SearchIn5Lib | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب حاضر با هدف معرفی نظریه­ای تازه در باب مطالعۀ معنی به تدوین در آمده است. کریستوفر گوکر در این نوشتۀ خود طرح جدیدی از این نوع مطالعه به دست می­دهد و آن را جایگزینی در برابر فیلسوفان زبان و دیدگاه آنان در برابر معنی­شناسی به حساب می­آورد. او بر حسب بیان­پذیری و انکار­پذیری جمله­ها در باب گفتگو به معرفی دیدگاهی در معنی­شناسی صوری می­پردازد که ثابت می­کند واحد درک معنی را باید جمله تلقی کرد و واژه­ها مستقل از بافت گفتگوی معنی­دار به حساب نمی­آیند. گوکر در این کتاب مبنای کارش را نقد دیدگاهی قرار داده است که به قول خودش نگرش موجود است و همان نگاهی است که از طریق منطق جدید به معنی­شناسی صوری راه یافته است. وی در آغاز هر فصل از این کتاب ابتدا به سراغ آرای پیروان این نگرش موجود می­رود و معلوم می­کند در هر مورد تبیین پیروان این نگرش تا چه میان نارساست و بر حسب چه دیدگاهی می­توان این نارسایی­ها را برطرف ساخت.

دیدگاهی که گوکر در برابر این نگرش موجود با رویکرد گذاره­ای مد­نظر دارد و خودش رویکرد بافت ـ منطقی می­نامد، نگرش منسجمی است که می­شد مراتب ساده­تر از این معرفی شود و مشخص نیست چرا گوکر تا این حد از پیچیده­کردن مطالب لذت می­برد.

کتاب در فصل­هایی به قرار زیر سامان یافته است:

پیش­گفتار، بیان مسئله، کاربرد­شناسی، معنی­شناسی، باورها، پس­گفتار، کتابنامه، نمایه

بخشی از شخصیت منحصر­به­فرد زنده­یاد حسینی در این کتاب نمود یافته و کسانی که با آثار و احوال او آشنایی دارند، می­توانند جنبه­های دیگری از شخصیت این شاعر آزاده را با مطالعۀ این کتاب دریابند. با وجود این ساده­لوحانه خواهد بود اگر تصور کنیم همۀ ابعاد وجود شاعری اصیل را با خوانش آثار منظوم و منثور او دریافته­ایم. ایشان خود نیز در جستجوی دیدار با حقیقت متعالی خویش در آینۀ شعر و ترجمه و خاطره بود و می­دانست جز با حضور حتمی و روشن­گرانۀ مرگ، تمامیت خود را در نخواهد یافت.

در این نوشتار در­می­یابیم چگونه مواجهه با مرگ آن هم در گورستان، ذهن شاعری را که با هزاران اطلاعات ریز و درشت درگیر است، دچار تشتت می­کند و او نیز خسته از این کشاکش دردناک و موهوم به خود نهیب می­زند که گورستان جای نقد نیست؛ زیرا می­داند در گورستان آدمی به مرگ نزدیک­تر است و توجه به سلامت شعرهای حک­شده بر سنگ گور ناشی از غفلت و حماقت است و بس. همین تناقضات باعث می­شود او باز هم به دامن طنز پناه ببرد و با خواندن شعرهایی که روی سنگ قبرها نوشته شده، خود را ملامت کند که اکنون چه جای نقد ادبی است!

این کتاب آینه­ای است که ما می­توانیم سهمی از شناخت خود و جهان خود را با خیره­شدن در اعماق آن، از آنِ خویش کنیم و اگر غیر از این باشد، نه این کتاب و نه کتاب دیگری به کار نخواهد آمد و نتیجه­ای جز دردسر و تلف­کردن وقت نخواهد داشت.

سکانس کلمات از ناآرامی و جستجوی دائم روحی حکایت می­کند که در میان دو نیروی شگفت خود را در دو نیمه می­یابد و مؤمنانه بر آن است تا از دوگانگی عبور کند و با حل­شدن در تضادهایی که به شدت او را می­آزارد، قدم به ساحت بی­انتهای توحید بگذارد. دغدغۀ شاعری همچون حسینی، با مشکلات زندگی روزمره و نامردمی­ها بیگانه نیست؛ اما ریشۀ این دغدغه­ها را باید در اشتیاق او به رها­شدن از چارچوب تنگ و تاریک تن جستجو کرد؛ چارچوبی که به او فرصت رهایی نمی­دهد و در رنگ و نیرنگ آب و دانه و ترس از فنای مطلق پنهان شده است.

کتاب در پنج بخش به قرار زیر سامان یافته است:

یادداشت­ها و مقالات، روایت گونه­ها، ترجمه­ها، کوته­نوشت­ها و خاطرات و یادداشت­ها

نویسنده هدف خود از نگارش این کتاب را دو چیز می­داند:

1. مجهز­کردن نویسنده به ابزار ادبی خاص که به نویسنده کمک می­ند تا فراموش کند که دارد گفت­و­گو می­نویسد که این خود سبب می­شود تا نویسنده احساس کند گفت­و­گوی شخصیت­ها از دل شخصیت­ها بیرون می­آید و نه از درون دستور­العمل­های خاص در داستان.

2. یادآوری این نکته که هنر گفت­­وگو­نویسی می­تواند جنبۀ سرگرمی داشته باشد و با تمرین می­شود آن را یاد گرفت.

کتاب حاضر دربردارنده همۀ باید و بایدهایی است که داستان­نویس­ها برای نوشتن گفت­و­گوهای قوی داستان­هایشان به آن نیاز دارند؛ مسائلی همچون غلبه بر ترس در گفت­و­گو­نویسی، متناسب­کردن گفت­و­گو با نوع داستان، استفاده از گفت­و­گوهایی که داستان را پیش می­برد، ترکیب روایت، گفت­و­گو و حادثه در گفت­و­گو، زبان خاص شخصیت­ها و ویژگی­ های فردی آنها در گفت­و­گو، استفاده از گفت­و­گو برای توصیف مکان و زمان و پس­زمینۀ داستان، تنظیم سرعت گفت­و­گو در داستان و ........... .

فصول کتاب عبارتند از: دربارۀ نویسنده، مقدمه، آزاد­کردن صدای درون و هدف گفت­و­گو، شخصیت­ها و داستان­های لال: غلبه بر ترس، قالب­های مرسوم داستانی، رمان عمومی و رمان ادبی، چرخ­های گردنده: گفت­و­گویی که داستان را پیش می­برد، ترکیب روایت، گفت­و­گو و حادثه، افشای شخصیت­ها و انگیزۀ آنها از زبان خود شخصیت­ها، استفاده از گفت­و­گو برای ارائۀ مکان و زمان و پس­زمینۀ داستان، استفاده از گفت­و­گو برای تنظیم سرعت داستان، تشدید تنش و تعلیق از طریق گفت­و­گو، استفاده از گفت­و­گو برای مشخص­کردن حال و هوای داستان، گفت­و­گو و بازتاب ویژگی­های فردی در حرف­زدن، گفت­و­گو و اشتباهات بسیار مرسوم، نقطه­گذاری و ملاحظات آخرین لحظه، بایدها و نبایدهای گفت­و­گو­نویسی، ارتباط با خواننده: می­توانید چیزی و کسی را دگرگون کنید.

