جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمه ماشینی: نظریه نسخ در قرآن بحث انگیزترین موضوع در سراسر جهان اسلام بوده و هست. نوشتار حاضر در پی تبیین معنای نسخ آن گونه که پیشینیان صالح بوده و حکمت آن به عنوان نسخ در قرآن کریم است. علاوه بر این، این کتاب همچنین به دنبال ارائه دیدگاه های یک محقق مسلمان قرن گذشته از شبه قاره هند، سر سید احمد خان (1817-1898) در همین موضوع است. و به چند دلیل این نظریه را رد می کند. روش شناسی این مطالعه عمدتاً از نظر ماهیت کیفی، به ویژه تحلیل عینی است.

الرسالة الثانية من الإسلام - محمود محمد طه: الرسالة الأولى هي التي وقع في حقها التبيين بالتشريع وهي رسالة المؤمنين. والمؤمنون غير المسلمين، وليس الاختلاف بين المؤمن والمسلم اختلاف نوع، وإنما هو اختلاف مقدار، فما كل مؤمن مسلم، لكنّ كلّ مسلم مؤمن./ والإسلام بداية، ونهاية. فكما أن الزمان والمكان لولبيان، فكذلك الأفكار، فإنها لولبية، يسير الصاعد في مراقيها في طريق لولبي، يرتفع في المراقي كلّما يدور على نفسه، حتى إذا تمت دورة على نقطة البداية ارتفع السالك سمتاً فوقها، وجاءت نهاية تلك الدورة على صورة تشبه البداية، ولا تشبهها. وكذلك الحال، فإن السالك في مراقي الإسلام يسير على معراج لولبي، ينضمّ نحو مركزه، كلما ارتفع نحو قمته، ويدور على نفسه دورة، كلما رقي في سبع درجات، أولها الإسلام، ثم الإيمان، ثم الإحسان، ثم علم اليقين، ثم عين اليقين، ثم حق اليقين، ثم، في نهاية الدورة، الإسلام./ وأمة البعث الأول ــ أمة الرسالة الأولى ــ اسمها المؤمنون، لدى الدقة، وإنما أخذت اسم المسلمين، الذي ينطلق عليها عادة، من الإسلام الأول، وليس، على التحقيق، من الإسلام الأخير./ وأنت حين تقرأ قوله تعالى «إن الدين عند الله الإسلام» يجب أن تفهم أن المقصود الإسلام الأخير، وليس على التحقيق، الإسلام الأول، ذلك بأن الإسلام الأول ليست به عبرة، وإنما كان الإسلام الذي عصم الرقاب من السيف، وقد حسب في حظيرته رجال أكل النفاق قلوبهم، وانطوت ضلوعهم على بغض النبي وأصحابه ــ ثم لم تفر ضلوعهم عن خبئها، وذلك لأن المعصوم قد قال «أمرت أن أقاتل الناس حتى يشهدوا أن لا إله إلا الله، وأن محمداً رسول الله، ويقيموا الصلاة ويؤتوا الزكاة، فإذا فعلوا، عصموا مني دماءهم، وأموالهم، إلا بحقها، وأمرهم إلى الله». ولقد نشأ الإسلام بين القريتين، مكة والمدينة: بدأ في مكة، فلما انهـزم فيها هاجر إلى المدينة، حيث انتصر. وما كان له أن ينتصر في مكة، ولم ينتصر «وتلك الأمثال نضربها للناس، وما يعقلها إلا العالمون»./ إسلام المُسلمين وإسلام المؤمنين: ما انتصر الإسلام، وإنما انتصر الإيمان. ولقد جاء القرآن مقسما بين الإيمان، والإسلام، في معنى ما جاء إنزاله مقسماً بين مدني، ومكي. ولكل من المدني والمكي مميزات يرجع السبب فيها إلى كون المدني مرحلة إيمان، والمكي مرحلة إسلام./ فكل ما وقع فيه الخطاب بلفظ «يأيها الذين آمنوا» فهو مدني، ما عدا ما كان من أمر سورة الحج، وكل ما ورد فيه ذكر المنافقين فهو مدني، وكل ما جاء فيه ذكر الجهاد، وبيان الجهاد، فهو مدني، هذا إلى جملة ضوابط أخرى./ وأما المكي فمن ضوابطه أن كل سورة ذكرت فيها سجدة فهي مكية، وكل سورة في أولها حروف التهجي فهي مكية، سوى سورتي البقرة، وآل عمران، فإنهما مدنيتان، وكل ما وقع فيه الخطاب بلفظ «يأيها الناس» أو «يا بني آدم» فإنه مكي، سوى سورة النساء، وسورة البقرة، فإنهما مدنيتان وقد استهلت أولاهما بقوله تعالى «يأيها الناس اتقوا ربكم» وفي أخراهما «يأيها الناس اعبدوا ربكم» والشواذ عن الضوابط، بين المكي والمدني، إنما سببها التداخل بين الإيمان والإسلام، فإنه، كما ذكرنا، كل مؤمن مسلم في مرتبة البداية، وليس مسلماً في مرتبة النهاية، وكل مسلم مؤمن، ولن ينفك.

