جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیدهامانت و امانت داری از موضوعاتی است که در فرهنگ دینی ما بسیار مورد تاکیداست؛ در قرآن کریم در آیات متعددی به رعایت امانت توصیه شده است. و مفسرین اهل سنت و شیعه به بررسی مفهومی و مصداقی آن پرداخته‌اند. در کتاب‌های تفسیری برای امانت مصادیق متعددی ذکرشده است که از جمله آنها عبارتنداز: امامت و ولایت، ودایع وامانات مردم، اعضاء و جوارح که در بعضی از تفاسیر، مصداق امانت می‌باشند. نماز، روزه، غسل، حج، جهاد، تعهد و قبول مسئولیت، دین و شریعت، ولایت الهیه می‌باشد.در قرآن کریم، هر جا سخن از امانت و حفظو ادای آن است،کلمه جمع «امانات» به کار رفته است این معنا را می‌رساند که امانت منحصر به امین بودن در حفظ اموال نیست بلکه همه نوع مسئوولیت اجتماعی و مصادیق مشابه را شامل می‌شود. علامه طباطبائی نیز به عنوان یکی از مفسرین شیعی به مسأله امانت خصوصاً مصادیق اجتماعی آن توجه خاصی دارند و خیانت در این نوع امانت را خیانت به خدا و رسول تلقی می کنند. سیّد قطب نیز به عنوان یکی از مفسران معاصر اهل سنت بر مسأله امانت در قرآن تأکید فراوان دارد و معتقد است که خداوند، مسلمانان را از خیانت در امـانتی برحذر می‌دارد که آن را پذیرفته‌اند و اسلام را گردن نهاده‌اند. از دیدگاه وی اسلام برنامه ی زندگی ‌کامل و شاملی است که ‌گردنه‌ها و دشواری ها بر سر راه آن قـرار می‏‎گیرد. اسلام برنامه‌ایست برای ساختن یک واقعیّت زندگی، بر پایه‌ی «لا الله الّا الله». آن هم با برگردانـدن مردمان به بندگی و پرستش پروردگار راستین خودشان‌، برگرداندنجامعه به حاکمیّت و شریعت خدا، برگرداندن طاغیانی که بر الوهیّت و قدرت خدا شوریده‌اند وبدان ها تعدّی کرده‌اند، از طغیان و تعدّی‌، تأمین حقّ و عـدل برای همه مردم‌، برپاداشتن عدالت ودادگری در میان مردم با میزان و معیار راست و درست‌، و آباد کردن زمین و انجام تکالیف و وظائفی که خـلافت در زمین از سوی یزدان می‏طلبد و چنین خلافتی هم باید برابر برنامۀ خدای سبحانصورت پذیرد. همه‌ی این ها امانت است و هر کس آنها را انـجامندهد بدانها خیانت می‌کند، و خلاف وعده‌ای ‌کردهاست ‌که برابر آن با خدا پیمان بسته است‌، و عـهد و بـیعتی را نقض کرده است و شکسته است‌ که با پیغمبر خود انجام داده است. با نظر به آراءسیّد قطب و علامه طباطبائی به نظر می رسد که این دو در بسیاری از موارد مصادیق امانت با یکدیگر اشتراک نظر دارند و شاید مهمترین وجه اختلاف آن‌ها توجه علامه طباطبائی به مسأله ولایت و خلافت الهی به عنوان یکی از مصادیق امانت است که سیّد قطب اعتقادی به این نوع تفسیر ندارد.کلیدواژه‌ها: امانت، علامه طباطبایی، سیّدقطب،تفسیر ا لمیزان، تفسیرفی ظلال القرآن

