جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب «تَذکِرَةُ الخَواصّ» نوشته یوسف بن قزاوغلی مشهور به سبط ابن جوزی (متوفای ۶۵۴ق) از مشهورترین عالمان اهل سنت قرن هفتم هجری قمری است. مؤلف، این کتاب را در شرح حال علی بن ابی طالب (ع) و فرزندان ایشان در دوازده باب نوشته است. کتاب، با مقدمه ای از مؤلف در حمد و ثنای الهی و درود بر پیامبر (ص) و عترت پاکش بالاخص امیر مومنان (ع) آغاز شده است. وی به ترتیب از امام اول (ع) تا حضرت حجة بن الحسن (عج)، به بیان مناقب و حوادث دوران ایشان می‌ پردازد. مؤلف بیشتر کتاب را به شرح زندگانی و فضائل امیرالمؤمنین (ع) و حسنین (ع) اختصاص داده و زندگانی نه امام بعدی را به‌ طور فشرده و با اختصار بیان نموده است.

«الصراط المستقيم إلى مستحقي التقديم»، نوشته علامه زين الدين على بن يونس نباطى بياضى، متوفاى 877 ق است. اين كتاب، به زبان عربى و در موضوع اثبات اصول عقايد خصوصا امامت ائمه اطهار (ع) مى‌ باشد. موضوع اصلی این کتاب، کلام و عقائد است ولی به منظور اثبات امامت و خلافت بلافصل علی بن ابیطالب (ع) بخشی از فضائل و مناقب ائمه را ذکر می‌ کند. این اثر که سبب شهرت بیاضی گردیده است درباره مسائل مهم کلامی مانند: اثبات واجب الوجود و صفات او، جبر و تفویض، وجوب بعثت، عصمت انبیا، معجزه، اثبات وصی و صفات او، اثبات امامت علی (ع)، وجوب عصمت امام، نص پیامبر (ص) بر امامت علی (ع) و اولادش، علائم ظهور امام مهدی (عج)، رد شبهات وارد شده بر شیعه امامیه بحث کرده است.

«الغدیر» اثر گرانبهاى علامه امینى، در این مجموعه یازده جلدى زیر نظر دکتر علیرضا میرزا محمد، ترجمه، ویراسته و عرضه شده است. هر جلد از این اثر، توسط یک یا دو مترجم به فارسى برگردان شده که به ترتیب عبارتند از: جلد اول: محمدتقى واحدى؛ دوم: محمدتقى واحدى و على شیخ‌ الاسلامى؛ سوم: سید جمال موسوى؛ چهارم: محمدباقر بهبودى؛ پنجم: زین‌ العابدین قربانى؛ ششم: محمد شریف‌ رازى؛ هفتم و هشتم: اکبر ثبوت؛ نهم و دهم: جلال‌ الدین فارسى و جلد یازدهم: جلیل تجلیل. ویراستار کتاب، به بررسى اجمالى متن ترجمه پرداخته و پس از مراجعات مکرر به متن اصلى، در مقام مقایسه و تطبیق برآمده و دریافته است که ترجمه حاضر، با تمام محاسن و ویژگى‌ هاى خود، نه‌ تنها نیاز جدى به ویرایش اساسى و پر دامنه دارد و باید با متن اصلى مقابله و سنجیده شود، بلکه لازم است کاستى‌ ها و نادرستى‌ هاى نحوى و زبانى آن اصلاح گردد و افزون بر این، رعایت قواعد خط نگارى، نشانه‌ گذارى، سند آورى و صفحه‌ آرایى در دستور کار قرار گیرد. بر این اساس، ایشان سه ویرایش محتوایى، زبانى و فنى در مورد این اثر، انجام داده است که با توجه به ترجمه بیست‌ و دو جلدى کتاب، در بیش از هفت هزار صفحه و به قلم نه تن از مترجمان، کارى سترگ و وقت‌ گیر و توان فرسا مى‌ باشد، به‌ ویژه که درک علمى و شیوه نگارش مترجمان این اثر، در ترجمه با یکدیگر متفاوت بوده است، چنانکه برخى از آنان ترجمه‌ اى متین و شیوا و روان ارائه داده‌ اند و برخى دیگر ترجمه‌ اى نه چندان مناسب و مطلوب؛ به همین جهت، در برخى مجلدات پاره‌ اى از عبارات و فقرات آنچنان آشفته و درهم و برهم ترجمه شده است که ویرایش آنها جز با ترجمه مجدد یا تغییر در ساختار امکان‌ پذیر نبوده است. در تفاوت شیوه مترجمان این ترجمه، همین بس که ترجمه‌ اى به خاطر حفظ امانت، بیش از حد تحت‌ اللفظى شده است و ترجمه‌ اى در اثر گرایش به فارسى‌ نویسى، موجب نامفهوم آمدن بعضى جمله‌ ها گردیده است و کاربرد تعبیرات عامیانه ناخوشایند نیز در ترجمه‌ اى دیگر به اعتبار آن خدشه وارد کرده است و برعکس، تبحر همراه با دقت نظر برخى از مترجمان، حاصل کارشان را ارزشمند جلوه داده است. البته، مخفى نماند که عموماً متن ترجمه‌ ها در تمامى مجلدات از جهت صورى هماهنگ و یکدست نبوده و در آرایش صفحات ذوق و سلیقه به کار نرفته بوده است. در هر حال، ویراستار محترم به لحاظ حجم زیاد غیر متعارف کتاب و کثرت مترجمان و نیز به منظور تسریع در کار، تصمیم گرفته است تا از همکارى ویراستارانى در ویرایش فنى بهره گیرد تا لااقل به حک و اصلاح رسم الخط فارسى و رعایت ضوابط نقطه‌ گذارى و تنظیم ارجاعات و مواردى از این قبیل اهتمام ورزند. ایشان در این اثر، اقدام به ویرایش اساسى پر دامنه محتوایى و زبانى با تمام دشوارى‌ ها و پیچیدگى‌ هاى آن نموده و بدین‌ منظور، کار خود را از مقابله متن ترجمه با اصل عربى آن آغاز کرده و همزمان به ویرایش زبانى مطالب پرداخته است که گویا در اثناى کار، با ناهماهنگى در عملکرد همکاران و اعمال سلیقه‌ هاى گوناگون مواجه گردیده و لذا خود را ملزم دیده است تا به موازات ویرایش محتوایى و زبانى، در رفع نقایص و تکمیل نواقص نوظهور همت گمارده و با عزمى جزم، کار را به گونه اى سامان دهد که حتى‌ المقدور نثر ترجمه از نظر فنى یکدست و یکنواخت گردد.

