جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این مقاله بر آن است که با بیان عقاید غالیان و اثبات کفرآمیز بودن اعتقادات آنان، پدیده غلو را برخلاف شکل ظاهری آن (مبالغه در عشق و محبت به حضرات)، حربه ای در دست دشمنان ائمه اطهار (ع) از جمله وهابیون معرفی و با استناد به روایات و شواهد تاریخی اثبات کند که سردمداران و رهبران فرقه های غلات نه تنها بویی از محبت نسبت به آن بزرگان نبرده اند، بلکه دشمن آنان بوده، فقط برای بدنام کردن شیعه و رسیدن به هدف های مادی و دنیوی خود، ادعای محبت نسبت به آن بزرگان می کردند. در این مقاله ضمن بیان تفاوت اساسی میان عقاید غلوآمیز و عقاید شیعه با اثبات مظهریت صفات حق برای ائمه اطهار (ع)، تمامی کمالات الهی برای آن بزرگان اثبات می شود، بدون اینکه منجر به خدشه دار شدن مخلوقیت و مربوبیت ایشان گردد. بدین ترتیب روش برخی دلسوزان شیعه را که در مواجهه با عقاید غلوآمیز غالیان برای سلب اتهام از مکتب شیعه، حضرات ائمه اطهار (ع) را از مقام شامخ خود پایین آورده و شان واقعی آنان را به جا نیاورده اند، مردود دانسته و با توجه به مبانی نقلی و عقلی، مظهریت تام صفات حق را برای آنان اثبات می نماید.با درک معنی ظهور و تجلی خداوند در وجود امام معصوم (ع) و مظهریت کامل او نسبت به همه اسما و صفات حق تبارک و تعالی، می توان از فرو افتادن در ورطه تعطیل و تشبیه (و البته غلو) در امان بود.

ثمرات نوآوری نسیم حیات بخشی است که اگر در پیکر جامعه جریان یابد، سبب ماندگاری و پویایی آن می شود. نوآوری پیش درآمد توسعه و تعالی یک جامعه است.در نگرش قرآنی انسان موجودی فراتر از سایر موجودات است، که اسما الهی به صورت ظرفیت هایی بالقوه در ذات وی سرشته شده و قابلیت آن را دارد تا پس از طی فرآیندی تلاشمند، ظهور توانمندی های درونی اش را به نظاره بنشیند. آیین اسلام که بنیادی ترین مفاهیم و اصول آن در قالب معجزه آسمانی قرآن تجلی یافته، تحولی عظیم در جمیع شئون مرتبط با حیات انسان ایجاد کرده است.اصول و مبانی اسلامی هرگز انسان را به سمت و سوی رکود و جمود سوق نمی دهد، زیرا رسالت اسلام، تکامل، پیشرفت و ارتقای انسان است.در این جستار، برای بررسی شاخصه های نوآوری با رویکردی قرآنی، مفهوم «نوآوری» را تبیین و سپس وجوه افتراق آن را با بدعت گذاری تعیین می کنیم.از آنجا که اجرایی شدن بعضی دستورالعمل های قرآنی در زندگی فردی و اجتماعی مسلمین در جهان معاصر نیازمند تحقق نوآوری های علمی و عملی است به چند قاعده قرآنی در این راستا اشاره می نماییم.بر این اساس مهم ترین ملزومات و برجسته ترین موانع تحقق نوآوری در جوامع اسلامی از دیدگاه قرآن کریم بررسی می شود. هدف این جستار، تمهید فضای مناسب برای تضارب آرا، ارزش گذاری بر مقوله نقد، اشاعه روحیه پرسش گری، پرهیز از مناقشه در مناظرات از جمله مهم ترین مقدمات و جمود فکری، گذشته گرایی، شخصیت گرایی و از خود بیگانگی در زمره مهم ترین موانع تحقق نوآوری از دیدگاه قرآن است.

فهم قرآن و دریافت معنای دقیق آن مانند هر متن معنادار دیگری در اولین گام خود نیازمند رمزگشایی از واژگانی است که چون حلقه های یک زنجیر کنار هم قرار می گیرند تا آن کلام را موجودیت بخشند. چنان که دریافت نادرست واژگان یک متن تفسیر نادرستی از آن را به همراه دارد. در این جستار طور تاریخی – معنایی واژه «مسجد» و ریشه شناسی آن را در زبان های باستانی بررسی می کنیم. این مقاله با تکیه بر کاربرد قرآنی واژه «مسجد» زمینه ورود به بحث را فراهمی می کند که در آن منتخبی از نظرات مفسرین و مترجمین آورده شده است. در ادامه با استفاده از قاموس های عربی و منابع لغوی در زبان های سامی معانی این واژه استخراج و با تکیه بر سایر منابع (تاریخی، حدیثی و...) تحول معنایی این واژه نشان داده می شود. بررسی دیگر، ریشه شناسی واژه «مسجد» در زبان های سامی است و در پایان، با توجه به بررسی های انجام شده برابر نهاده های این واژه در 4 بخش: پرستش گاه، ضریح یا مقام، مسجد، اسم خاص (مسجدالحرام و مسجدالاقصی) پیشنهاد می شود.