«نهاية الوصول الى علم الاصول»، به زبان عربى، اثر علامه حلى است. علامه حلّى، در هر مقصدى از اين كتاب، به بيان ماهيّت و تعريف موضوع بحث مى‌ پردازد تا محلّ بحث منقّح شود و احكام و مسائل آن را مورد بررسى قرار مى‌ دهد و اقوالِ گوناگون در مورد آن را با ذكر ادلّه هر كدام، بيان كرده و در صورت لزوم به ردّ آنها مى‌ پردازد و در آخر قول مختار را با ذكر براهين قاطع، بيان مى‌ كند. كتاب، با خطبه و بيان نياز انسان به تكاليف و احكام الهى و جايگاه اصول فقه در آن و بيان سبب تأليف كتاب و معرفى آن شروع مى‌ شود. برخي موضوعاتي كه در اين كتاب به آن پرداخته شده است عبارتند از : ضرورت تعريف و موضوع علم اصول، مباحث مربوط به لغات، كيفيّت استدلال به خطاب الله تعالى، امر و نهى، عموم و خصوص، صفات و افعال، اجماع ، خبر (سنّت)، استدلال، قياس، اجتهاد و تقليد و تعادل و تراجيح.

در این تحقیق علوم قرآن در تفسیر المیزان موردبررسی قرار گرفته و مطالبی در خصوص این موضوعات فراهم شده است: وحی، فرق وحی و الهام، معانی هفتگانه وحی و نزول قرآن، آغاز نزول و مراحل نزول ودیدگاه علامه طباطبائی، مکی و مدنی، شأن نزول، تاریخ تدوین قرآن، قرائت، نسخ در قرآن، محکم و متشابه،حروف مقطعه، و اعجاز قرآن.

در این پایان نامه علوم قرآن در تفسیر نمونه استخراج و طی شش فصل با این عناوین به نگارش درآمده است. فصل اول، کلیات: پیشینه علوم قرآنی، زندگی نامه مکارم شیرازی؛ فصل دوم، تعاریف علوم قرآنی از نظر دانشمندان: آیت اللّه معرفت، صبحی صالح، سیوطی، زرقانی، حکیم، حبیب اللّه طاهری؛ فصل سوم، وحی: آیه 5 سوره شورا، طرق ارتباط پیامبران با خدا، نکاتی پیرامون وحی؛ فصل چهارم، نزول و جمع آوری قرآن؛ فصل پنجم، تقسیمات قرآنی: محکم و متشابه، مثل در قرآن؛ فصل ششم، خصوصیات قرآنی: اعجاز، عدم تحریف قرآن، نسخ.

مباحث اصلی این پایان نامه در پنج بخش تنظیم شده است. در بخش اول معانی لغوی و اصطلاحی واقسام تحریف، نمونه هایی از تحریف معنوی و انواع تحریف لفظی و نخستین مدعی تحریف قرآن آمده است.بخش دوم به بررسی نظر علمای شیعه درباره تحریف قرآن و نیز نظر سه تن از بزرگان اهل سنت در خصوص عقیده شیعه به عدم تحریف اختصاص دارد. بخش سوم مشتمل است بر نسخ در قرآن، موضع اهل سنت و شیعه درباره نسخ تلاوت، آیه نبودن بسمله به عقیده اهل سنت، دلایل اثبات عدم تحریف قرآن، رد شبهات مربوط به این دلایل، دلیل طرفداران تحریف و بطلان آن، نقد روایات حاکی از تحریف قرآن. بخش چهارم درباره جمع و تدوین قرآن و نقد روایات مربوط، دلایل اثبات جمع و تدوین قرآن در زمان رسولخدا (ص) وجمع علی (ع) اولین جمع قرآن پس از رحلت است. دربخش پنجم دلایل محدث نوری در تحریف قرآن ابطال شده است.

مباحث این پایان نامه عبارتند از: تعریف لغوی واصطلاحی نسخ، فلسفه نسخ، فرق میان نسخ وتخصیص، شرایط نسخ، شبهات منکران نسخ و پاسخ آنها، اقسام نسخ، بررسی نوزده مورد نسخ آیات قرآن ازدیدگاه مفسران فریقین، بداء و نزاع میان شیعه واهل سنت در این زمینه.

نسخ آیات قرآن از جمله مسائلی است که در عرصه فقه، حدیث و تفسیر همواره مورد توجه مفسران و دانشمندان اسلامی بوده است. درباره هویت نسخ چهار مدرسه: رفع، دفع، خطاب و بیان وجود دارد که در این میان، مدرسه رفع با فرهنگ قرآن سازگارتر است. برای نسخ از نظر ناسخ چهار قسم: نسخ قرآن به قرآن، نسخ قرآن به سنت، نسخ سنت به قرآن و نسخ سنت به سنت وجود دارد که روایات ناظر به نسخ آیات به آیات، مصداق عینی نسخ قرآن به قرآن است. شیعه به خلاف اهل سنت که به سه نسخ: حکم، تلاوت و حکم و تلاوت معتقد است، فقط درباره قسم نخست اتفاق نظر دارد. از این رو روایاتی که در آن شائبه نسخ تلاوت وجود دارد لزوما به معنای نسخ تلاوت نمی باشد.

روش شناسی تفاسیر، از جمله مباحث فلسفه تفسیر بوده و از حوزه های نوپایی است که امروزه مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. شناخت روش مفسّر راه را برای آشنایی با تفاسیر و دیدگاه مفسّران آنها هموار می سازد. این مقاله روش تفسیری آیت الله معرفت (ره) در «التفسیر الاثری الجامع» را بیان و بررسی می-کند. در آن شناخت نامه ای از مفسر ارائه شده تا خواننده با زندگی نامه مفسر و آثار او آشنا گردد. توصیفی از التفسیر الأثری الجامع ارائه گردیده، روش تفسیر مفسر در آن بیان شده و به تحلیل و نقد آن پرداخته است. نگارنده در انتها ویژگی های التفسیر الاثری الجامع را بیان نموده و روش غالب آن را، روش نقلی دانسته است.