جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این نوشتار در پی طرح و اثبات این مسئله است که حجب و حیا نقش اصلی در حفظ و صیانت از فضای عفت عمومی دارد و باید به موازات سرمایه گذاری در ترویج حجاب به زمینه سازی برای تقویت حیا و آزرم پرداخت. نویسنده نخست از فطری بودن پدیده حیا یاد می کند. آنگاه از نخستین اقداماتی که باعث در خطر قرار گرفتن این پدیده می شود سخن می گوید و بر این باوراست که این اقدام نخست از سوی زن صورت می گیرد و سپس توسط مرد تقویت می شود. در ادامه به عوامل انگیزش پرداخته و در پایان از راهکارهای جلوگیری از لغزشها و خنثی سازی تأثیر عوامل یاد شده سخن گفته است.

این نوشتار نگاهى گذرا به برخى از مباحث جامعه ‏شناسى خانواده دارد. موضوعات در این مقاله عبارتند از: تعریف خانواده، شکل‏ گیرى خانواده، انواع خانواده، انواع ازدواج، مقام زن، والدین، فرزندان حفظ کیان خانواده و معیارهاى انتخاب خانواده. در تعریف خانواده، نویسنده به خانواده گسترده متمایل است و در بحث شکل‏ گیرى خانواده، هرج و مرج جنسى را باور ندارد. خانواده چند همسرى، مرکب، زن سالار، گسترده از شکل‏ هاى خانواده خوانده شده است و ازدواج ربایشى، اسارتى، معامله‏ اى، موقت، شغار، مبادله‏ اى، امانى، گروهى، معاوضى و ارثى ذیل عنوان انواع ازدواج آمده است. معیارهاى انتخاب همسر ایمان، پاکدامنى، شایستگى، آرامش‏ بخشى، خوش زبانى، تناسب سنى و تواضع معرفى شده است.

از جمله مباحث فقهی سؤال برانگیز در احکام متفاوت بین زن و مرد، مسئله گواهی است. طرح ناقص قضیه شهادت و گواهی در استراتژی فقه ژورنالیستی باعث به وجود آمدن این جنجال شده است. این مسئله تا بدان جا پیش رفته که بسیاری رویکرد غالب قرآن و فقه اسلامی را مردانه می‎انگارند تا زنانه و این خود باعث برخی کژفهمی‎ها، دگراندیشی‎های افراطی و نواندیشی‎های مخالف متون شریعت می‎گردد. مهم‎ترین دلیل برای اثبات نابرابری شهادت زنان و مردان در قرآن، آیه 282 سوره‌ بقره است که موضوع آن قرض و دَین بوده و علت و فلسفه‌ اختلاف را به ضلالت در ناحیه زن‎ها تعلیل کرده است. مفسران در بیان علت این ضلالت، مواردی چون کاستی عقل و حافظه، عاطفی بودن، عدم اشتغال زنان به امور تجاری و ... را بیان نموده‎اند که بیشتر بر حدس و گمان مبتنی است. آنچه در این نوشتار دنبال می‎شود، ارائه و تحلیل نظرات مفسران و صاحبنظران اسلامی در خصوص علت و فلسفه تفاوت گواهی زن و مرد است.

این رساله با موضوع «زنان نمونه در قرآن» در دو بخش تهیه و تدوین شده است: بخش اول در چهار فصل به بیان طرح تحقیق، معنی واژه ها و کاربرد قرآنی آن ها، نمونه و الگو از نظر قرآن و جایگاه زن قبل از ظهور اسلام در جزیرةالعرب و بعد از ظهور اسلام پرداخته است. بخش دوم نیز در چهار فصل به زنان نمونه در قرآن پرداخته است: در فصل اول نمونه خوبان، مشخصات و علت نمونه بودن زنان نمونه به طور کامل بیان شده است. فصل دوم به بانوانی که قرآن از آن ها تمجید نموده اختصاص دارد. فصل سوم به بررسی زنان بد و خصوصیات ناپسند آنان پرداخته و فصل چهارم، زنان زشت کردار و ویژگی های منفی آنان را مورد بررسی قرار داده است.