به دلیل علاقه انسان به سرنوشت خود، مرگ و حوادث پس از آن، از مسائل مهمی است که ذهن او را به خود مشغول می کند. ملاصدرا موسس حکمت متعالیه، ضمن مطرح کردن مباحثی درباره فرجام انسان(مرگ، عالم برزخ و آخرت)، برای اولین بار به اثبات فلسفی معاد جسمانی پرداخته است و ادعای سازگاری آن را با قرآن کریم دارد. در این تحقیق که در مقام گردآوری، به روش کتابخانه ای و در مقام مقایسه و داوری به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است، ضمن شرح دیدگاه ملاصدرا درباره روش تفسیری وی، مرگ، برزخ و معاد، به بررسی سازگاری مباحث مرگ، برزخ و معاد ملاصدرا با آموزه های قرآنی با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبائی در تفسیر المیزان پرداخته ایم.از یافته های رساله حاضر، سازگاری دیدگاه ملاصدرا درباره چیستی و ضرورت مرگ، علت مرگ طبیعی، وجود عالم برزخ و ادراک برزخی، وجود بدن اخروی مثالی با آموزه های قرآنی است. هرچند که دیدگاه مدرس زنوزی و هم چنین دیدگاه "تشکیک در تجرد و مادیت"، به عنوان راه حل هایی که سازگاری بیشتری در بحث معاد جسمانی با ظواهر قرآنی دارند، مطرح شده است. البته در بحث خلود در جهنم، دیدگاه علامه طباطبائی که موافق خلود در عذاب است، نسبت به دیدگاه صدرالمتألهین، سازگار تر با قرآن کریم دانسته شده است.

مقصدهای شریعت از موضوعات مهمی است که مبانی آن در قرآن و دیگر منابع فقه مطرح شده است؛ نظریه‌ای که با نفوذ در اجتهاد یکی از عوامل پویایی و اثبات کارآمدی آن به‌ شمار می‌رود. مقاصد شریعت تقسیم‌بندی‌های فراوانی دارد، از جمله: تقسیم به ضروریات، تحسینیات، احتیاجات و نیز تقسیم به حوزه‌های چهارگانه که شامل مقاصد مربوط به فرد، خانواده، امت و انسان می‌شود. آنچه در این نوشتار مطرح می‌شود، مقاصد انسانی شریعت است. اسلام در کنار نگاه ویژه‌ای که به مؤمنان و مسلمانان دارد، مقاصد انسانی را نیز جدای از دین و مسلک مردم مد نظر قرار داده است. حفظ نفس، حفظ عقل، حفظ آبرو، حفظ نسب، حفظ امنیت، اقامه عدل، نوع‌دوستی، تحقق جانشینی عام انسان در زمین، محقق‌کردن صلح جهانی و احترام به شرافت ذاتی انسان، اهداف انسانی هستند که شارع از وضع قوانین مد نظر داشته است.

بررسی و غور در آیات الهی خود یکی از مهم ترین توفیقات خداوند است به ویژه زمانی که بتوان این روش را به صورت مقایسه ای و تطبیقی انجام داد و از نظرات علمای اسلامی آگاه گردید. اهداف عمده ی این تحقیق یافتن آراء تفسیری شیخ طبرسی و علامه طباطبایی درباره ی آیاتی می باشد که در آن تشبیه و یا احیانا تمثیل یا مثال که خود انواعی از تشبیه می باشد صورت گرفته است. و با توجه به موضوع ، هدف و امکانات موجود، روش و تحقیق توصیفی تحلیل را برای این پژوهش انتخاب کردیم. مهم ترین بخش این تحقیق « تجزیه و تحلیل داده ها » نام دارد که خود شامل سه بخش می باشد. بخش اول کلیاتی راجع به معنای لغوی و اصطلاحی تشبیه بیان گردیده است بخش دوم شامل اقسام و انواع تشبیه از جهات و اعتبارات مختلف می باشد و بخش سوم که مهم ترین قسمت این تحقیق می باشد نمایه ی کوچکی از آیات قرآن مجید را که در آنها تشبیه صورت گرفته مورد بررسی قرار داده و دیدگاه دو مفسر گران قدر را راجع به آنها بیان نموده ایم و احیانا چنانچه نظرات ایشان با یکدیگر متفاوت بود موارد اختلاف را بیان نموده و مورد بررسی قرار داده ایم. مهم ترین محدودیت این تحقیق کمبود منابع علوم قرآنی و عدم بررسی نظرات مفسران می باشد لذا پیشنهاد می گردد که انشاء الله این بحث به وسیله ی محققان توانا جهت استفاده علاقمندان به مباحث علوم قرآنی به طور کامل به انجام رسد.