تفسیر من وحی القرآن اثر فقیه نواندیش شیعی، سید محمد حسین فضل اله، یکی از تفاسیر عقلگرای معاصر است. عقلانی بودن و تحلیلی بودن از مهم ترین وجوه این تفسیر است. فضل اله نقدهای عالمانه ای بر بسیاری از روایات تفسیری وارد آورده است، به گونه ای که نقدها و ملاحظات وی در این موارد، گاه به شش مورد می رسد. او بر نقد متن حدیث و سنجش حدیث با قرآن و حاکم گردانیدن قرآن بر حدیث تاکید دارد. وی مانند علامه طباطبایی، روایت را در تفسیر قرآن، حجت نمی داند، هر چند این مبنای فضل اله، با برخی دیگر از مبانی او ناسازگار می نماید. تحذیر از اسراییلیات و روایات ساختگی و ضعیف، در جای جای تفسیر او هویداست. آرا خلاف مشهور مفسر، درخور درنگ و درایت است. نواندیشی های مفسر می تواند راهی برای برون رفت از بسیاری از انسدادهای موجود جوامع اسلامی می باشد.

مساله اصلی نوشتار حاضر نحوه تکوین تخم و نطفه انسانی است. این مساله با اینکه ذاتا موضوعی تجربی – علمی است به دلیل اینکه می تواند در خدمت اهداف کاربردی از جمله هدایت انسان به وجود خدا قرار گیرد، در کلام مقدس وحی نیز بدان اشاره شده است و بنابراین بخشی از رسالت مفسران قرآن را متوجه خود نموده است. محقق با انتخاب دو تن از مفسران قرآن که دارای شم فلسفی و کلامی نیز هستند، خواسته است مقایسه ای بین آرا ایشان و عالمان علم تجربی که مدعی اند امروزه کشفیات ایشان از مسیر تکوین از جمله بدیهیات علم تجربی است، صورت بندد تا نشان دهد که چگونه اندیشه های فلسفی در ساختار تفسیر وارد می شود و چگونه به دلیل انتزاعی بودن بعضی از مفاهیم آن و بی توجهی به مبانی تجربی می تواند شان علمی یک مفسر را زیر سوال برد. این مساله در تفسیر ملاصدرا از آیات سوره مبارکه الطارق به خوبی مشهود است و در تفسیر فخر رازی که عنایت و توجهات علمی بیشتری به موضوع داشته است، کمتر دیده می شود.

احسان در لغت علاوه بر معنای معروف و متداول (تفضل و نیکوکاری)، ناظر بر چگونگی انجام کار و به معنای «انجام عمل به نحو نیکو و شایسته (درستکاری)» است. حسن و نیکویی عمل هم به تناسب و سازگاری اجزای آن با یکدیگر، و سازگاری و تناسب مجموعه اجزا با غایت و هدفی است که از انجام آن عمل مدنظر است. بنابراین احسان یعنی رعایت این دو تناسب با مقام عمل. در نظام معنایی حاکم بر قرآن، احسان با مفاهیمی از قبیل توحید ربوبی، تقوا، استقامت، عبادت، ایمان و عمل صالح پیوند دارد، ما هم به بررسی حوزه معنایی در قرآن می پردازیم که شبکه به هم پیوسته ای از روابط مفاهیم مرتبط با آن است.بررسی آیات احسان در قرآن نشان می دهد که احسان مربوط دو فاعل دارد یکی خدا و دیگری انسان. درباره خداوند، احسان به دو معنای احسان پدیده ها، و تفضل و انعام آمده که احسان پدیده ها از سوی خداوند، به معنای «تحقق و ایجاد» اشیای درست و مناسب، و حسن و نیکوست؛ و دیگر چگونگی انجام عمل در آن مطرح نیست. درباره احسان انسان باید گفت که به دو معنای تفضل و احسان عمل است. احسان عمل، ناظر بر چگونگی انجام آن و متعلقش در قرآن، عبادت است که باید از سر شکرگزاری و از روی علم، ایمان و یقین به آخرت و با صبر و استقامت همراه باشد. این احسان عمل است که در قرآن موضوعیت دارد و احسان به معنای تفضل زاییده و لازمه آن است. شایان ذکر است معنای تفضل در احسان برگرفته از همان معنای لغوی احسان است؛ با این بیان که در آن، تاکید بر سازگاری عمل با میل و خواسته محسن الیه – که اجابت آن، غایت و هدف عمل است – می باشد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

وجوه و نظایر یکی از ضرورت های اولیه برای مترجمان قرآن کریم است. با توجه به گوناگونی موارد کاربرد واژه ها در زبان عربی، همواره با این مشکل رو به رو هستیم که واژه ای در جمله ای معنایی می دهد، اما همان واژه در جمله دیگر معنایی متفاوت و حتی گاهی متضاد دارد و تنها با قرینه های مختلف می توان به مفهوم درست آن پی برد. وجوه و نظایر از دانش هایی است که پیش نیاز فهم و تفسیر قرآن کریم به شمار می رود و یکی از مباحث مهم علوم قرآنی است که راه احتمال را در فهم معانی قرآن باز می کند و گاهی موجب اشتباه می شود و دستاویزی برای فتنه جویان به شمار می رود.وجوه و نظایر در قرآن نشان می دهد که این کتاب عظیم لایه های مختلف معنایی دارد. بنابراین، فهم دقیق تر قرآن منوط به فهم وجوه و نظایر است. گاهی مترجمان در ترجمه واژه ها دچار لغزش شده و واژه ای را که در موارد گوناگون معانی متفاوتی دارد، همه جا یکسان ترجمه کرده یا وجه معنایی واژه را متناسب با معنای موجود در کتب وجوه قرآن ترجمه نکرده اند. در این جستار، وجوه معنایی واژه «فتنه» را در پنج ترجمه مشهور قرآن (مکارم، فولادوند، مجتبوی، خواجوی و صادقی تهرانی) بررسی و به لغزش های مترجمان اشاره می کنیم. گفتنی است در این جستار، بررسی و اساس کار بر وجوه معنایی متمرکز است نه بر نظایر.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.