جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

با توجه به ضرورت سامان دهی تعلیم و تربیت اسلامی، برخی محققان بر آن شدند کار را از اساس آغاز کنند و نخست «فلسفة تعلیم و تربیت اسلامی» را سامان دهند، اما به دلیل رویکردهای گوناگونی که به «فلسفه»، «رابطة دین و فلسفه»، «منابع معرفت دینی» و غیره، وجود دارد، رویکردهای مختلفی، دربارة «فلسفة تعلیم و تربیت اسلامی» به وجود آمده است.بررسی و نقد این رویکردها می تواند قوت و ضعف آنها را نشان دهد و به ارائة دیدگاهی جامع تر منجر شود. در این نوشتار، چهار رویکرد موجود دربارة «فلسفة تعلیم و تربیت اسلامی» در جمهوری اسلامی ایران بررسی و نقد می شود و در نهایت به این نتیجه خواهد رسید که اولاً، برای تدوین «فلسفة تعلیم و تربیت اسلامی»، باید مأخذ اصلی آن منابع اسلامی (قرآن، سنت و عقل) باشد، اما در عین حال از علوم عقلی اسلامی، هم از نظر روش و هم از نظر محتوا و نیز از دستاوردهای معتبر تجربی استفاده شود؛ ثانیاً باب تعامل فعال و حقیقت جویانه با دیگر مکاتب فکری باز باشد؛ ثالثاً با توجه به میان رشته ای بودن «فلسفة تعلیم و تربیت اسلامی» برای تدوین آن باید گشودگی روش شناختی را در پیش گرفت، اما روش اصلی، روش استنتاجی است که به انحای گوناگون می توان از آن استفاده کرد.

این اثر، تازه ترین اثر فیلسوف معاصر، دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی میباشد. این کتاب نشان دهنده دغدغه های مربوط به هویت زمان است. زمان را می توان نخستین خشت تفکر فلسفی به شمار آورد و رابطه زمان با دین و مذهب نیز به هیچ وجه کمتر از رابطه آن با فلسفه نیست. زمان چیزی است که همه امور زمانمند را به یکدیگر مرتبط می سازد. زمانمند بودن هر آنچه در این جهان تحقق موجود است جز حادث بودن آنها معنی دیگری ندارد به این ترتیب طرح مسئله زمان، مستلزم طرح حادث بودن جهان نیز هست.

در فلسفة اسلامی معمولا منظور از «معدوم مطلق» چیزی است که نه در خارج موجود است و نه در ذهن. از آن جا که در فلسفة اسلامی گفته می شود «المعدوم المطلق لایخبرعنه و لایعلم»، این «شبهه» و «پارادوکس» در این جا به وجود می آید که همین لایخبر عنه و لایعلم خبر و علمی است از معدوم مطلق. پس معدوم مطلق هم زمان هم لایخبرعنه و لایعلم و هم یخبرعنه و یعلم. به این پارادوکس «شبهة معدوم مطلق» می گویند.معدوم مطلق در متون اندیشمندان برجستة مسلمان معمولاً تا الهیات شفای ابن سینا ریشه یابی می شود و نه قبل تر چه رسد به ریشة یونانی بحث؛ چراکه در جهان اسلام تاریخ فلسفه و منطق پیش از ابن سینا با ابهامات زیادی رو به رو است.این پژوهش در پی آن است که شبهة معدوم مطلق را در «فلسفة یونان» ریشه یابی کند و نشان دهد ریشة تاریخی این پارادوکس به نوعی به فلسفة یونان می رسد و به دیدگاه های پارمنیدس و افلاطون دربارة عدم ناشناختنی بپردازد.

کتاب حاضر در دو جلد و شامل صد و پنجاه قاعده فلسفی است. چند قاعده از کتاب مذکور شامل: قاعده امکان اشرف، قاعده امکان الاخس، البسیط لایمکن أن یکون فاعلاً و قابلاً و ... می باشد.

نقش حکیمان مسلمان در شکوفایی تمدّن اسلامی انکارناپذیر است و نیز نقش قرآن در شکل گیری تفکّر عقلانی و فلسفی مسلمانان از مهم ترین پرسش ها و مسائل پیش روست. به نظر می رسد که جامعیّت قرآن در ارائة آموزه های جهان شمول برای بسترسازی تحقّق سعادت حقیقی بشر باعث گردیده تا در این کتاب الهی، در زمینه های حکمی و عقلانی چون خداشناسی، جهان شناسی، انسان شناسی، اخلاق، سیاست و اجتماع برخی آموزه های لازم و جهت دهندة اندیشة متفکّران مسلمان، اعمّ از متکلّمان و فلاسفه بیان شده باشد. از این رو، ملاحظة نظام عقلانی اوّلین فیلسوفان مسلمان چون فارابی و ابن سینا موارد گوناگونی از تأثیرپذیری نظام فلسفی آنان را از قرآن نشان می دهد که محوریّت هستی شناسی توحیدی و تبیین خاصّ از معرفت شناسی وحیانی از مهم ترین آنهاست. در این تحقیق، تلاش می شود با توجّه به اوصاف کلّی قرآن و با ذکر برخی آموزه های حکمی، عقلانی و فلسفی آن، نحوة تأثیرپذیری فیلسوفان اسلامی چون فارابی و ابن سینا از آن در ابعاد گوناگون فلسفة خود بیان شود تا نشان داده شود که فلسفة اسلامی، علی رغم منابع غیراسلامی، تنها در پرتو تعالیم عقلانی و فلسفی قرآن بود که ویژگی «اسلامی» را به خود گرفت.

