است که از آن به اجمال سخن گفته شده است. در بخش پایانی کلام بر چند فراز مهم تاکید می‌شود که از آن جمله‌اند: اول؛ ضرورت تحقیق دقیق در موضوع بحث. دوم؛ ضرورت نیاز به تغییر و تحول در نظام دانشگاهی، به ویژه در ابعاد دستیابی به علوم انسانی نوین و به خصوص در ابعاد الگوهای تربیتی. سوم؛ ضرورت همکاری، همیاری و سازمان‌دهی واحد نهادهای فرهنگی جامعه در جهت نیل به آرمان‌های فرهنگی مطلوب.

مقاله‌ای که پیش روی دارید، حول محور مبانی مدیریت اسلامی‌ از منظر امام خمینی(ر ه) تدوین شده است. نگارنده در این نوشتار کوشیده است در موضوع یاد شده، به بنیادی‌ترین مسأله در مدیریت‌ نظام سیاسی؛ یعنی«رابطه‌ی دین با سیاست» از دیدگاه امام خمینی‌ (ر ه)بپردازد، زیرا این موضوع،پایه و اساس پذیرش مدیریت در اسلام به شمار می‌رود و در این خصوص به موضوعاتی مانند: رابطه‌ی‌ دین با سیاست، طراحان اندیشه‌ی جدایی دین از سیاست، انگیزه‌ی‌ طرح جدایی دین از سیاست، تبیین مفهوم سیاست، دین و سیاست در سیره‌ی پیامبر،ائمه،اندیشه‌وران و سرانجام به بیان ماهیت سیاسی‌ احکام دین در اسلام پرداخته است.

انقلاب اسلامی ایران زمانی به پیروزی رسید که قابلیت پذیرش استعمار و استبداد در میان مردم از میان رفت. این اتفاق در فضای فرهنگی ای رخ داد که توسط سه تن از احیاگران و مجددان بزرگ معاصر شیعه، یعنی امام خمینی (ولایت فقیه)، علامه امینی (ولایت) و علامه طباطبایی (علوم قرآن) مهیا شده بود. ضمن آنکه حلقه احیاگران مذکور در کنار حلقه تقریب مذاهب اسلامی، فرهنگ اصلی انقلاب اسلامی ایران را شکل دادند. از منظر آسیب شناسی فرهنگی انقلاب، از دهه 1370، کوشش بسیاری در راستای محو آثار علامه امینی، علامه طباطبایی و امام خمینی از سوی مخالفان انقلاب به عمل آمده است.انقلاب اسلامی ایران تا زمانی در مسیر صحیح خود گام برمی دارد که از این بستر پربار فرهنگی فاصله نگیرد و پی در پی به غنای آن بیفزاید.

در این پژوهش منظور و ابعاد ایده اسلامی سازی دانشگاهها در نگاه مبدعان این ایده با استفاده از دوروش اسنادی و تحلیل محتوا مورد بررسی قرار می گیرد.برای رسیدن به این اهداف،در بخش اسنادی از اغلب اسناد مربوط به ادبیات و پیشینه پژوهشی داخلی وخارجی در ایران فیش برداری شده است.همچنین با روش تحلیل محتوی اطلاعات لازم بوسیله پرسشنامه معکوس از کلیه اسناد و نرم افزارهای مربوط به نظرات مبدعان پدیده اسلامی سازی دانشگاهها در کشوراستخراج و مورد مقایسه قرار گرفته است.مطالعات اسنادی نشان می دهد، اسلامی سازی دانشگاه ایده کاملا جدیدی نبوده و زیر مجموعه ایده مهندسی اجتماعی قرار می گیرد وبا اسلامی شدن جامعه رابطه تنگاتنگی دارد.به لحاظ نظری هم اسلامی سازی و هم شقوق مغایر آن یک واقعیت اجتماعی است. ایده اسلامی سازی به معنای حاکمیت شناخت مذهبی و اسلامی بر دانشگاه و جامعه و رد سایر شناختها (غربی، غیرمذهبی، سکولار) با چالشی اساسی رو به رو است . تحلیل این پدیده، در چارچوب تئوریهایی صورت می پذیرد که تحلیل درونِ نهاد علم و همچنین روابط بین نهاد علم و سایر نهادهای اجتماعی را در دستور کار خود قرار دهد.