ضمیمه، واژه­نامه انگلیسی ـ فارسی، واژه­نامه فارسی ـ انگلیسی و نمایه.

شاهنامه، نامۀ فرهنگ و منش ایرانی است؛ منش و فرهنگی که به شیوه­ای گزین و گوهرین، بهین و برین در آن آرمیده است و از فراسوهای هزاره­های تاریخ ایران به ما ایرانیان رسیده است. شاهنامه، پایگاه فرهنگ و منش ایرانی است؛ اگر ایرانیان در این روزگار پرآشوب و بی­فریاد که تند­بادها تیزتاز و خانمان برانداز در آن می­توفند، دست از دامان شاهنامه فرو هلند و پیوند خویش را با این نامۀ گرامی بگسلند، آن دریا بی­بستر خواهد ماند و خواهد خوشید؛ آن درخت بی­بهره از دریا، فرو خواهد پژمرد؛ سیمرغ نیز بی­بهره از آشیان بر خواهد پرید و پر خواهد کشید و جاودانه نهان خواهد شد.

ما ایرانیان که از فرهنگی گرانسنگ و برین­پایه برخورداریم و از منشی مهینه و فزون­مایه، به ویژه جوانان برومند و بال­بلند ایران­زمین، در این روزگار بیش از هر زمان به شاهنامه نیاز داریم. اگر می­خواهیم در برابر تندبادها، کوهی پای­بر­جای باشیم و نه خسی ناچیز و بدان بنازیم و سربرافرازیم که ایرانی هستیم و ایرانی می­مانیم.

در دفتر دانایی و داد کوشیده شده است تا داستان‌های شاهنامه با زبانی همسنگ و همساز با زبان فرزانۀ فرّخ‌نهاد نوشته شود و به نثر برگردانده شود تا مگر سان و سوی و بهر و بویی از فرّ و فروغ و شکوه و شگرفی شاهنامه و از فسون فسانه‌رنگ آن در این نوشته بازتابد و خواننده را آنچنان به شور آرد و سرمست بدارد که پس از خواندن این کتاب دست به کاری دریازد که بایسته و ناگزیر هر ایرانی است و شاهنامه را به خواندن بیاغازد.

هوشنگ مرادی كرمانی نويسنده‌ای ايرانی است كه بيشترين تعداد آثار ترجمه­شده به زبان­های خارجی را در كارنامه خود دارد و از داستان­های او بيشترين تعداد فيلم ساخته شده است. او در اين كتاب به روايت خودش می پردازد. در حقيقت هوشنگ دوم آينه‌ای است در برابر يك آينه و آنچه در اين ميان مطرح است، روايت­شدن نويسنده‌ای است كه شما هم با او غريبه نيستيد. این کتاب متن گفتگوی مفصلی با «هوشنگ مرادی کرمانی» نویسندۀ برجستۀ حوزۀ ادبیات کودکان و نوجوانان ایران است. وی نویسنده­ای ساده­نویس است که در سه دهۀ اخیر با نسل کودک و نوجوان ایرانی، بیشترین و روشن­ترین ارتباط­ها را برقرار کرده و به موفقیت­های بزرگی در کار خود دست یافته است. ایشان در این گفتگو به تمام پرسش­های مربوط به زندگی و زمانه و روزگار خود پاسخ داده است؛ به گونه­ای که تمام جریان­های قابل بحث فردی و اجتماعی یک زندگی و شبیه و نزدیک به او بررسی شده است. وی از شرایط فرهنگی دهه­های 1340 و 1350 و اوضاع فرهنگی ایران در دوران پس از انقلاب اسلامی و شکل­گیری نسل جدیدی در این دوران سخن می­گوید؛ از این­رو در این گفتگو مسائلی مطرح شده که برای همۀ علاقمندان به حوزۀ ادبیات و فرهنگ ایران در چند دهۀ اخیر جالب و خواندنی است. اشاره به این نکته ضروری است که در مقام کوشش برای پدیدآوردن متنی کامل و آکادمیک دربارۀ گفتگو از هیچ تلاشی فروگذار نشده است.

آنچه در این کتاب می­خوانید: مقدمه، نویسنده­ای از کویر، ما دو نفر: من و من، آن یک تومان، هیچ­کس، هیچ چیز و هیچ کجا، لق­زدن، از حاشیه به متن، باز در وسط، نویسندگان، داستان­نویسان، فیلم و فیلم­سازان، طنز و قلمرو آن، سفر و سفرها، قصه­ای به نام زندگی و فهرست­ها.

کتاب حاضر برترین اثر تحقیقی أدونیس متفکر، نظریه‌پرداز، محقق دقیق‌النظر و شاعر شهیر دنیای عرب و یکی از شاهکارهای پژوهشی جهان اسلام به شمار می­رود که از بدو انتشار تاکنون سبب شگفتی همگان؛ اعم از دوست و دشمن شده و مناقشات بسیاری برانگیخته است. این کتاب از شمار آثار جریان‌ساز و نادره‌ای است که تحت تأثیر آن چند اثر تحقیقی ارزندۀ دانشگاهی در کشورهای مختلف به رشتۀ تألیف درآمده است

این اثر در اصل رسالۀ دکتری أدونیس به راهنمایی پل نویا در دانشگاه سن ژزف لبنان بوده که در سال 1973 . م از آن دفاع شد.

چهره­های دینی، فکری، سیاسی و ادبی که در این کتاب معرفی می­شود، به طور عمده مربوط به دوره­ای است که فرهنگ عربی پویا بوده است: دورۀ نخست: همان سده­های چهارم و پنجم است که آدام متز از آن به «رنسانس اسلامی» تعبیر می­کند و این دوره، همان مدینۀ فاضلۀ گمشده­ای است که هر مسلمانی آرزوی زیستن در آن می­کند و دورۀ دوم: عصر نهضت است که این دوره نیز زمینه­ساز بیداری و هوشیاری قوم عرب می­شود و فرهنگ عربی از ایستایی به پویایی تبدیل می­شود و چهره­های شاخص، برجسته و تأثیر­گذار خود را پیدا می­کند.

أدونیس در این کتاب که حکم دایرة­المعارفی یا کتاب جامعی را دارد، هم سیر تاریخی دین را از آغاز تا عصر جدید دنبال کرد و هم سیر تاریخی جریان سیاست و تبلورهای آن را پی گرفت و هم سیر تاریخی جریان شگرف و شگفت ادبیات عرب را تبیین نمود. به تعبیری می­توان گفت نویسنده در این کتاب پس از مطالعۀ این سه حوزۀ گستردۀ فرهنگ اسلامی و تحت تأثیر ذوق و شهود علمی و شاعرانۀ خود توانسته تمام تاریخ دینی، سیاسی و ادبی قوم عرب را در دو کلمۀ «ثابت» و «متحول» خلاصه کند. نام «ثابت» و «متحول» حکم همان کاشی متراکمی را دارد که تمام فرهنگ عربی با ایجاز تمام در آن متبلور است.

