جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب حاضر، مجموعه‌ای از مقالات از «تئودور آدورنو»، «والتر بنیامین»، «ارنست بلوخ»، «جورج لوکاچ» و «فردریک جیمسون» در رابطه با زیبایی‌شناسی و سیاست است که به دلیل ارتباط مطالب و وجوه مشترک میان آن‌ها، انتخاب‌شده‌اند. هدف از ارائه معرفی‌های کوتاه این است که خواننده در جریان صبغه و سابقه زندگی نویسندگان مقالات و وضعیت فرهنگی آن‌ها و درنهایت مبادلات پی‌درپی مندرج در آن‌ها قرار گیرد. مطالب کتاب هم در جامعه ما و هم در دنیای اندیشه معاصر خیلی نو است و ازآنجایی‌که مفاهیمِ؛ زیبایی، نقد و هنر، از تاریخ باستان تاکنون روندی را طی کرده است در قرن نوزدهم نیز دچار تغییراتی شد که متفاوت از دوران «افلاطون»، «آگوستین» و اندیشمندان قرون میانه ارائه شده است.

در دیالکتیک، بسکار سه هدف عمده را شناسایی می‌کند. اولین هدف غنا و عمق بخشیدن دیالکتیکی رئالیسم انتقادی، هدف دوم توسعه یک نظریه عمومی دیالکتیک، و هدف سوم طرح یک نقد کل‌گرا بر فلسفه غرب است. این سه هدف مرتبط با یکدیگرند. رئالیسم انتقادی باید دیالکتیکی سود و دیالکتیک‌ها باید از طریق مواجهه با رئالیسم انتقادی دگرگون شوند. با مفهوم حقیقت وجودی، بسکار به مفهومی از درستی ارجاع می‌دهد که رئالیسم انتقادی می‌داند.

"آنتی دورینگ" یا "دورینگ در علم" در اصل مجموعه ای از مقالات روزنامه ای "فردریش انگلس" علیه دورینگ بود، که تا حدودی سوسیالیست، تا حدودی اصلاح طلب و تا حدودی لیبرال بود؛ اما به زودی خوانندگان متوجه شدند که این خلاصه ای عالی از دیدگاه های "انگلس" در فلسفه، نظریه ی سیاسی، تاریخ، اقتصاد و سوسیالیسم است، بنابراین همه ی مقالات یکجا در این کتاب تلفیق شدند. "آنتی دورینگ" یا "دورینگ در علم" موضوعات مختلفی را پوشش می دهد. بخش اول کتاب از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا یکی از معدود نسخه های خطی اولیه است که درباره فلسفه ی مارکسیستی علم (معروف به "ماتریالیسم دیالکتیکی") و تفاوت های آن با اثبات گرایی و ایده آلیسم کانتی نوشته شده است. بخش دوم شامل طیف وسیعی از موضوعات، مانند تاریخ نظام های حقوقی و تاریخ اتحاد آلمان که هر دو نمونه های خوب فلسفه ی مارکسیستی تاریخ (یا "ماتریالیسم تاریخی") بودند و اقتصاد سیاسی است، که در آن گزیده ای از کتاب "سرمایه" به قلم "کارل مارکس" ارائه شده است. قسمت آخر "آنتی دورینگ" از "فردریش انگلس"، مهم ترین قسمت کتاب از دیدگاه سیاست است؛ زیرا به سوسیالیسم، ریشه های آن (سنت سیمون ، فوریه ، اوون) و تفاوت های آن با آنارشیسم شاخه ها، به ویژه برنامه ریزی مرکزی اجتماعی از اقتصاد می پردازد. "فردریش انگلس" چند پیش بینی از آنچه که معتقد است سوسیالیسم باید باشد و خواهد شد، ارائه می کند اما مهمتر از همه، "انگلس" بیان می کند که سوسیالیسم باید در مقابل سرمایه داری چه باشد؛ بدین معنا که سوسیالیسم باید از بین بردن سیستم دستمزد، پول به عنوان انباشت ثروت و تقسیم سخت گیرانه ی کار را مورد هدف قرار دهد.