موضوع این پایان نامه زنان صالح و ناصالح از منظر قرآن کریم است، هدف از آن شناسایی، شناخت و ادراک ویژگیهای زنان صالح و ناصالح از دیدگاه و منظر این کتاب آسمانی و هدایتگر است؛ که شامل سه فصل می باشد: فصل اول زن و برخی ویژگی های او، فصل دوم زنان نیکو و الگو در قرآن و فصل سوم زنان نکوهیده و ناشایست در قرآن. در این دنیای پرآشوب و پر سر و صدا، بیش از هر زمان دیگر بشر نیازمند الگو و سرمشق است. حال این پرسش برای او پیش می آید که از کدام آیین و دستورالعمل پیروی کند؟ و کدام کتاب را مطالعه نمایند؟ قرآن کریم به عنوان کاملترین و دست نخورده ترین کتاب، بخش عظیمی از آیات راه گشای خود را به معرفی مردان و زنان موحد و ثابت قدمی اختصاص داده که در شرایط گوناگون، حق محوری را حفظ کرده و از صراط مستقیم منحرف نشده اند. پافشاری قرآن کریم در ترسیم و شناسایی انسانهای کامل برای الگو پذیری ، گرفتن اندیشه و روش صحیح زندگی است، تا آدمی به سرمنزل اصلی مقصود دست یابد. بر این اساس بر آن شدم تا ابتدا با کمک از تفاسیر معتبر و کاربردی، بر روی برخی از صفات نیک و صالح زنان و مردان، ( اشاره شده در سوره احزاب آیه 35 ) اندکی تمرکز کرده، سپس به شناسایی و معرفی چهره های محبوب و منفور قرآنی بپردازم. به طور اجمالی باید گفت که از مطالعه و دقت در این پژوهش به این نتایج می رسیم که اولاً خلقت زن با خلقت مرد یکسان است و دوم آنکه راه کمال، رشد و ترقی برای هر دو نوع بشر فراهم و باز می باشد. از جمله وظایف عمده و مهم زنان: الف) انسان پروری ب) حفظ حجاب و عفت ج) خوب و نیک همسردارای کردن است. در قرآن از زنان شایسته و صالح زیادی به صورت غیر مستقیم نام برده شده و تنها زنی که نام او به صورت واضح و مستقیم نام برده شده، حضرت مریم علیها السلام می باشد؛ که او سرور زنان عصر خویش بوده و به مقام اصطفاء و برگزیدگی رسیده است. لازم به ذکر است که حضرت صدیقه کبری فاطمه زهرا علیها السلام در تمام شئون و مراحل گوناگون زندگی نمونه و برگزیده بوده و ایشان علاوه بر مقام اصطفاء و برگزیدگی، سرور تمام زنان عالم در همه عصرها و زمانها می باشند. همچنین سرانجام کار همسران حضرت نوح و لوطعلیهما السلام که ناصالح، فاش کننده ی رازها و کفر پیشه بودند، چیزی جز ننگ و خواری، شقاوت و عذاب در دنیا و آخرت نبوده و نیست؛ و حتی آنان از همسری با این پیامبران بزرگ و پاک الهی سودی نبرده و نیز دریافتیم که در نزد پروردگار عالم، ملاک رستگاری و برتری جاودانه، همانا تقوا، حق جویی، حق گرایی و اطاعت خالصانه از او است.