نقطۀ عزیمت أدونیس در این کتاب قرآن کریم است که نقطۀ عطفی در فرهنگ عربی ـ اسلامی شد؛ یعنی سبب انتقال قوم عرب از بداهت به تعقّل یا به تعبیر دیگر از گفتار بنیادی به نوشتار بنیادی.

مسئلۀ تجدد محوری‌ترین مبحث کتاب حاضر است که نویسنده برای تعیین نقطۀ عزیمت آن در گذشته و فراز و فرودها و خط سیرش تا روزگار کنونی به بررسی جریان‌های سیاسی، دینی و ادبی عرب در دوره‌های زایندگی و بالندگی پرداخته است؛ از همین رو اثر حاضر را می‌توان «بوطیقای فرهنگی» و «مطالعات نوزایی» عرب نامید.

کتاب حاضر ترجمۀ چهار جلد می­باشد که بدین قرار سامان یافته است:

 کتاب اول: الاصول(اصول) در دو بخش اصول سنت و اصول نوآوری؛

کتاب دوم: تأصیل الاصول(اقتدار سنت) در سه بخش پایه­گذاری سنت و تقلید، پایه­گذاری اصل ابداع یا نوآوری و دیالتیک اتباع و ابداع یا کهنه و نو؛

کتاب سوم: صدمة الحداثه و سلطة الموروث الشعری(شوک مدرنیسم و اقتدار دینی) در دو بخش چارچوب عقل و نواندیشی یا عصر نهضت؛

کتاب چهارم: صدمة الحداثة و سلطة الموروث الدینی(شوک مدرنیسم و اقتدار سنّت ادبی).

دکتر قاسم غنی در سال 1272 شمسی در سبزوار به دنيا آمد. رشته طب را در دانشكده پزشكی آمريكايی بيروت در سال 1297 شمسی به پايان رساند. مدتی در مشهد و سبزوار به طبابت پرداخت. در دوره­های دهم، يازدهم، دوازدهم و سيزدهم از طرف مردم مشهد نماینده مجلس شوراي ملی و يك­بار وزير فرهنگ و يكبار وزير بهداري شد. مدتی نیز سفیر ایران در کشورهای ترکیه و مصر بود. او به زبان­های فرانسه، انگلیسی و عربی مسلط بود. دکتر غنی با بسیاری از مشاهیر ایرانی و بین‌المللی، از جمله آلبرت انشتين دوست یا آشنا بود. با محمد قزوينی در تصحصح ديوان حافظ و با محمدعلی فروغی در تصحیح رباعيات خيام همکاری کرد. در سال ۱۹۴۵ از اعضای هیئت نمایندگی ایران در كنفرانس سان‌فرانسيسكو بود که سازمان ملل متحد را پایه گذاشت.

ارزش یادداشت­های دکتر غنی در این است که او درست در متن دو دربار مهم و معروف خاورمیانه قرار گرفته بود؛ دربارهایی که سابقۀ حکومت دوهزار و پانصد ساله و شش­هزار ساله داشتند و اهرام برافراشتۀ مصر و ستون­های سر به فلک کشیده را پشتوانۀ تداوم خود می­دانستند. دکتر غنی که در آستانۀ تخت و تاج هر دو دربار به زمین می­نشسته یا به قول خودش در حضور شاه آبجو­خور، آب نارنج می­خورده است، با لطافت کلام و زیبایی تحریر و دقت در نگارش، روز­به­روز همان کاری را کرده است که هزار سال پیش از او همشهری دیگرش همین کار را می­کرد؛ یعنی تقویم خاطرات می­نوشت.

از مجموع یادداشت­های دکتر غنی نکتۀ مهمی می­شود استنباط کرد و آن اینکه او با اینکه با هزار آدم مختلف در همه جا می­جوشد، هیچ جا با اهل سیاست یا رجال فرهنگی کشورهای بلوک شرق و به ویژه روسیۀ شوروی میانه­ای ندارد و شیفته دموکراسی غرب و خصوصاً پیشرفت‌های آمریکاست.

اهمیت خاطرات غنی تنها به دلیل ارتباط او با دو دربار مهم آسیایی و آفریقایی در آستانه سقوط منحصر نمی‌شود. او در همان یک سالی که در قاهره بود، با بسیاری از رجال و بزرگانی آشکار می‌شود که هرکدام به صورتی در سطور تاریخ برای خود جای پایی باز کرده‌اند.

محدوۀ زمانی خاطرات کتاب، سال 1326 و 1327 را دربرمی‌گیرد و بخش عمده‌ای از شئون زندگی دکتر قاسم غنی را نشان می‌دهد؛ از روابط شخصی گرفته تا مطالعات ایشان تا موضع‌گیری‌های سیاسی و سفرهای شخصی.

استاد سید احمد حسینی اشکوری پژوهشگر و محقق از پرکارترین فهرست­نگاران نسخه­های خطی در ایران معاصر هستند که خدمات قابل توجهی در این حوزه و دیگر حوزه­های علوم اسلامی داشته­اند.

استاد در سال 1310 شمسی در شهر نجف به دنیا آمد. همان‌جا به ادامۀ تحصیل پرداخت و از سال 1340 به پژوهش و نگارش روی آورد. در سال 1350 به همراه شمار زیادی از ایرانیانی که ده­ها سال در آن کشور زندگی می­کردند، مظلومانه از عراق بیرون آمده و در قم ساکن گردید.

ایشان از همان زمان افزون بر حضور در برخی از دروس آیات عظام، به کار پژوهش و فهرست نگاری پرداختند که تنها یک نمونه از خدمات ایشان تألیف 27 مجلد فهرست نسخه­های کتابخانۀ آیت­الله العظمی مرعشی نجفی است. استاد در سال 1355 مجمع الذخائر الاسلامیه را تأسیس و آثار فراوانی را در این مرکز تصحیح و منتشر کردند. یکی از مهم­ترین اقدامات فرهنگی ایشان تأسیس مرکز احیاء میراث اسلامی در سال 1373 برای حفظ و نگهداری نسخ خطی و نیز تهیۀ تصاویر نسخه­های با ارزش از کتابخانه­های مختلف دنیا بود. استاد اشکوری افزون بر انتشار ده­ها مجلد فهرست نسخه­های خطی از کتابخانه­های خصوصی و عمومی کشور و نیز تدوین فهرست نسخ خطی عربی ایران، بسیاری از متون کهن دینی و رجالی را منتشر کرده و بدین ترتیب سهم بسزایی در تولید علم در ایران اسلامی داشته­اند.