«المنقذ من التقليد»، نوشته الشيخ سديدالدين الحمصى الرازى، از عالمان بزرگ شيعى، متوفاى اوائل قرن هفتم هجرى است. حمصي در آغاز هر بحث نوعا خلاصه مطالب را بيان مي‌ كند و دورنمايي از مباحث را به دست خواننده مي‌ دهد. هنگام شروع بحث، اكثراً موضوع را تعريف كرده و ادله مدعايش را ارائه مي‌ كند؛ سپس ديدگاه ديگران و همچنين ابهامات موجود در بحث را به صورت سؤال و جواب مورد بحث قرار مي‌ دهد. اين اثر نفيس كلامى با شرح كوتاهى از زندگانى مولف و مقدمه وى آغاز شده و مباحث با عناوين زير پى‌ گيرى شده است: القول فى حدوث الجسم القول فى محدث (صفات ثبوتيه و سلبيه ) الرد على الفرق المخالفه فى التوحيد القول فى العدل (و مسائل مربوط به آن) القول فى كونه تعالى متكلما و صفته كلامه و... و الكلام فى التكليف و... القول فى اللطف و المصلحه و المفسده و... و القول فى النبوات (مسائل مربوط به آن) القول فى صفات النبى (ص) ...

از آن جا که در سند و معناى حدیث شریف قدسى «لولاک لما خلقت الأفلاک و لولا علی لما خلقتک و لولا فاطمة لما خلقتکما؛ اى پیامبر اگر تو نبودى عالم را نمى‏ آفریدم و اگر على نبود تو را نمى‏ آفریدم و اگر فاطمه نبود شما دو نفر را نمى‏ آفریدم» که خداوند خطاب به پیامبر صلى‏ الله‏ علیه‏ و‏آله فرموده، اشکالاتى مطرح شده و به دنبال سؤال برخى از فضلاى حوزه علمیه قم مدتى قبل پیرامون این موضوع از حضرت آیت ‏الله گرامى (مد ظله)، معظم له در پاسخ، یک جلسه به طور مبسوط به این مطلب اختصاص دادند و از شبهات مطرح شده به طور مفصل جواب دادند، که سخنان مزبور پس از پیاده شدن از نوار و بازنگرى و تفصیل و اضافات، به صورت نوشتار حاضر در خدمت علاقه مندان قرار دارد. معظم له با بهره‏ گیرى از آیات و روایات شیعه و سنّى و مطالب فلسفى و کلامى موضوع فوق را شرح کرده است. ایشان ابتدا به بیان معنا و مفهوم حدیث پرداخته و سپس درباره سندیّت حدیث بحث مى‏ کند، سپس هدف از خلقت عالم و انسان را توضیح مى ‏دهد، در ادامه ضمن بیان عصمت چهارده معصوم علیهم‏ السلام و لزوم نصب امام توسط خداوند، از مباحثى چون فضایل و مناقب فاطمه زهرا علیها السلام و بیان خلافت بلا فصل امام على علیه‏ السلام و علل انحراف از مسیر خودش و مصیبات وارده بر اهل بیت پیامبر صلى‏ الله ‏علیه‏ و‏ آله بحث می کند.