سیمای ترسیم شده از زن در نهج البلاغة - که تا حدّ زیادی تابع دیدگاه گردآورنده این کتاب است - یک بُعدی و ناقص است و تنها بخشی از چهره کامل زن در قرآن را به نمایش می گذارد. زنان در نهج البلاغة با عباراتی که حاکی از ناقص بودن آنان است، وصف شده اند و متأسفانه، اکثر شارحان نهج البلاغة نیز بدون توجّه به مجموعه احادیث معصومان علیهم السلام، در جهت اثبات این مطلب برآمده اند که زنان در اکثر ابعاد از مردان ناقص ترند. لذا این پایان نامه، در صدد جمع میان آیات قرآن و سخنان امام علی علیه السلام در نهج البلاغة برآمده است. اصولاً قرآن مجید، شئون زن را مافوق تصوّر، بالا برده و در این مورد به بیانِ تنها اکتفا نکرده و از هر بُعد برای زن، الگوها و مصادیقی را یادآور شده و مانند یک وکیل مدافع، از شخصیت زن دفاع می نماید و قبل از آن که از عاطفی و احساسی بودن زن سخن به میان آورد، از اندیشمندی و واقع بینی یک زن (بلقیس) سخن گفته است صلاح اندیشی و نفوذ کلام او را می ستاید و علی رغم نظر کسانی که زن را انسان ضعیف پنداشته اند و حرّیت عقیده او را نفی نموده اند، از آسیه زن فرعون تمجید کرده است. نیز در برابر آنهایی که در مورد بی خِردی جماعت نسوان ادّعاها کرده اند، از ساره، زن حضرت ابراهیم علیه السلام و اوصاف برجسته او سخن گفته است که شایستگی هم صحبتی با فرشتگان مقرّب خدا را داشت. و بسیارند زنان برگزیده دیگری که چه بسا از افراد ذکور در ارزش و اعتبار با خاک راه آنها هم برابری نمی کنند. این چنین است که زنان مسلمان ما به دنبال تصویری شایسته از مقام انسانی زن در نهج البلاغة می گردند؛ امّا مع الأسف، تشتّت و تناقض گویی موجود در آرای شارحان نهج البلاغة، مانع از درک صحیح سخنان امام علیه السلام است. نگارنده، نخست در مقدّمه، توضیحی درباره طرح یک بُعدی بودن زن در نهج البلاغة داده و با بررسی چهره واقعی زن از دیدگاه قرآن، به بررسی هویت واقعی او پرداخته و مقداری از تفاوت های میان مرد و زن را بازگو نموده و رمز این تفاوت ها را نیز شرح داده است. سپس به موقعیت اجتماعی زن و احکام مشترک بین مرد و زن اشاره کرده و احکام اختصاصی زن در شرع مقدّس را نام برده است. وی در پیش گفتاری که بعد از مقدّمه آورده، روش مطالعه در نهج البلاغة، پیوند تنگاتنگ نهج البلاغة با قرآن و قضایای نقل شده در زمینه مقام و شخصیت زن در نهج البلاغة را نقد و بررسی نموده و سپس، ارزش و اعتبار اسناد و مدارک نهج البلاغة را شرح داده و در ادامه، برداشت غلط از قضایای نقل شده نهج البلاغة درباره زن را نکوهش کرده است. امّا فصل اوّل این پایان نامه، مربوط به اسناد و مناسبت های تاریخی خطبه هشتادم نهج البلاغة است که ضمن بررسی میزان سندیت این خطبه بر اساس استدلال، لحن و مخاطبان این خطبه را معرّفی کرده و موردی بودن آن را ثابت می کند. در فصل دوم، درباره واقعیت و عدم واقعیت نقص ایمان زن و دیدگاه های شارحان نهج البلاغة در این زمینه و رسالت مادری زن، توضیحاتی آمده است. نگارنده در فصل سوم با بیان قسمت دوم خطبه درباره نقصان عقل زن، به بررسی معانی اصطلاحی و لغوی عقل و تعریف عقل از دیدگاه قرآن و احادیث پرداخته و نقصان عقل زن را در نظر بعضی از شارحان نهج البلاغة بررسی نموده است. در فصل چهارم که مربوط به قسمت سوم خطبه هشتادم نهج البلاغة در زمینه نقصان حظ و بهره زن است، این مطلب را از نظر تاریخچه فقهی آن بررسی نموده و نحوه و چگونگی پیدایش و تقسیم ارث در میان ملل مختلف را شرح داده. و روایاتی در زمینه علّت نقصان ارث زن نسبت به مرد را به عنوان استشهاد آورده است. در فصل پنجم، نتیجه گیری امام علی علیه السلام از مقدّمات مذکور در خطبه را با طرح مباحثی چون: آسیب پذیری زن در مسائل سیاسی، معنای ترس از زنان شرور و احتیاط از خوبانشان و مسائلی از این قبیل را بیان می کند. نگارنده در فصل ششم به بررسی تطبیقی خطبه هشتادم نهج البلاغة پرداخته و آن را به موردی خاص و شخص خاص نسبت می دهد. فصل هفتم، مربوط به سایر عناوینی است که برای زن در نهج البلاغة یاد شده است. نگارنده، این عناوین را در لابه لای حکمت ها، نامه ها و خطبه های نهج البلاغة جستجو نموده و شرح می دهد. در فصل هشتم به نمونه هایی از شخصیت های عالی انسانی در جامعه زنان در طول تاریخ اشاره شده و در فصل نهم - که آخرین فصل پایان نامه است - به بررسی صفات نیک زن در احادیث پرداخته شده است.

مباحث این پایان نامه در هفت فصل با عناوین ذیل است: جایگاه زن در میان ملل متمدن عهد باستان، زن ونکاح در جزیرةالعرب پیش از اسلام، آیین یهود وجایگاه زن در آن، آیین مسیح و جایگاه زن در آن.حقوق انسانی زن از نظر قرآن، نقش خانوادگی واجتماعی زن در اسلام و سرانجام سیمای زن در قرآن وبررسی تطبیقی آن با عهد عتیق و عهد جدید.