فهرست مقالات و مطالب این جشن نامه به ترتیب زیر است:

درآمد: رسول جعفریان؛ زُبدة‌ الآثار: سیّد علی آل داود: بلوای اصفهان: سرودۀ ابوالقاسم بن محمد به کوشش علیرضا اباذری؛ جنگ امام علی (ع) با طال، شاه مغرب زمین: مظهر ادوای؛ نهر دوم/ شیخ مهدی نجفی مسجدشاهی اصفهانی: آیت الله رضا استادی؛ ترجمۀ احوال محمدعلی بن محمد باقر هزارجریبی: محمدحسین هزارجریبی/ سیّدجعفراشکوری؛ شرح حقیقة الروح مع ما یتوقف علیه الفتوح: سید صادق حسینی اشکوری؛ ملاحظاتی پیرامون متن دیوان عنصری: محمود امیدسالار؛ سنّت تصحیح و تصحیح سنتی: اکبر ایرانی؛ معرفت امام/ علیبن سدید استرآبادی: محمد برکت؛ ناگفته‌هایی از رقعات حزین لاهیجی: ژاله تاج الدین؛ دیوار نوشته‌های یادگاری در مسجد ـ مدرسه مادرشاه اصفهان: رسول جعفریان؛ سفرنامۀ منظوم حج/ محمد نبی قورچی اصفهانی: رسول و محمد باقر جعفریان؛ راستی­آزمایی در تصحیح نسخ خطی: محسن جعفری مذهب؛ رساله‌ای در أحوال وأفعالِ «بابِ» ضَلالَت‌ مَآب و تابعینِ او/ محمّدتقیِ هِرَویِ اصفهانی: جویا جهانبخش؛ نقدی بر چند فهرست: ابوالفضل حافظیان؛ معرفی یک کتابچۀ دستورالعمل نویافته: صادق حضرتی آشتیانی؛ نسخه­ای نفیس از مثنوی معنوی از شیرازِ سدۀ سیزدهم: سید محمدحسین حکیم؛ مکاتیب سعدالدین حَمّوئی: احمد خامه­‌یار؛ رسالۀ هیئت جدید انگریزی/ میرمحمد حسین اصفهانی: علی دهگاهی؛ تعزیۀ اسلام­آوردن عرب بیابانی و معجزۀ حضرت رسول (ص): به کوشش مرضیه راغبیان؛ نکاتی دربارۀ ملا محمود لاهیجانی: محمد کاظم رحمتی؛ سفرنامۀ منظوم بلخ: سید عباس رستاخیز و سید علی نقی میرحسینی؛ تصحیح بخشی از «رساله در علم تاریخ»: گودرز رشتیانی؛ نامه‌هایی از اصفهان به کربلا: سعیده سلطانی مقدم؛ چند نکته دربارۀ کاغذ ابری ایرانی: یوشیفوسا سه‌کی؛ نسب‌نامه خاندان انصاری آذربایجان: محیا شعیبی عمرانی؛ فوائد رضویه‌ای دیگر: علی صدرایی خویی؛ تاریخ‌نویسی سلسله‌ای در ایران عصر صفوی: منصور صفت گل؛ چهار یادداشت نویافته از قحطی در ایران: علی اکبر صفری؛ نسخۀ نفیس عهدنامۀ مالک اشتر: ابوالفضل عرب‌زاده؛ إجازة صاحب الجواهر لممتاز العلماء: علی فاضلی؛ مسقط اجاره­دار بندرعباس: ویلم فلور؛ نخستین مجلۀ اسلامی چاپ تهران: سیّد فرید قاسمی؛ فواکه البساتین اثر حاج میرزا محمد طهرانی: علی قیصری؛ دو مثنوی داستانی از عصر صفوی: اکرم کریم‌زاده اصفهانی؛ عتیقه‌جات آستانه حضرت معصومه (س) و پروفسور پوپ در آینۀ اسناد: فرشته کوشکی؛ احکام سر تراشیدن/ سلمان فارسی: حسین مسرّت و علی­اکبر شیر سلیمیان؛ رساله در تشریح واقعه هائله طاعونِ/ نوشته یکی از فضلای آن روزگار: هادی مکارم؛ بیان الأدعیاء/ عبدالله بن محمد ابن کتیله حسینی: کازوئو موریموتو؛ مرآت المذاهب: سیدحیدر میرحلی؛ الرحلة المکیّة/ سیّد مرتضی بن علیّ بن علوان شامی: حسین الواثقی؛ مراسلات محمّد حسین شعاع الملک شیرازی با ملک الشعرای بهار: علی حیدری یساولی؛ نیم قرن آشنایی: محمد سمامی حائری؛ زندگی، تحصیل، تحقیق: مصاحبه با استاد سید احمد اشکوری؛ العلامة الحسینی الاشکوری و تحقیق التراث: کامل سلمان الجبوری؛ السید احمد الاشکوری و تاریخ الحرمین الشریفین: طلال غداف.

به نظر هگل شناخت دقیق هنر و آثار گوناگون آن امکان­پذیر است. به طور کلی هنر در قالب محسوس و انضمامی خود دربردارندۀ حقایقی است ذاتی که عقل به گونۀ دیالکتیکی بدان­ها راه می­یابد و شناسایی معتبر و صحیحی در مورد هنر به وجود می­آورد.

هنر آلمان در زمان هگل به اوجی رسید که پیش از آن هرگز به آن نرسیده بود و مورخان، منتقدان و هنرمندان آگاهی تازه­ای از هنر گذشته به دست آوردند. فیلسوفان از روزگار افلاطون دربارۀ هنر ژرف­اندیشی کرده­اند؛ ولی در میانۀ سدۀ هجدهم بود که الکساندر گوتلیب بوم گارتن نخستین بار نامی به زیبا­شناسی بخشید و آن را بخشی متمایز از فلسفه به شمار آورد.

مقدار زیادی از هنری که هگل به آن می­پردازد، هنر دینی است و هنری که بیش از همه آن را می­ستاید ـ هنر کهن و کلاسیک یونان ـ به گونه­ای به قلمرو دینی مربوط است.

به نظر هگل هنر، روح انسان را تصویر می­کند: نخست به شکل جسمانی و سپس به شکلی روحانی­تر و هنر امر مطلق را آشکار می­سازد. هنر نمودار امر مطلق همچون روح است و ایده را آشکار یا تجسم می­بخشد. هنر مطلق را آشکار می­سازد و دین و فلسفه نیز به شیوه­های گوناگون خود چنین می­کنند؛ بدین­گونه هنر همان محتوایی را بیان می­کند که دین و فلسفه بیان­ می­کنند؛ ولی به شکلی متفاوت. هنر محتوای خود را به شکل حسی بیان می­کند و حال آنکه دین این کار را به شکل خیال تصویری و فلسفه به شکل اندیشۀ مفهومی انجام می­دهد.

فهرست مطالب کتاب به ترتیب زیر است:

تعریف گسترۀ زیبایی‌شناسی، روش‌های علمی بررسی زیبایی و هنر، مفهوم زیبایی هنری، استنتاج تاریخی ایدۀ راستین هنر در فلسفۀ مدرن، بخش‌بندی موضوع، تفسیر درس‌گفتارهای زیبایی‌شناسی و پیوست‌ها که در دو بخش است: هنر به منزلۀ بیان شناخت متافیزیکی و هنر از دیدگاه هگل و چارلز تیلور.