کتاب «الغدیر فی التراث الاسلامی» تالیف عبدالعزیز طباطبایی، درباره واقعه غدیر است. این کتاب شامل فهرست واره ای است برای آنچه از قرن دوم تا قرن حاضر درباره غدیر نوشته شده است. در ابتدای کتاب «الغدیر فی التراث الاسلامی» مقاله پر بار محقق طباطبایی با نام «حدیث الغدیر، رواته کثیرون للغایة… قلیلون للغایة!»، که متن مقاله ایراد شده توسط ایشان در کنگره بزرگ غدیر در لندن، چاپ شده است. این مقاله را مجله «الموسم» در شماره هفتم، در سال 1411 هجری نیز چاپ نمود. محقق طباطبایی در کتاب خود، مستدرک الذریعة (نسخه مخطوطه) درباره این کتاب می نویسد: مجله «تراثنا» که توسط مؤسسه آل البیت (ع) در قم منتشر می شود، به مناسبت کنگره بزرگی که به دستور آیت اللّه العظمی خویی در لندن به مناسبت عید غدیر برپا شد، اقدام به نشر ویژه نامه غدیر نمود. از من خواستند تا مقاله ای درباره کتاب های نوشته شده درباره غدیر بنویسم. در حدود صد و بیست و پنج کتاب معرّفی شد و مقاله در آن ویژه نامه (شماره 21 «تراثنا»، ذو حجه 1410ق) با نام «الغدیر فی التراث الاسلامی» به چاپ رسید.

یکی از احادیثی که درباره امیرالمؤمنین علیه السلام از زبان رسول خدا نقل شده، حدیث منزلت است که رسول خدا صلی الله علیه و آله منزلت امام علی را نزد خود به منزلت هارون برای موسی تشبیه کرده است. این روایت با الفاظ گوناگونی (أنت منّي بمنزلة هارون من موسى؛ عليٌ منّي بمنزلة هارون من موسى؛ أما ترضى أن تكون منّي بمنزلة هارون من موسى؟) در منابع شیعه و سنی نقل شده است از جمله در دو کتاب معتبر اهل سنت یعنی صحیح بخاری و مسلم. از سوی دیگر این حدیث بر خلافت امیرالمؤمنین علیه السلام نیز دلالت دارد. از این رو استاد معظم آیت الله سید علی حسینی میلانی (مد ظله العالی) در كتاب «حديث المنزلة» با سیری در منابع، اسناد و محتوای حدیث به چگونگی استدلال به این حدیث برای خلافت و امامت امیرالمؤمنین علیه السلام پرداخته و اشکال‌ های غیر علمی به این استدلال را پاسخ گفته‌ اند.

یکی از احادیثی که در منابع مختلف سنی و شیعی نقل شده و برای اثبات امامت و ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام بدان استناد می شود، حدیث طیر است. ماجرای آن چنین است که روزی به رسول خدا صلی الله علیه و آله گوشت پرنده ای هدیه می آورند؛ و رسول خدا دعا می کند که خداوند محبوب ترین بنده اش را با وی هم سفره کند؛ و حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام هم سفره رسول خدا صلی الله علیه وآله می گردد. این روایت نشان گر مقام و موقعیت امیرالمؤمنین علیه السلام نزد خداوند متعال است و چنین شخصی شایستگی امامت و ولایت بر مسلمانان را داراست. برخی از منکرین در سند و دلالت این حدیث شبهه کرده اند که آیت الله سید علی حسینی میلانی در کتاب «حديث الطير» با بررسی سندی و دلالتی این حدیث به این شبهات پاسخ گفته اند.