بررسی مباحث علوم قرآنی از دیدگاه علامه طباطبایی در تفسیر المیزان است. نویسنده به برخی از عناوین علوم قرآنی همچون وحی، نزول، اعجاز قرآن، محکمات، متشابهات و نسخ از دیدگاه علامه پرداخته و از بررسی آن ها نتایجی بدست آورده است که به اختصار به آن ها اشاره می شود. وحی از دیدگاه علامه نوعی سخن گفتن خدا با پیامبر خویش و شعوری مرموز و مخصوص است. علامه معتقد است که قرآن دو گونه نزول دارد، یکی نزول دفعی و دیگری نزول تدریجی است. از منظر علامه قرآن برای همة اقشار مردم معجزه است. علامه معتقد است محکمات آیاتی هستند که معنی و مراد آن روشن است و با معنی غیر مراد اشتباه نمی شود. اما متشابهات آیاتی هستند که مقصود از آن برای فهم شنونده، روشن نیست و با ارجاع آن ها به محکمات، معانی آن ها واضح شده و در نتیجه همان آیات متشابه، محکم می شوند. نسخ و امکان وقوع آن در نزد علامه از مسلّمات است، اما با توجه به شرایطی که برای نسخ قائل هست، تنها به نسخ هشت آیه از جمله آیة صفح معتقد است.

این پایاننامه، در ادامهی یک بررسی اجمالی از الاهیات فمینیستی مسیحی، دیدگاه علامه طباطبایی را در مورد زنان، هم در الهیات و هم در نظریهی اجتماعی او در سه حوزهی ازدواج، طلاق و ارث مورد بررسی و نقد قرار میدهد. دیدگاه علامه طباطبایی به عنوان یکی از مهمترین مفسران شیعهی معاصر از اهمیت بسسیار و تاثیری گسترده برخوردار است. این پایاننامه با استفاده از چارچوب نظری الیزابت شوسلر فیورنزا، که یکی از مهمترین متالهان فمینیست معاصر است به تفسیر علامه در این سه حوزه نظر میافکند. این پایاننامه با روش هرمنوتیک رهاییبخش نگاه علامه به زن در المیزان را مورد نقد قرار داده است. این پژوهش با تکیه بر چارچوب نظری فیورنزا و همچنین روش هرمنوتیک رهاییبخش او نشان میدهد که همهی تفاسیر سوگیرانه هستند و تفسیر بیطرف وجود ندارد. با این پیشفرض باید در هر تفسیر متوجه سمت و سو و جانبداریهای مفسر بود. همچنین نشان داده میشود که نظریهی اجتماعی علامه در این سه حوزه که به طور منطقی باید ملهم از بینش الاهیاتی او باشد، از آن فاصله میگیرد و گاه حتی با آن اختلاف پیدا می کند.با حضور چنین فاصلهای، یک زن آسمانی و یک زن زمینی در تفسیر علامه قابل مشاهده است که نوع آسمانی آن در نگاه الاهیاتی وی و گونهی زمینی آن را در نظریهی اجتماعی علامه میتوان پیگیری کرد. علامه زنان و مردان را بر حسب وضعیت طبیعی و در شکلی عام مطرح میکند. در حالی که در عالم واقع زن و مرد خاص که تحت شرایط اجتماعی، تاریخی و فرهنگی خاص رشد یافته و تربیت شدهاند، وجود دارند. در نتیجه، نظریهی اجتماعی علامه به پرسشهای خاص زنان پاسخهایی عام میدهد.