حاج حسین نخجوانی در تبریز به دنیا آمد و در سال 1352 در 87 سالگی درگذشت. ایشان روزگار را به تجارت پرداخت؛ ولی در راه علم و تحقیق قدم‌های مفیدی برداشت و سلسله مقالاتش در سال 1343 با عنوان چهل‌مقاله منتشر شد که یکی از منابع معتبر در تاریخ آذربایجان و فرهنگ ایران است.

آنچه در این مجموعه گردآوری شده، چهل مقاله از مقالاتی است که ایشان دربارۀ مسائل و مطالب مختلف و متنوع در نشریۀ دانشکدۀ ادبیات تبریز تاکنون منتشر کرده‌اند. افزون بر مقالاتی که نویسندۀ محترم دربارۀ مطالب متفرقۀ ادبی و تاریخی نوشته‌اند، می‌توان مقالات ایشان را دربردارندۀ سه بخش مهم؛ یعنی «معرفی آثار تاریخی آذربایجان»، «معرفی نسخ خطی» و «معرفی شعرا و ادبا» دانست.

اگرچه هر یک از این سه موضوع دربردارندۀ مقالات و تحقیقات مفیدی دربارۀ آن موضوع است؛ ولی بخش آثار تاریخی آذربایجان و بخش دیگر در معرفی نسخ خطی دارای اهمیت ویژه‌ای است و به ویژه مقالاتی که دربارۀ آثار تاریخی در این کتاب گردآوری شده، به لحاظ فوایدی که دارد، منحصر‌به‌فرد است و پژوهنده و جویندۀ عادی را به‌آسانی و بدون مراجعۀ مکرر به مدارک مختلف، با آثار مهم تاریخی آذربایجان آشنا و اهل فن را نیز از لحاظ مراجعات اجمالی بی‌نیاز می‌کند.

پیش از انقلاب مشروطه زمینه‌های خاصی در حوزۀ تفکر ایرانیان گشوده شد و روشنفکران ایرانی با سفر به خارج از کشور و به سبب سلطۀ حاکمان جبار بر کشور و ظلم و ستم آنان بر ایرانیان، از وطن، آزادی و ملیت سخن گفتند.

با مطالعۀ بسیار گذرای شعر فارسی و علل رویکرد شاعران ایرانی به شعر نو، دیده می‌شود که آزادی و وطن و مشکلاتی که در آن روزگار بر ایران حاکم بود، یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین دلایل برای ورود به شعر نو بود. روشنفکران، آزادی‌خواهان‌، مبارزان و تجددطلبان ابعاد گوناگون هویت ملی را درک و در سخنرانی‌های خود بیان می‌کردند.

شعر نو فارسی رسما با نیما آغاز می‌شود. آغاز این راه به سبب مسائل مختلف مانند کنار‌گذاشتن بسیاری از تعهدات شعر سنتی فارسی و نوآوری‌های دیگر که برای جامعۀ آن روزگار بسیار بدیع بود، واکنش‌های زیادی را در پی داشت. بسیاری از شاعران و روشنفکران و افراد عادی دیگر به مخالفت با آن پرداختند و بسیاری به موافقت؛ اما پس از این بحث‌ها و واکنش‌ها شعر نو ایران به نام نیما‌یوشیج ثبت شد.

پس از شعر نیمایی جریان‌های زیادی به پیروی از نیما در شعر معاصر به وجود آمد که آنها نیز طرفداران و مخالفانی داشتند؛ اما به دلایلی نتوانستند مانند شعر نیمایی به خیات خود ادامه دهند و به صورت شعر تثبیت‌شدۀ فارسی درآیند. در حقیقت می‌توان گفت این جریان‌های شعری، آوانگارد شعر فارسی هستند. آوانگارد اصطلاحی نظامی و سیاسی است که برای طلایه‌دار لشکر یا جنبش سیاسی به کار می‌رود.

فصول کتاب عبارتند از: انقلاب مشروطه و زمینه‌های تحول فارسی، جریان سنت‌گرای معاصر، جریان شعر رمانتیک عاشقانه و فردگرا، جریان شعر رمانتیک جامعه‌گرا و انقلابی، جریان شعر سمبولیسم اجتماعی، جریان‌های شعر جیغ بنفش، موج نو، حجم، شعر ناب و مقاومت.

فرزانه‌ترین فرزانگان هر فرهنگی در عین گریزان‌بودن از جنگ و خونریزی، اشتیاق فراوانی به علم‌آموزی و کاوش در دنیای پیرامونی داشته‌اند و حتی دیگران را نیز بدان تشویق می‌کرده‌اند. از فرزانگانی چون سقراط، افلاطون، بودا، کنفوسیوس و لائو گرفته تا پیامبران و رسولانی چون زرتشت، موسی و برتر از همۀ آنها رسول اکرم که مشتاق‌ترین آدمیان به کسب علم و معرفت بود.

فرهنگ ایرانی نیز که از جمله غنی‌ترین فرهنگ‌های بشری به شمار می‌آید و ریشه‌های متمدنانۀ آن تا مدت‌ها پیش از تمدن‌های امروزی می‌رسد، از این قاعده مستثنا نیست. حیات ایرانی از همان آغاز با شوق به علم و دستیابی به فنونی که زندگی انسان را در مسیر آسایش و آرامش قرار می‌دهند، عجین بوده است. این مسئله آن‌قدر در ایران باستان اهمیت داشته است که پادشاهی را نمی‌توان یافت مگر آنکه حکیمی فرزانه را به مشاورت و وزارت خود برگزیده است که در میان این وزرا، معروف‌ترین و شایسته‌ترین همان بزرگمهر حکیم است که همواره در طول تاریخ به فرزانگی و فرهیختگی مشهور بوده است.

درک دقیق جایگاه و خاستگاه و ارزش‌ها و روش‌ها و منش‌های علم و عالِم در ادبیات فارسی بهترین معیار برای فهم میراث گذشته و نقد موازین امروزین فرهنگ و ادب ایرانی و اسلامی است؛ چون راستی و درستیِ گفتاری و رفتاری هر فرهنگ و تمدنی را از نوع برخوردش با دانش و دانشمند به روشنی می‌توان دریافت. به همین دلیل کوشیده شده تا با توصیف و ترسیم دقیق و مستدل و مستند علم و عالِم در ادبیات فارسی، هم چشم‌اندازی روشن و عمیق از گذشته پیش روی چشم‌ها آورده شود و هم معیاری دقیق برای نقد شیوۀ برخوردهای علمی و فرهنگی در این حوزه به ذهن‌ها و زبان‌ها داده شود.