در آغاز هر تحقیق فلسفی، شناسایی منابع آن تحقیق اهمیت ویژه‌ای دارد. این مقاله کوشیده است با دسته‌بندی منابع تحقیقاتی در زمینه‌های مختلف، اعم از نگارش رساله یا مقاله، و ترجمه یا تصحیح متون، برداشتن گام نخست در راه تحقیق را آسان‌تر کند. این مقاله به نحوی نگاشته شده است که لازم است هر بار با توجه به حیطه مد نظر خود، به بخشی از آن مراجعه کنید. در اکثر بخش‌های این مقاله، سعی شده است تمامی منابع فارسی گزارش شود، اما در حیطه منابع خارجی، فقط به ذکر برخی از مهم‌ترین منابع اکتفا شده است.باید توجه داشت که تحقیقات مرتبط با مباحث فلسفه اسلامی معمولاً با چند حیطه مختلف دیگر ارتباط دارد که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: کلام، منطق، عرفان، قرآن و حدیث، ادبیات، تاریخ و ادیان؛ بدین‌جهت در مواردی لازم است به منابع موجود در این حیطه‌ها نیز مراجعه شود. همچنین، برخی از دانشمندان، همچون ابوریحان بیرونی، به نحو رسمی جزء فلاسفه به شمار نمی‌آیند، اما نظرات ایشان در برخی تحقیقات فلسفی مهم است. در این منبع‌شناسی، به این دانشمندان نیز به نحو تبعی توجه شده است و به صورت خاص، محل توجه قرار نگرفته‌اند. بر این اساس، باید توجه داشت که منبع‌شناسی حاضر تمامی این حیطه‌ها را پوشش نمی‌دهد و تمرکز آن بر منابع فلسفی است، محققان می‌توانند با ایده‌گرفتن از این منبع‌شناسی، منابع مد نظر خود در حیطه‌های دیگر را نیز بیابند. از آن‌جایی که بیشتر منابع معرفی‌شده در این مقاله از کتاب‌های مرجع است، مشخصات کتاب‌شناختی آن‌ها فقط در حد لزوم بیان شده‌ است.

نشست بررسی و نقد کتاب پژوهشی در فلسفه علم دانشمندان مسلمان، با حضور دکتر احد فرامرز قراملکی، استاد فلسفه دانشگاه تهران، دکتر غلامرضا ذکیانی ، استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی ، خانم دکتر نادیا مفتونی، عضو هیئت علمی گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران و مؤلف این کتاب و دکتر مالک شجاعی جشوقانی برگزار شد.

در فصل 1 دور نمائی از ویژگی های اصلی فلسفه اسلامی ارائه شد. فصل دوم به بررسی اجمالی مباحث مهم علم و آگاهی اختصاص یافت. فصل سوم معقولات، پیشینه تاریخی بحث از آنها، معنا داری و ارتباط آن ها با واقعیت بررسی شد. فصل 4 فشرده ای از تمام مباحث عمده در فلسفه که در شکل گیری آگاهی مفهومی نسبت به باری تعالی کاربرد دارد. فصل 5 نگاهی به مباحث الاهیات به معنی اخص دارد. فصل 6 نیز به طور مفصل در باب شناخت حقیقت، شناخت باری تعالی از نظرگاه مفاهیم مختلف فلسفی بحث هایی متکی به کلمات اساطین نقل و بررسی و جمع بندی گردیده است.

آنچه «پاسخ‌های کربن به هایدگر، از منظر فلسفه شیعی» نامیده شده است، پاسخ‌هایی است که کربن برای گذر از فلسفه هایدگر عرضه داشته است. در این کتاب نویسنده می‌کوشد از منظر آرای فلسفی هانری کربن، که به فلسفه اسلامی تعلق خاطر دارد، به بررسی آرای مارتین هایدگر بپردازد و به تعبیر نگارنده، هانری کربن می‌کوشد پاسخی برای بن‌بست‌های مارتین هایدگر پیدا کند. همچنین، در این اثر شرح ماجرای سفر کربن به ایران و دیدار با اساتید ایرانی و آشنایی با علامه طباطبایی مرور می‌شود و به بررسی نقد شرق‌شناسی و الهیات تنزیهی پرداخته می‌شود. در آخر هم دیدگاه‌های متنوعی درباره تشیع کربن بررسی می‌شود. آشنایی و آگاهی کربن از فیلسوف سرشناس آلمانی از دیگر بخش‌های این کتاب است.

این مثاله گفتگویی با دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی در باب فلسفه نقد و نقد فلسفی می باشد. همچنین بیان کننده عمق تفکر فلسفی می باشد. به علاوه بیان کنده این موضوع می باشد که حکما در برابر شبهات و شکوک دارای صبر و شکیبایی هستند و از این طریق موجبات عمق و گسترش مسائل فلسفی را ایجاد م کنند.