جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫كتاب اضواء على متشابهات القرآن نوعى كتاب تفسيرى است كه به تفسير آيات متشابه ومشكل قرآن پرداخته است. اين مشكلات ظاهرى آيات از نظر نحوى، بلاغى، علمى، فلسفى ويا بعضاً غرابت لفظى ويا تعارضات ظاهرى با آيات ديگر بوده است. نويسنده كتاب توضيحات خود را در قالب سؤال وجواب ريخته يعنى با بيان اشكال ظاهرى آيه در قالب سؤال در جواب خود به رفع آن اشكال مبادرت نموده است. در اين كتاب سؤالات به ترتيب نظم وتدوين قرآنى (يعنى از سوره حمد تا سوره ناس) مطرح شده كه اين مطلب باعث جامعيت وشمول خاصى براى كتاب شده است. به گونه‏اى كه كتابهايى كه تاكنون در مجازات، مشكلات ومبهمات قرآن نوشته شده‏اند كمتر از اين جامعيت برخوردارند. شيوه كار ما به اين صورت بوده كه ابتدا سؤال وجواب مؤلف كتاب را ترجمه كرده وسپس با مراجعه به تفاسير در مورد جواب سؤال مؤلف تحقيق نموده‏ايم كه بدين صورت يا جواب مؤلف تأييد شده ويا نقد ورد شده است ودر حالت سوم ممكن است وجوه وجوابهاى تفسيرى ديگرى بر نظر مؤلف افزوده شده باشد. البته در تكميل برخى سؤالات نقد وتتميمى را آورده‏ايم كه اين نقد يا با الهام از تفاسير ويا با توجه به قرائنى كه در آيات ديگر وروايات موجود مى‏باشد وبعضاً با اتكا به استدلالهاى عقلى است در قسمت نقد وتكميلى كه از خود افزوده‏ايم همواره جانب امكان واحتمال را گرفته‏ايم وبه صورت قطع آنرا نياورده‏ايم منابع اصلى ما در بررسى جوابها دو تفسير ارزشمند نمونه والميزان مى‏باشد همچنين در تتبع وجوه تفسيرى از نقلهاى موجود در دو تفسير »مجمع البيان« و»تبيان« بيشتر استفاده شده است. سعى شد در درجه اوّل از تفسير قرآن به قرآن نهايت استفاده شود وروايات پيامبر وائمه نيز در تحكيم وتأييد تفسير به كار رفته‏اند علاوه بر اصل ياد شده بر اصول زير نظر بوده است. 1) اصل عدم ترادف در قرآن. 2) اصل تضمين كه در عين ايجاز مشكلات تفسيرى فراوانى را حل مى‏كند. 3) اصل عدم پذيرش، رعايت فواصل در آيات به اين معنا كه خداوند تنها حفظ سجع وآهنگين بودن آيات را مد نظر نداشته است. 4) اصل عدم پذيرش، حروف زائد در قرآن زيرا هر حرفى در بيان معنى خاص خود است. آيات قرآنى با شماره سوره وآيه آورده شده‏اند براى ترجمه آيات از ترجمه آيت اللَّه ناصر مكارم شيرازى استفاده شده است. اشعارى نيز كه در متن جواب كتاب به عنوان سند آمده‏اند ترجمه شده‏اند. گرچه از محاسن كتاب جامعيت آن از اين نظر كه از همه جاى قرآن سؤالاتى مطرح شده به ميان آمد اما جرح واشكالى كه مى‏توان بر كتاب وارد كرد به قرار زير است. 1) وجود سؤالات تكرارى، 2) آوردن بعضاً سؤالاتى با درجه اهميّت كمتر كه مى‏توانست سؤالات مهمتر وارد شود، 3) عدم دقت ايشان در گزينش برخى نقلهاى تاريخى به طورى كه مى‏توانست نقلهاى قوى‏ترى را بياورد.

‫این تحقیق بنا دارد به ترجمه و تحقیق و نقد سه مبحث کلیدی ( معرفه احکامه ، معرفة جدله ، معرفة موهم المختلف ) از کتاب پر ارج البرهان بدر الدین زرکشی بپردازدکه در ضمن ترجمه ازاد به تحقیق که شامل تعریف لغوی و اصطلاحی بعضی از اصطلاحات و کلمات دشوار یا تفسیر برخی آیات قرآن و احیاناَ نقد برخی از دیدگاههای زرکشی پرداخته است . در این تحقیق از منابع کتابخانه ای استفاده شده است . این تحقیق شامل چهار فصل می باشد فصل اول به کلیاتی چون تعریف موضوع و اهداف تحقیق و شرح حال زرکشی و معرفی البرهان می پردازد و فصل دوم و سوم و چهارم هر کدام دارای دو بخش می باشد که بخش اول آنها مقدمه می باشد که شامل مفهوم و ضرورت و پیشینه و مقایسه ی آنها بین البرهان زرکشی و الاتقان سیوطی می باشد ، و بخش دوم آنها به ترجمه و تحقیق و احیاناَ نقد برخی از دیدگاهای زرکشی می پردازد .