کتاب حاضر بررسی برخی از متون‌ و پژوهش‌ها را دربرمی‌گیرد که در میراث تمدنی ـ فرهنگی ایران جای می‌گیرند و هر یک به گونه‌ای بر اهمیت و جایگاه علم‌آموزی در حیات پویای بشری تأکید دارند. متفکران و فرزانگان تاریخی ما چنان‌که آثار آنها در اینجا کاوش شده است، به صور مختلف به دسته‌بندی و تعریف علوم مختلف دست یازیده‌اند و راه‌های دست‌یابی به آنها و ثمراتی که هر علم می‌تواند در اختیار جامعۀ بزرگ انسانی قرار دهد را با دقت برشمرده‌اند که این پژوهش همّ خویش را به واسازی و غور در این تبیین‌ها و تحلیل‌ها معطوف کرده‌است. 

این کتاب اثری است دربارۀ «گلشن راز» اثر جاودانۀ شیخ محمود شبستری، عارف پیشرو و پیشتاز فرهنگ اصیل ایران‌زمین در قرن‌های گذشته که در گفتگو با دکتر دینانی به شرح و تفسیر آن پرداخته شده است.

شبستری آثار بسیاری از خود به جای گذاشته است؛ ولی در میان آثار این عارف روشن‌ضمیر، مجموعۀ «گلشن راز» رنگ و بوی دیگری دارد و از جهت ژرفا و ظرافت و گستردگی معانی از همۀ آثار دیگر او به مراتب برتر و بالاتر است. این منظومه در واقع پاسخ به یک سلسله پرسش‌های عرفانی است که از سوی میرحسینی هروی مطرح شده که طبعا به منظور پاسخ مناسب انجام گرفته است. ژرفای منظومه «گلشن راز» و عمق بی‌کران معانی آن از جهتی مدیون ژرفا و عمق پرسش‌های حسینی هروی است.

منظومه «گلشن راز» اثری عرفانی است که سرشار از اندیشه‌های بلند و تفکر متعالی بوده و هر اندیشمند اهل تأمل را به نوعی از تحسین و اعجاب درمی آورد. در مجموع این اثر حتی یک سخن نامعقول و غیرمنطقی دیده نمی‌شود و همۀ آنچه در این اثر آمده در اوج اندیشه و تفکر جای دارد و در واقه یک دوره از حکمت و الهیات به شمار می‌آید.

کسانی که با عالم شعر آشنایی دارند، به روشنی می‌دانند که هویت شعر بر اساس تخیل استوار گشته و هر اندازه یک شاعر از قدرت تخیل بیشتری برخوردار باشد، شعر او نیرومندتر و زیباتر شناخته می‌شود. منظومۀ «گلشن راز» نوعی شعر بوده و از زیبایی لفظ و بیان برخوردار است؛ ولی این منظومه گونه‌ای از شعر است که بیش از آنکه از تخیل سرچشمه گیرد، بر اساس عقل و حکمت استوار شده است.

ویژگی این منظومه در این است که با وجود صفحات کم؛ ولی بزرگ‌ترین و عمیق‌ترین مسائل عرفانی در آن مطرح شده است و کمتر مطلبی را می‌توان در کتاب کبیر و پرحجم «فتوحات مکیه» یا حتی «فصوص» پیدا کرد که خلاصۀ همان مطلب در این منظومه نیامده باشد.

این کتاب نوعی ذکرگویی برای کسانی است که در شهرها حاضر هستند و برای مسافران؛ با این حال توجه داریم که کتاب برای حجاج نوشته شده و بیش از اینکه برای حضار باشد، برای مسافران است.

ارزش محتوای این کتاب در حوزه‌های مختلف قابل ارزیابی است؛ کسانی با جنبه‌های تاریخی و جغرافیایی آن سروکار دارند و برخی اطلاعات رجالی و تراجم‌نگارانه آن را سودمند می‌دانند که در کنار آن آگاهی‌های دینی به ویژه دربارۀ مناسک حج تأمل‌شدنی است.

در حوزۀ شناخت بخارا و مرو و تاحدودی نیشابور و بقیۀ شهرهای طول مسیر، این کتاب اثری سودمند و نفیس است. یکی دیگر از نکات ارزشمند این کتاب نقل‌هایی است که از دو کتاب تاریخی محلی برای بخارا و مرو دارد؛ نخست کتاب «بخارای غنجار» است که چند مورد از آن نقل شده و دیگری «تاریخ مرو عبدالغافر المعی» است.

مؤلف با وجود اینکه عالم برجستۀ سنی حنفی است، با این حال به دلیل اشتراک در اسلامیات و نیز برخی از باورهای مشترک مانند تأکید بر اهل بیت(ع) می‌توان گفت شیعیات نیز در این کتاب داشته است؛ اول: دربارۀ مقام رأس الحسین در مرو و اهمیتی که این مسئله برای شیعه دارد، اطلاعات منحصر به فردی در این رساله است که بسیار جالب است. دوم: نویسنده ضمن سخن‌گفتن از بغداد، از کاظمین یاد کرده و از قبر امام موسی کاظم(ع) و نواده‌اش حضرت جواد(ع) سخن گفته و ستایش کرده‌اند. سوم: پس از بغداد به سراغ کوفه رفته و در آنجا نیز به برخی از علایق شیعه پرداخته است؛ اما مهم‌تر از همۀ اینها اشاره به مزار امام حسین(ع) است که با تعابیری چون «سید شباب اهل الجنة ...» یاد کرده است.

یکی از شاهکارهای نویسنده دربارۀ شیعیات، زیارت‌نامه‌ای است که او برای امامان بقیع دارد که تقریبا تمام تعابیر در این زیارتنامه به طور کامل رنگ شیعی دارد.

چهار بخش این کتاب بدین ترتیب است: در بیان مذهب سنت و جماعت، کیفیت طهارت و صلوات و ...، در بیان وقت و آداب و فواید زیارت و اسامی گذشتگان از ائمه و زهاد، شرح آداب و مناسک حج و زیارات مزارات مکه و مدینه.

دوستی گوستاو فلوبر نویسندۀ مادام بوواری و ژرژساند بانوی نویسنده، هم رنگ و بوی عشق دارد و هم از باور و احترامی دوجانبه خبر می‌دهد. نامه‌نگاری این دو شمایل بزرگ قرن نوزدهم، حال و هوای روشنفکران، نویسندگان، اشراف، دعواهای ادبی، سلیقه و نگاه‌های متفاوت به هنر و ادبیات در قرن نوزدهم را ترسیم می‌کند.

مکاتبات ژرژ ساند و گوستاو فلوبر اگر تنها بیانگر بخشی از بیوگرافی این دو قهرمان قرن نوزدهمی باشد، کفایت می‌کند. در رابطه‌ای که بیش از دوازده سال جنگ فرانسه ـ آلمان به طول انجامید، این شخصیت‌های شگفت‌آور، سیمای خلق و خویی متمایز را آشکار می‌کنند و این خود ارزشمندترین میراث برای آیندگان است؛ گرچه ممکن است جوانی پر شر و شور و احساس‌مدار ژرژ ساند،پدربزرگان ما را فریفتۀ خود کرده باشد، برای ما نیز در پاییز دلپذیر زندگی‌اش پرجاذبه‌ترین نمود خود را داشته است.