جامعه‌ی دانشگاهی از جمله مجموعه‌هایی است که در مسیر تکامل حیات اجتماعی و رشد فرهنگ و غنای معرفتی و اخلاقی؛ نقشی کلیدی دارد. این مجموعه در درون جامعه‌ی اسلامی از دو نوع تأثیر برخوردارست: هم می‌تواند خود را با اصول فرهنگ اسلام منطبق ساخته و ارزشهای حاصله را به جامعه منتقل نماید؛ هم می‌تواند در آفرینش فرهنگ شایسته‌ی دینی نقش‌آفرینی کند. نویسنده با این مقدمه این سؤال کلیدی را مطرح می‌کند که آیا دانشگاه از اسلام و مذهب فاصله دارد یا نه؟ و در پاسخ، کلیت تأثیرگذار دانشگاه را در رابطه با فضای اسلامی در حد مطلوب و مورد انتظار نمی‌بیند و جو عمومی دانشگاه‌ها را به دلیل عدم فضاسازی شایسته، حکایت‌گر گرایش اسلامی درخور نمی‌داند. لذا با تکیه بر نمونه‌هایی از نظرسنجی‌ها و آمار و ارقام به تبیین این مهم می‌پردازد. در این نظرسنجی‌ها، نگرش دانشجویان نسبت به مواردی همچون؛ دروس معارف اسلامی، نحوه‌ی پوشش مبتنی بر نمادهای اسلامی، ملاک‌های پیشرفت انسان، تأثیر مسلمان بودن در رفتن به بهشت، علاقه‌مندی به حضور در مراسم مذهبی و... سنجیده و ارزیابی شده است. آن‌گاه مفاهیم آزادی، استقلال فکری و روحی، فرهنگ اسلامی و در نهایت کلیت دانشگاه و دانشگاه اسلامی از دیدگاه حضرت امام خمینی و مقام معظم رهبری یادآور گردیده است و در همین راستا لزوم اسلامی شدن دانشگاه و مفهوم آن با تکیه بر رهنمودهای رهبران انقلاب اسلامی تشریح شده‌اند. راهکارهای اسلامی شدن دانشگاه‌ها با تکیه بر چند اصل همچون ؛ مدیریت اسلامی و بهینه‌سازی مدیریت دانشگاه‌ها، تربیت دانشجویان متناسب با ارزش‌های اسلامی و انقلاب اسلامی، و اصل مهم تحول ساختاری در متون درسی و انطباق با مسائل روز، گزینش استادان نخبه، دوری گزیدن از سیاست‌بازی‌های جناحی و... با استناد به رهنمودهای حضرت امام خمینی و مقام معظم رهبری ارائه گردیده است.

امام خمینی(ره) به عنوان بزرگترین اندیشه گر اسلامی قرن، همراه با مرجعیت دینی مبتنی بر درک و آگاهی دین شناسی، مسئولیت شناسی و درد آشنایی توانست با اتکال به نیروی لایزال حضرت باری تعالی و با بهره گیری از منبع پر فیض شریعت و به کار گرفتن تفکر ژرفای خویش، به کالبد اسلام جانی دوباره بخشد و ضمن تجدد حیات فرهنگ غنی دینی، با ادراکی وصف ناپذیر و آگاهیهای عمیق، جریانهای مخالف اسلام و مسلمانان را به خوبی بشناسد و ابعاد، جنبه ها و جوانب مختلف جریانهای فکری، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی دنیای استکبار و دشمنان اسلام را به امت اسلامی معرفی نماید.

امام خمینی و فخر رازی دو تن از اندیشمندانی هستند که هریک با رویکردی ویژه و اصول کلامی متفاوت مسئلة جبر و اختیار را بررسی کرده اند و آرایی متفاوت را ارائه داده اند. فخر رازی که تبحّر و مهارتی ویژه در قلمرو کلام دارد، با رویکرد کلامی اشعری، به جبر تمایل دارد؛ بیشتر به نقل استناد میکند و از براهین عقلی، کمتر بهره میجوید؛ از سوی دیگر امام خمینی، به دلیل اهمیتی که برای این مسئله قایل بوده، در مقام متکلمی شیعی، کوشیده است که ابعاد گوناگون این مسئله را تبیین و تحلیل کند و ریشه های فلسفی ـ کلامی و روایی آن را پی بگیرد. ارائة دیدگاه متعادل تر از جبر و اختیار از سوی امام(ره) که همان امر بین الأمرین است، بنابر اصول اعتقادی و مبانی عرفانی او و با رویکرد عقلی و نقلی به اثبات میرسد. نوع تحقیق در این مقاله توسعه ای و روش انجام آن به صورت اسنادی و توصیفی با تأکید بر تحلیل محتواست.