‫اين پاياننامه در ترجمه بخشهاى مربوط به زكات و خمس كتاب آيات الاحكام محقق جزايرى است و برخى از مهم مطالب مندرج در آن به اين شرح است: زكات يكى از پايههاى پنجگانه اسلام(بنى الاسلام على خمس، الصلوة و الزكوة، الصوم، الولاية)، همراه آمدن دو فريضه در قرآن، موقوف بودن قبولى نماز به اداى زكات، وجوب زكات و محل آن، حدود مصرف زكات و...

‫كتاب »اضواء على متشابهات القرآن« نوعى كتاب تفسيرى است كه به تفسير بعضى از آيات متشابه ومشكل قرآن پرداخته است؛ يعنى به تفسير آياتى پرداخته است كه براى ما از نظر نحوى، بلاغى، علمى وفلسفى از وضوح كافى برخوردار نبوده است. در اين كتاب، ابتدا آيه‏اى آورده شده است ودر مورد آن سؤالى مطرح شده وسپس با مراجعه به تفاسير وكتابهاى ديگر به آن سؤالها جواب داده شده است، چنين كتابى با اين ويژگيها، منحصر بفرد بوده واگر قبلاً كتابهايى نيز چون »تأويل مشكل القرآن« و»مجاز در قرآن« نگاشته شده است ويژگيها وجامعيت اين كتاب را نداشته‏اند. در تحقيق نيز همين شيوه برگزيده شد وبا مراجعه به كتب تفسير واعراب القرآن يا جوابهاى ارائه شده را تحت عنوان »تحقيق« تأييد ويا آنها را رد كرده‏ايم وچون منبع اصلى ما در تحقيق، دو تفسير گرانقدر الميزان ونمونه بوده است، اگر احياناً نظرات اين دو كتاب را نپذيرفته‏ايم تحت عنوان »نقد وبررسى« به رد آنها اقدام كرده‏ايم. در تحليلها ونقدهاى ارائه شده چند قاعده واصل مد نظر بوده است يكى از اين اصول اصل عدم وجود مترادف در قرآن است كه بسيارى از تفاسير به آن توجه نداشته‏اند. گرچه تفسير الميزان اين اصل را مطرح ساخته است ولى در بسيارى از موارد به آن توجه نفرموده است. اصل ديگر اصل تشابه آيات واختلاف در بعضى كلمات است كه نكته‏هاى دقيق وجالبى از آن بدست مى‏آيد. اصل ديگر كه آن هم اصل بسيار مهمى است ودر حين ايجاز مشكلات تفسيرى بسيارى را براى ما حل مى‏كند اصل »تضمين« است ونيز اصول وقواعد ديگرى كه در مقدمه به آنها اشاره شده است. احاديث آمده در كتاب در حد توان به منابع اصلى ارجاع داده شده ودر بعضى موارد كه اسناد آنها ذكر نشده بود آنها را يافته در پاورقى ذكر نمودم براى ترجمه آيات مورد سؤال از ترجمه قرآن جلال‏الدين مجتبوى استفاده شده است واشعار نيز به صورتى شيوا وروان به فارسى برگردانده شده است. از ويژگيهاى اين كتاب اين است كه به تفسير همه آيات قرآن نپرداخته تا كتابش مانند تفاسير ديگر طولانى شده باشد ونيز همانند كتب »مجاز در قرآن« ويا »غريب القرآن« كه تنها يك جنبه را در نظر داشته ويا بصورت مختصر از مسأله گذاشته‏اند، نيست. از سوى ديگر چون مؤلف، كتاب را بصورت سؤال وجواب تنظيم كرده است خواندن آن را لذت‏بخش ساخته است. از جمله معايب كتاب اين است كه آيات وسؤالات تكرارى در آن زياد بچشم مى‏خورد وهمچنين مؤلف مى‏توانست آيات و سؤال و جوابهاى بيشترى را طرح كند تا كتابش از جامعيت بيشترى برخوردار بوده باشد.