آنچه در رابطۀ این دو عجیب است و آنها را لایق احترام می‌کند، این است که فلوبر و ساند تا پایان عمرشان دوستان محبوب هم باقی ماندند. فایدۀ این مکاتبات که حاصل ضدیتی بنیادین بین علایق و باورهایی است که از طرف هر دو قاطعانه حفظ می‌شد، به توالیشان تحت یک رابطۀ شخصی و عاطفی وابسته است.

ساند با علاقۀ وافر و همیشگی خود به پروپاگاند و اصطلاحات، مشتاقانه تلاش می‌کرد فلوبر را به دیدگاه‌های خود نزدیک کند. فلوبر با تمکین سرخوشانه از سال‌های دوستی او را در نامه‌هایش دوست عزیز خطاب می‌کند. گرچه ساند هرگز دست از تلاش نکشید، فلوبر در برخوردها و ستیزه‌هایش ذره‌ای از مواضع خود عدول نکرد.

این کتاب فوران احساسات و سرود ایمان است. اگر چنین احساسات و ایمانی را به سادگی از کف بدهیم، مغبون خواهیم بود؛ شاید فلوبر می‌توانست مباحثه‌گر بهتری باشد؛ او استعدادی وافر برای نوشتن داشت. شاید ژرژ می‌توانست وجهۀ خود را با غریزه‌ای واقعی‌تر بیاراید؛ او نبوغ وافری برای زیستن داشت؛ اما این ایمان او بود که باعث شد خفقان سال‌های طولانی را به خوبی تاب بیاورد و این احساسات زندگی او را شیرین کرد.

این کتاب بنا به گفتۀ نویسنده، خطاب به صوفیان روزگار خودش بوده است؛ به همین سبب نویسنده کوشیده مباحث کتاب را به شیوه‌ای ساده و روان بیان کند. این کتاب یک مقدمه، دو فصل و 55 باب دارد. در مقدمه نویسنده از صوفیان زمان خود انتقاد می‌کند و یادآور می‌شود آنچه در این روزگار تصوف می‌خوانند، تنها ظاهر و نامی از تصوف است.

نویسنده در فصل اول دربارۀ توحید سخن می‌گوید و در این فصل از منظر تصوف و عرفان اسلامی به بیان اهمیت، تعریف، آثار و نتایج توحید می‌پردازد و شمار زیادی از اقوال مشایخ طریقت دربارۀ توحید را نقل می‌کند.

فصل دوم رساله‌ای کوتاه است که نویسنده در این مبحث توحید را ادامه می‌دهد و به طور خلاصه به اسماء و صفات خداوند اشاره می‌کند.

باب دوم رساله دربردارندۀ شرح حال 81 نفر از مشایخ طریقت است. قشیری این باب را از ترجمۀ احوال ابراهیم ادهم آغاز می‌کند و با معرفی ابوعبدالله رودباری پایان می‌برد. قشیری هدف از آوردن این باب را چنین بیان می‌کند که وی با شرح و بیان سیرۀ گروهی از طبقات اول اهل طریقت می‌خواهد اصول و آداب و تعالیم حقیقی آنها را آشکار کند.

باب سوم در تفسیر الفاظ است. در این باب قشیری بنا به گفتۀ خودش اصطلاحاتی را برگزیده که مخصوص این گروه است و از آن معانی خاصی را اراده می‌کنند که دیگران از آن اطلاع ندارند.

 بخش پایانی و اصلی کتاب را 55 باب تشکیل می‌دهد که از نظر قشیری در تعالیم اهل طریقت اهمیت زیادی دارند. به نظر می‌رسد وی هر یک از این باب‌ها را مهم‌تر و تأثیرگذارتر از اصطلاحاتی دانسته که در فصل سوم کتاب بیان کرده است. در میان این باب‌ها، باب 52 با عنوان اثبات کرامات اولیا، ساختاری متفاوت از باب‌های دیگر دارد. این باب که بسیار طولانی‌تر از دیگر ابواب است، برخلاف دیگر ابواب با ذکر آیه یا حدیث آغاز نمی‌شود. وقایع و حکایاتی که در این باب نقل می‌شود مانند سایر حکایات عرفانی خارق عادت است که در بسیاری از متون دیگر بعد از الرساله نیز آورده شده است.

کتاب حاضر درآمدی بر مهم‌ترین نظریه‌های سده‌های نوزدهم و بیستم در باب اسطوره است. نویسندۀ کتاب کوشیده است تا با تکیه بر آرای نظریه‌پردازان برجسته‌ای همچون فریزر، تایلور، مالینوفسکی، فروید، لوی اشتراوس، کاسیرر، الیاده و ژیرار به سؤالات زیر پاسخ دهد: اندیشۀ اسطوره‌ای چگونه فهم ما از علم را تحت تأثیر قرار می‌دهد؟ اسطوره و دین تا چه حد با هم مرتبط هستند؟ آیین و مناسک چیستند و نسبت آن دو با اسطوره چیست؟ اسطوره چگونه بر ادبیات، هنر و به طور کلیب جامعۀ انسانی تأثیر می‌گذارد؟ آیندۀ اسطوره‌پژوهی چه خواهد شد؟

نویسنده در این کتاب به گونه‌ای مختصر و مقید در هشت فصل رویکردهای مختلف به اسطوره را در بسترهایی چون علم، فلسفه، دین، آیین و مناسک، ادبیات، روان‌شناسی، ساختارگرایی و جامعه‌شناسی بررسی می‌کند. او در هر یک از این فصول آراء اصلی‌ترین و محوری‌ترین صاحب‌نظران مربوط به اسطوره در آن حوزۀ خاص را مطرح می‌کند و با آوردن قطعاتی از مهم‌ترین آثار این صاحب‌نظران در زمینۀ اسطوره به روشن‌تر‌شدن بحث یاری می‌رساند. وی در بخش پایانی فصل هشتم و همچنین در قسمت نتیجه‌گیری پس از بیان و تحلیل نظریات مختلف به طرح رأی خود دربارۀ اسطوره آدونیس و آیندۀ اسطوره‌پژوهی می‌پردازد.

نویسنده در مقدمه این کتاب می‌گوید: کتاب حاضر درآمدی بر اسطوره‌ها نیست؛ بلکه مقدمه‌ای بر رویکردهایی به اسطوره یا نظریه‌هایی در باب اسطوره است که البته این کتاب تنها به طرح نظریه‌های دورۀ مدرن محدود می‌شود.

وی با اشاره به اینکه از یک اسطورۀ خاص نظیر اسطورۀ آدونیس بهره می‌گیرد تا بتواند شدت و ضعف هر یک از این نظریه‌ها را در تحلیل این اسطوره مشخص سازد، در پایان هر فصل کارآمدی نظریه‌های مطرح شده را با به‌کار‌بستن آنها دربارۀ اسطورۀ آدونیس نشان می‌دهد که البته این اقدام با نقاط قوت و ضعف همراه است که نقطۀ قوت آن کمک به خواننده است تا بتواند نظریه‌های مطرح شده را با یکدیگر به خوبی مقایسه کند و ضعف آن در این است که طبیعتاً برخی از این نظریه‌ها با این اسطورۀ خاص سازگار نیستند. 