سارتر در «روانکاوی وجودی» با اتکا به نظریات اگزیستانسیالیستی خود در باب وجود و ماهیت انسان به نقد دیدگاه‌های فروید درباره ناخودآگاه و جبر غریزه می‌پردازد. نقد سارتر به آراء فروید درباره روان انسان بر مبنای این عقیده اگزیستانسیالیستی اوست که وجود بر ماهیت مقدم است و انسان ماحصل انتخاب‌های خود است و شخصیت و ماهیت هر انسانی بر اساس انتخاب‌های او شکل می‌گیرد نه بر اساس غرایزی که پیشاپیش در وجود او هستند و همچون نیروهایی جبری او را به این سو و آن سو می‌کشانند و شخصیت او را می‌سازند و اعمالش را رقم می‌زنند. سارتر در «روانکاوی وجودی» هر انسان را، بر اساس انتخاب‌هایش، فردی متمایز از دیگری قلمداد می‌کند و بر این باور است که نمی‌توان شخصیت و اعمال همه انسانها را بر اساس اصولی کلی و انتزاعی تحلیل کرد. به باور سارتر این اعتقاد که شخصیت و رفتارهای انسان تابع مجموعه‌ای از اصول کلی است به تقلیل انسان به موجودی مکانیکی می‌انجامد.

کتاب حاضر حاصل پژوهش‌هاي آرون ريدلي بر روي نظريه‌ هنر نيچه" است که در سال ۲۰۰۷ توسط انتشارات راتلج به چاپ رسيده است. اين کتاب از منظر روشمندي و نوع زاويه‌ ديد کاملاً يک جايگزين و تابعي است بر جستار جوليان يانگ" در کتاب "فلسفه‌ هنر نيچه" و از منظر نگارشي و بخش‌بندي، به‌نوعي با ديگر نگارش‌هاي او همسوست. ازآن‌جهت که مي‌توان نوعي هجوم داده‌ها و پيچيده نويسي و از همه مهم‌تر انقطاع و فاصله‌ فکر و ابزار زبان را در آثار ريدلي به‌وضوح مشاهده کرد. همين امر باعث آن شده است که آثار ريدلي و پژوهش‌هاي ارزشمند او، هم از جهت رسانايي داده‌ها و هم ازلحاظ قوام بندي موضوعي و بحث‌ها، اندکي دچار اختلال شود که اين امر کار را بر مخاطب محقق و به‌ويژه بر مترجم اثر بسيار دشوار مي‌سازد. آنچه حائز اهميت است نگاه ريدلي به موضوع فلسفه‌ هنر و ادبيات از منظر نيچه است که با عطف به موضوع متافيزيک نيچه و به‌تبع آن اخلاقيات و عنصر حقيقت و دروغ، دربردارنده‌ موضوعات بسيار مهم و دقيقي است.

این کتاب یکی از کتاب‌های کلاسیک و پایه در باب اطلاعات است که «فرد درتسکی»، اندیشمند فقید عرصه معرفت‌شناسی و فلسفه ذهن و همچنین از فیلسوفان شناخت‌گرای علم اطلاعات آن را نوشته است. متافیزیک ماتریالیستی درتسکی در این اثر، اطلاعات را شیئی عینی و مقدم بر حیات، معنا، زبان و کلمه می‌داند. نویسنده در این کتاب می‌کوشد برای به کار بردن ایده اطلاعات در نظریه شناخت، بحثی درباره شک‌باوری ارائه کند. همچنین در پایان تحلیلی از باور، مفاهیم و معنای اطلاعات ارائه می‌شود.

برای قرن‌ها، بیشتر بشریت «زندگی» و «مرگ» را در دو سر طیف وجودی قرار داده‌اند – به نفع یکی، ترس از دیگری و به‌طور مداوم بین این دو سرگردان. تنها زمانی که کسی که آگاهانه بین مرگ و زندگی گذر کرده است، پیشنهاد می‌کند که برخی از جنبه‌های آن را بیان کند، بشریت نگاهی اجمالی به آنچه فراتر از افق ادراک عادی او نهفته است، می‌یابد. سادگورو با بینش‌های خارق‌العاده‌اش که از یک تجربه عمیق درونی سرچشمه می‌گیرد، نشان می‌دهد که زندگی و مرگ در واقع دو روی یک سکه هستند. تنها با در پذیرفتن هر دو است که می توانیم قید مبارزات خودساخته خود را بشکنیم و آزاد شویم. او به قول خودش می گوید: “مرگ یک شوخی کیهانی است، اگر شوخی را به دست بیاوری، وقتی به آن طرف بیفتی، فوق العاده خواهد بود. اگر شوخی را متوجه نشدی، وقتی اینجا هستی از طرف دیگر می ترسی و وقتی طرف مقابل می آید، نمی دانی قضیه از چه قرار است، اگر مرگ در زندگی شما به یک موضوع خنده دار تبدیل شود، زندگی تبدیل به یک روند کاملاً بی دردسر می شود، نیازی به مهار خود در روند زندگی نیست. شما می توانید زندگی خود را تمام و کمال زندگی کنید.” “فاصله بین زندگی و مرگ تو فقط یک نفس است، اینطور نیست؟”