---

‫اين تحقيق، ترجمه کتاب آزادي در فلسفه سياسي اسلام تأليف حجّت الاسلام دکتر منصور ميراحمدي به به زبان اردو است. کتاب مذکور در سه بخش تنظيم شده است. بخش اوّل آن، سه فصل را دربر مي‌گيرد و فصل نخست به مفهوم آزادي، اقسام آن و انواع برداشت‌ها از مفهوم آزادي اختصاص دارد. در فصل دوم از اين بخش ديدگاه فلاسفه مسلمان درباره مفهوم و محدوده آزادي، تحوّل مفهوم آن در فلسفه سياسي اسلام و نظريات برخي فيلسوفان قديم، مانند فارابي، خواجه نصيرالدّين طوسي و فلاسفه معاصر، همچون: استا مطهّري، علاّمه محمّدتقي جعفري و آيت الله محمّدتقي مصباح يزدي را مي‌خوانيم. در فصل سوم از بخش اوّل، تحليلي اسلامي از مفهوم آزادي ارائه شده و مؤلّفه‌هاي مهّم آزادي سياسي، تقسيم آزادي سياسي بر اساس رفتار سياسي و حقوق اساسي مردم و تشکل‌هاي سياسي بيان مي‌شود. بخش دوم به مباني آزادي در فلسفه سياسي اسلام مي‌پردازد. نگارنده در فصل اوّل از اين بخش، مباني آزادي در فلسفه سياسي ليبراليسم و مباني انسان‌شناسي، هستي شناسي و معرفت شناسي آن را شرح مي‌دهد. وي در همين زمينه مباني حقوقي و اخلاقي آن را در نظام هاي فلسفي و سياسي غرب و اسلام مقايسه و تفاوت آزادي در اسلام و نظام ليبراليستي را تبيين مي‌کند. بخش سوم به قلمرو و محدوده آزادي در نظام سياسي اسلام اختصاص دارد. در اين بخش ابتدا محدوده آزادي در فلسفه سياسي ليبراليسم مطرح شده و آزاد بودن افراد جامعه تا هنگامي که به حقوق ديگران تجاوز نشود و آن ها شکايتي از فرد يا گروه خاصّي نداشته باشند، ارزيابي شده و ارتباط ميان آزادي و منافع و امنيت جامعه و امنيت ملّي، تحليل مي‌شود. نويسنده در فصل دوم از بخش سوم، قلمرو آزادي در اسلام، فلسفه سياسي و مصاديق آن را ذکر مي‌کند. رابطه اختيار انسان با آزادي او، مفهوم آزادي بيان و عقيده و مباني آن در اسلام، از ديگر مندرجات اين نوشتار محسوب مي‌شود، که نگارنده با استفاده از ادلّه قرآني، روايي و عقلي، آن ها را واکاوي مي‌کند.