ادبیات و انقلاب به سرنوشت ادبیات روس در دوران تسلط لنین، ژدانف و خورشچف می‌پردازد؛ دورانی آشنا و پرفراز و نشیب. در این کتاب بار دیگر نبوغ و پایان تلخ بلوک، یسنین و مایاکوفسکی را از نظر می‌گذرانیم و رمان بی‌نظم و مغفول‌ماندۀ گورکی، زندگی کلیم سامگین را مرور می‌کنیم. همچنین گزارشی تیزبینانه‌ دربارۀ جنگ داخلی و آثار آیساک بابل و شولوخوف می‌خوانیم و می‌بینیم که شولوخوف چگونه توانست در آنِ واحد هم از زبان ناسیونالیست‌ها سخن بگوید و هم کمونیست‌ها. این کتاب تفسیری خردپسند از طفره‌ها و شهامت‌های گهگاهی ارنبورگ ارائه می‌کند و با لحنی حماسی شرح می‌دهد که چگونه پاسترناک در دکتر ژیواگو صدای روسیه را منعکس می‌کند. در ادبیات و انقلاب سرنوشت ادیبانی چون فادیف و شاعرانی همچون گومیلیوف، ماندلشتام و آخماتووا آمده است و اینکه چگونه نسلی از بهترین نویسندگان روسیه سوختند و صداشان در گلو خفه شد.

یورگن روله یکی از چند نویسنده و روشنفکری است که نخست مسحور جادوگری کمونیسم بوده و سپس از واقعیت استالینیستی گسسته است. از هنگام پناهندگی به آلمان غربی، در مقام مورخی صاحب نظر و ناظر صحنۀ ادبیات و تئاتر کمونیستی شهرتی استوار به دست آورده است. در کتاب ادبیات و انقلاب هدف او از نگارش تاریخ «نویسنده و کمونیسم» در سراسر جهان از 1917 تا 1960 است. کتاب پرحجم او ادبیات روس از بلوک تا دکتر ژیواگو را دربرمی‌گیرد، به شعر پابلو نرودا و داستان‌های ارسکین کالدول می‌پردازد و دامنۀ بحث را از آراء سیاسی توماس مان تا نقد لو شون می‌گستراند. ادبیات و انقلاب با داشتن جدول سال‌شمار و کتابنامۀ مفصل هم اثری در نقد ادبی است و هم کتابی مرجع. 

ایو شورل استاد ادبیات تطبیقی و همگانی در دانشگاه پاریس با ارائۀ این اثر غنی و در عین حال موجز، سعی در معرفی ادبیات تطبیقی از نظر فرانسویان و تحولات صورت گرفته از سوی مکتب فرانسوی دراین شاخه از دانش داشته است.

این کتاب معرف وضع و دستاوردهای جدید رشته‌ای است که نسبت به زمان خود تحولات بسیاری را پذیرفته و مفاهیم جدیدی را به ارمغان آورده است؛ ولی روانی گفتار و روشنی بیان لازم را ندارد و خواننده‌ای که آن را نخوانده باشد، نمی‌تواند این اثر را به خوبی درک کند. او دامنۀ کارش را وسیع‌تر کرده و مباحثی را گشوده که بیشتر در کشورهای انگلیسیزبان و آلمانی رایج است؛ به همین دلیل صفحاتی ازکتاب صرفا به ارائۀ کتاب‌شناسی آثار مختلف اروپایی در زمینۀ چهره‌های خارجی، تاریخ ادبیات‌های اروپایی زبان، اسطوره‌های ادبی، ادبیات و هنر و نیز بوطیقای شعر اختصاص داده شده است.

ایو شورل به روشنی روش‌های قدیم و جدید و دستاوردهای رشتۀ تحصیلی‌اش را ارائه می‌کند. با علم به اینکه حتی اگر رشتۀ تحصیلی دیگری بود، این رشته نمی‌توانست بر روی خود بسته بماند، او اغلب از شرح موضوع، به پرسش‌هایی چون «آیا به سوی یک هنر تمام عیار؟» یا «به سوی یک بوطیقای تطبیقی» روی می‌آورد.

ادبیات تطبیقی الهام‌گر هجویه‌هایی آکنده از مناظرات قلمی بوده است. این مجلد کوچک به جوان‌ترها آشنایی با رموز را به روشنی ارائه می‌کند و به بزرگ‌ترهای آنها فرصت می‌دهد که خود را دوباره به زیر سؤال ببرند.

این کتاب برای افرادی تألیف شده که آشنایی چندانی با بررسی‌های زبان‌شناسی ادبیات ندارند. موضوع اصلی آن تحلیل سبک زبانی آثار ادبی با تکیه بر علم زبان‌شناسی است.

یکی از مزیت‌های این کتاب نسبت به منبع‌های موجود در زبان فارسی، اشاره به شیوه‌های نوین بررسی سبک، مانند سبک‌شناسی ادبیات داستانی، سبک‌شناسی فمنیستی، گفتمان‌کاوی سنجش‌گرانه و غیره و به کار‌بردن آنها در تحلیل متن‌های گوناگون ادبی و غیر ادبی است.

کتاب از چهار بخش اصلی تشکیل شده است: بررسی، خوانش‌ها، ارجاع‌ها و واژگان.

بخش بررسی در واقع بدنۀ اصلی کتاب است و در آن طرحی کلی از رئوس مطالب حوزۀ سبک‌شناسی ارائه می‌شود. این بخش هفت فصل جداگانه دارد که هر کدام به جنبه‌ای از سبک‌شناسی می‌پردازند و در هر فصل نویسنده ابتدا اصطلاح‌های تخصصی مربوط را با زبانی ساده توضیح می‌دهد و سپس آنها را در تحلیل نمونه‌های گوناگون منظوم و منثور به کار می‌گیرد.

در بخش دوم برخی مطالب جزئی‌تر مطرح می‌شوند. نویسنده قطعه‌هایی را از کتاب‌ها و مقاله‌های مهم نوشته شده در حوزۀ سبک‌شناسی برگزیده و آنها را به ترتیب موضوع فصل‌های بخش نخست آورده است. برای انسجام‌بخشیدن به این قسمت و نیز روشن‌کردن بحث‌های مطرح شده در آنها وی یادداشتی روشنگر به آغاز هر بریده افزوده است. در پایان هر قطعه نیز پرسش‌های کاربردی قرار داده شده تا خواننده را بیشتر درگیر کنند و توجه خواننده را به نکته‌های طرح شده در منبع‌ها و رابطۀ آنها با مطلب‌های عرضه شده در بخش نخست جلب می‌کنند.

در بخش سوم نویسنده مهم‌ترین منبع‌های انگلیسی موجود دربارۀ سبک‌شناسی و زبان‌شناسی ادبیات را به ترتیب موضوع معرفی کرده است.

بخش پایانی دربردارندۀ فهرست الفبایی اصطلاحات تخصصی به کار رفته در کتاب و شرح مختصر آنها است.