جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دوران پنج سالۀ خلافت امام علی دارای ویژگی های خاصی است. وقوع حوادث بزرگ در پایان خلافت عثمان و چند سال خلافت امام علی باعث شده است از سوی بعضی از محققین به عنوان دوران فتنه نامیده شود. افراد و جریان های تأثیرگذار در این حوادث هر یک با انگیزه های خاصی وارد وقایع شده و نقش ویژه‌ای در آفرینش آن ایفا نموده‌اند. دسته بندی مخالفان و عملکرد آنان در برابر حکومت امام علی علل و انگیزه های مخالفت آنان که به طور عمده عدول از موازین و معیارهای اسلامی را نشان می دهد و نیز رفتار امام در برابر آنان در این مقاله مورد توجه قرار گرفته و کوشش شده است با بررسی موارد مذکور زوایای جدیدی از حوادث دوران فتنه مورد ارزیابی قرار گیرد. اقدامات امام علی بیشتر شامل راهنمایی و توجیه مخالفان، عدم اجبارآنان، منزوی کردن و بی اعتنایی به آنان است. در موارد خاص بسته به شرایط و نوع مخالفت ها برخورد قهرآمیز صورت گرفته است.

اندیشمندان و علمای اسلام به پیوستگی دو حوزه دین و سیاست معتقدند؛ چرا که سیاست به عنوان وسیله ای برای تحقق بخشیدن به اهداف متعالی دین، ارتباط عمیق و خدشه ناپذیری با آن دارد. سخنان امام علی (ع) در سراسر نهج البلاغه نیز حاوی این مطلب است که ایشان، سیاست اصلی حکومت خویش را بر مبنای عدالت اجتماعی، اقتصادی و احیای ارزش های دینی و اخلاقی بنا نهاد و حاکمیت را نه سلطه گری که مسوولیت و امانت الهی می دید. وحدت و یکپارچگی امت اسلام نزد امیر مومنان (ع)، از جایگاه و اهمیت ویژه ای برخوردار است تا آنجا که پس از 25 سال، باز هم به سکوت خود ادامه می دهد و جهت جلوگیری از تفرقه، رنجش خاطر خویش را همچون استخوانی در گلو تحمل می نماید. در حکومت داری ایشان مباحثی چون اقامه مساوات و عدالت، صداقت و صراحت و عدم استبداد نسبت به مردم، بسیار مهم تلقی می شد. سایر جنبه های ارتباط دین و سیاست، در شخصیت ایشان به عنوان «حاکم جامعه اسلامی» نمایان می شود که در سه بخش سیره اخلاقی، اجتماعی و سیاسی به آن پرداخته شده است. نگرش دینی به کلیه مسائل از جمله سیاست، رنگ و بوی دینی می بخشد. نهج البلاغه -که بیانگر احوال و سخنان گرانمایه امام علی (ع) است- سرشار از مطالبی است که نشان دهنده آمیختگی دین و سیاست می باشد و نمود آشکار آن در شخصیت و سیره عملی مولای متقیان مبین آن است که ایشان در کوچک ترین مساله زمامداری، با مسامحه برخورد نکرد و از سیاست به عنوان ابزاری جهت نیل به اهداف دین مبین اسلام بهره گرفت.

از آن جا که در سند و معناى حدیث شریف قدسى «لولاک لما خلقت الأفلاک و لولا علی لما خلقتک و لولا فاطمة لما خلقتکما؛ اى پیامبر اگر تو نبودى عالم را نمى‏ آفریدم و اگر على نبود تو را نمى‏ آفریدم و اگر فاطمه نبود شما دو نفر را نمى‏ آفریدم» که خداوند خطاب به پیامبر صلى‏ الله‏ علیه‏ و‏آله فرموده، اشکالاتى مطرح شده و به دنبال سؤال برخى از فضلاى حوزه علمیه قم مدتى قبل پیرامون این موضوع از حضرت آیت ‏الله گرامى (مد ظله)، معظم له در پاسخ، یک جلسه به طور مبسوط به این مطلب اختصاص دادند و از شبهات مطرح شده به طور مفصل جواب دادند، که سخنان مزبور پس از پیاده شدن از نوار و بازنگرى و تفصیل و اضافات، به صورت نوشتار حاضر در خدمت علاقه مندان قرار دارد. معظم له با بهره‏ گیرى از آیات و روایات شیعه و سنّى و مطالب فلسفى و کلامى موضوع فوق را شرح کرده است. ایشان ابتدا به بیان معنا و مفهوم حدیث پرداخته و سپس درباره سندیّت حدیث بحث مى‏ کند، سپس هدف از خلقت عالم و انسان را توضیح مى ‏دهد، در ادامه ضمن بیان عصمت چهارده معصوم علیهم‏ السلام و لزوم نصب امام توسط خداوند، از مباحثى چون فضایل و مناقب فاطمه زهرا علیها السلام و بیان خلافت بلا فصل امام على علیه‏ السلام و علل انحراف از مسیر خودش و مصیبات وارده بر اهل بیت پیامبر صلى‏ الله ‏علیه‏ و‏ آله بحث می کند.