نظم یا الگوهای ثابت از پیش تعیین شده و قابل کشف دربارة پدیده‌ها و واقعیت‌ها، به طبیعت و قوانین تجربی محض اختصاص ندارد؛ بلکه می­تواند آنچه در اصطلاح اندیشمندان مسلمان، سنّت­های اجتماعی یا سنّت‌های تاریخی نام گرفته را نیز در بر­گیرد، این سنّت­ها که حق تعالی با تعبیر «سنة الله» آنها را به خود نسبت داده (فاطر/ 43 و فتح/ 23)، بیانگر فعل همیشگی و پیوستة الهی در برخورد با افراد و امت‌هاست. سنّت توفیق یکی از این قوانین است که به واسطه آن، برخی انسان­ها مشمول عنایت و مراقبت ویژة الهی گردیده و در جایگاه دستیابی به اسباب و وسایل خیر قرار می‌گیرند. مقاله حاضر بر آن است تا چگونگی جریان تأثیرگذاری این سنّت را در سه ساحت اساسی وجود انسان، یعنی: حیطه شناختی، عاطفی و رفتاری را از طریق، زیادتی معرفت، الهامات قلبی و توانمندی عمل به خیر در شرایط سخت نشان دهد. تبیین ضوابط تحقّق این قانون در آیات الهی از جمله، تلاش و مجاهده در راه حق، توجّه به معیار رضایتمندی، استقامت و ثبات قدم در اهداف، انابه و استغفار از قصورها، دعا و طلب توفیق از خداوند، دستاورد دیگر این نوشتار است، امری که در جای خود، بیانگر عوامل دستیابی افراد و امّتها به خیر و سعادت از دیدگاه قرآن به شمار می‌رود.

برخی از خاورشناسان در آثار خود، به طور گسترده، شبهة تأثیرپذیری قرآن از کتاب مقدّس را مطرح کرده‌اند تا از این طریق، الهی بودن قرآن را مخدوش کنند و آن را ساختة دست حضرت محمّد (ص) جلوه دهند. شبهات آنها در این باره بر پیش‌فرض‌هایی استوار است که اگر نادرستی آنها نمایان شود، ادّعاهای آنها نیز مردود می‌شود. در این مقاله، ابتدا به چگونگی شکل‌گیری و سیر تطوّر این شبهه اشاره می‌شود و نمونه‌هایی از ادّعاهای خاورشناسان دربارة تأثّر قرآن از کتاب مقدّس بیان می‌گردد. سپس، پیش‌فرض‌های خاورشناسان در طرح شبهاتشان بررسی و نقد می‌شود. هم‌چنین، به برخی تفاوت‌های قرآن و کتاب مقدّس در مسائل عقیدتی و تاریخی که حاکی از عدم تأثّر قرآن از کتاب مقدّس است، اشاره می‌گردد.

سیّد محمود طالقانی در میان مفسَران معاصر، دارای برخی امتیازات و برخوردار از نگاهی بین­فرهنگی است. او در زمانی حساس می­زیَد و در نقطه­ای مهم، عهده­دار امر تعلیم و ترویج قرآن می­شود؛ به سرزمین‌های اسلامی مسافرت می­کند و با رجال فکر و فرهنگ به گفتگو می­پردازد و سال‌هایی را نیز در حبس و تبعید می­گذراند. این آمدوشدها و نیز طرز نگاه خود او، به وی نگرشی جامع می­دهد. اگر وی در کنج زندانی تاریک نیز قلم می­زند، با قلمی زنده از کلیّت امّت اسلامی و از مشکلات و سرنوشت آن و بلکه جامعه بشری می­گوید. او با اندیشه­ای قرآن­محور، قضایای عصر و اجتماع را می­سنجد و در نگرش و نگارش‌های خود، نیاز به روح وحدت در جامعة اسلامی و انسانی را ـ که نیازی مبرم در حال حاضر نیز هست ـ بروشنی مورد تأکید قرار می­دهد.