‫پژوهش حاضر، ترجمه کتاب نقش ائمّه در اِحياي دين تأليف علاّمه سيد مرتضي عسکري( است، که نگارنده در آن به بررسي عملکرد خلفا در اداره اجتماعي و فرهنگي حکومت و نقش امام علي( در محو تبعات منفي اين عملکردها مي‌پردازد. وي نخست به نقد اقدام ابوبکر در مسأله بيعت گرفتن براي خلافت خويش، با ادّعاي اين که خليفه پيامبر اسلام نبايد از غير قريش باشد، پرداخته و مخالفت عدّه زيادي از بني‌هاشم و انصار با خلافت ابوبکر به رغم فشارهاي فراوانش براي بيعت کردن با او را بيان مي‌کند. آن گاه هجوم بردن به خانه علي( براي بيعت اجباري آن حضرت با خليفه و اتمام حجّت حضرتش با صحابه و و رفتن ايشان به درِ خانه آنان براي ياري کردن او را مطرح کرده و اقدام ابوبکر درپس ندادن فدک به حضرت فاطمه زهرا( و آزار ايشان را ارزيابي مي‌کند. وي همچنين جنگ اقتصادي دستگاه خلافت با خاندان پيامبر( و ساقط کردن حقّ خُمس از آنان به بهانه جايز نبودن صدقه بر خاندان رسول خدا( را مطرح کرده، از محروم کردن حضرت زهرا( از ارث پدري خويش انتقاد کرده است. منع کردن روايت از پيامبر اسلام، انهدام روايات نبوي توسّط ابوبکر و ارجاع دادن مردم به قرآن کريم، از ديگر انتقادهاي مؤلّف به اَعمال ابوبکر محسوب مي‌شود. از منظر نويسنده، تفسير و فهم آيات کتاب خدا نيازمند سخنان پيامبر اسلام بود، که ده ها آيه قرآن کريم نيز به پيروي از رسول اکرم فرمان داده و اين کار ابوبکر، مخالف قرآن و سنّت پيامبر محسوب مي‌شود. در بخش ديگري نويسنده به نقد عملکرد عُمَربن خطاب در دوران خلافت وي پرداخته و سياست هاي برتري جويي براي قبيله قريش، ايجاد نظام طبقاتي در جامعه اسلامي، حبس صحابه در مدينه و درست کردن اهل بيت ساختگي براي پيامبر اسلام را از جمله اَعمال ناصواب عنوان کرده، منع انتشار احاديث نبوي، اجتهادهاي عُمَر در قبال نَص، انتشار اسرائيليات و ورود آن در احاديث و تفاسير قرآن کريم و در نهايت از عملکرد عُمَربن خطاب براي صحنه سازي خلافت عثمان بعد از ضربت خوردن و قبل از مرگ وي انتقاد کرده است. در بخش ديگري از کتاب نويسنده با اشاره به عملکردهاي منفي عثمان بن عفان در دوران خلافت خويش، ميدان دادن بيش از حد به بستگان و نَسَب خويش، آزار برخي صحابه بزرگ پيامبر اسلام، مانند ابوذر و عمّار و طرفداراي جانبدارانه از برخي ديگر به رغم فسق آشکار آنان را از جمله اين اَعمال منفي برمي شمارد. چگونگي به خلافت رسيدن امام علي(، گرايش مردم به آن حضرت، بيعت با آن امام و تلاش حضرتش براي اجراي عدالت و مساوات، اصلاحات فرهنگي و اقتصادي، آغاز فتنه‌هاي گسترده بر ضدّ حکومت علوي به بهانه خونخواهي عثمان بن عفان و برپايي جنگ‌هاي صفين، جَمَل و نهروان نيز پايان بخش مطالب پژوهش و ترجمه کتاب محسوب مي‌شود.

‫كتاب مقدمتان فى علوم القرآن از جمله متون كهن در علوم قرآنى است كه در قرنهاى 5 و 6 هجرى به رشته تحرير درآمده است. مقدمتان مقدمه دو تفسير است. مقدمه نخست متعلق به تفسير «المبانى فى نظم المعانى» است كه به سال 4255 هجرى به تحرير درآمده است. اين كتاب مشتمل بر ده فصل است. با تمامى كوششهاى انجام گرفته، تا به حال از نويسنده آن اطلاعى به دست نرسيده است. مقدمه ديگر، مربوط به تفسير المحررالوحيز فى تفسير الكتاب العزيز كه نويسنده آن ابن عطيه (4880 ـ 5455) از مفسران و فقها و قاضى القضاة شهر قرطبه است.

این رساله ترجمه و تحقیق فصول 4 ،5 ،6 ،7، 8 آیین بوداست. نخستین فصل این رساله به بررسی آیین‌های عبادی آیین بودا می‌پردازد. گرچه با توجه به خداباور نبودن آیین بودا این موضوع عجیب به نظر می‌رسد اما باید به این نکته اشاره نمود که در آیین بودا موجودات مقدس بسیاری وجود دارند که آیین‌های عبادی‌ای نظیر تعظیم، نذورات و جشن‌های متعدد پیرامون آنها انجام می‌گیرد. دومین فصل این رساله به آداب سلوک بودایی نظیر پناه بردن و تشرف به رهبانیت و نیز مراسم ازدواج و آیین‌های درگذشت بودایی می‌پردازد. سومین فصل این رساله با بررسی مفهوم کرمه و اصول اخلاقی سنت‌های بودایی، بر دشواری تصمیم‌گیری اخلاقی برای بوداییان تأکید می‌کند. فصل چهارم این رساله به بررسی جایگاه زنان در نخستین جامعه بودایی و سپس در سنت مهایانه و وجره‌یانه می‌پردازد و نهایتاً می‌توان به این نتیجه رسید که علیرغم دیدگاه‌های نظری متفاوت، دیدگاه مساوات‌طلبانه بودا در سنت‌های بودایی، محقق نشده است. آخرین فصل این رساله با توجه به این اصل بودایی که هیچ چیز خود ثابتی ندارد، آیین بودا را علیرغم تأکیدش بر بی‌آزاری، آیینی طرفدار محیط زیست نمی‌داند.