این پژوهش درباره نگاه علامه طباطبایی به احادیث در تفسیر المیزان است. برخی از مهم ترین عناوین آن عبارت انداز: معنای لغوی و اصطلاحی فقه و درایه، اهمیت فقه الحدیث از دیدگاه روایات، مهم ترین کتب فقه الحدیث، تفاسیر روایی و روش آنها، تفسیر المیزان و جایگاه آن، دیدگاه علامه طباطبائی در استفاده از روایات تفسیری، شیوه نقد و تحقیق سندی حدیث در المیزان، شیوه نقد و تحقیق متن حدیث در المیزان، آفات و ضعف های تفسیر روایی، شیوه برخورد علامه با روایات متعارض، جایگاه نسخ در تفسیر المیزان.

در این تحقیق علوم قرآن در تفسیر المیزان موردبررسی قرار گرفته و مطالبی در خصوص این موضوعات فراهم شده است: وحی، فرق وحی و الهام، معانی هفتگانه وحی و نزول قرآن، آغاز نزول و مراحل نزول ودیدگاه علامه طباطبائی، مکی و مدنی، شأن نزول، تاریخ تدوین قرآن، قرائت، نسخ در قرآن، محکم و متشابه،حروف مقطعه، و اعجاز قرآن.

بررسی مبانی و قواعد تفسیری علامه طباطبایی با تأمل در مقدمه تفسیری و روش علمی او در متن المیزان است. در این رساله از دیدگاه علامه طباطبایی، مبانی مرتبط با قالب متن، در الهی بودن الفاظ و عبارات قرآن، الهی بودن چینش عبارات قرآن، الهی بودن یک قرائت، و اصالت متن موجود معرفی شده و مبانی مرتبط با معنا و مدلول مفردات عبارت از: خارج بودن خصوصیات مصادیق از موضوع له آنها، علوّ مصادیق مفردات قرآنی، تفاوت کاربرد برخی واژگان قرآنی با کاربردهای متعارف آن، متحول شدن معنای کلمات با گذر زمان، و تغییر و تحول در واژگان دخیل دانسته شده است. نویسنده همچنین مبانی مرتبط با معنا و مدلول گزاره ها را در علو معارف، پیوستگی معنایی، انسجام و هماهنگی معانی آیات، جامعیت، و جهانی بودن و جاودانگی بیان نموده و مبانی مرتبط با شیوه دلالت و بیان متن را در مؤلفه های: شیوه بیان، شیوایی بیان، استواری بیان، دقت و ظرافت بیان، و استقلال در بیان معرفی کرده و مبانی مرتبط با زبان متن را عبارت از: معناداری گزاره های قرآن، معرفت بخشی گزاره های قرآن، و تعیین معانی گزاره های قرآن دانسته است.

مهدویت یکی از مسائل مهمی است که حتی کافر نمردن به شناخت آن مر بوط می شود این تحقیق قصد بررسی این مهم را در دو تفسیر المیزان والمنار به عنوان شاخص تفاسیر شیعه و اهل سنتدارد مسائلی که در این تحقیق بررسی می شود شامل بررسی صحت احادیث مهدویت و ایراد های وارده به آن ها توسط المنار وپاسخ گویی به آن ها و نیز بررسی مفهوم شناسی انتظار و نقش آن در پیش رفت یا عقب ماندگی جامعه مسلمان است و تحقیق در مورد نشانه های ظهور به عنوان وسیله ای برای شناخت آخرالزمان و هنگامه ظهور که تا حدودی مورد توافق اهل سنت وشیعه می باشد و بهبررسی مسئله مهم بعد از ظهور یعنی رجعت پرداخته ایم این مسئله از اختصاصات شیعه است و اهل سنت مخصوصا المنار به انکار شدید آن پرداخته اند.