جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بشر از دیرباز با شرور اخلاقی و طبیعی مواجه بوده و همواره در این فکر بوده است که حکمت و علت شرور چه می تواند باشد، تاکنون پاسخ های بسیاری در این خصوص داده شده است، البته برخی نیز در طول تاریخ به خاطر عدم توانائی علمی در حل مشکل شرور، ره افسانه زده، قائل به دو خدا و ثنویت شده اند خدای خیر و خدای شر. در اهمیت و توجه به این مسئله در طول تاریخ حتی عصر حاضر، همین بس که این مسئله در گذشته منجر به دو خدائی و ثنویت گشته و اکنون نیز پناهگاه الحاد عده ای شده است که می توان در این خصوص به آنتی فلو، جی ال مکی و... اشاره کرد که مسئله شرور را راهی برای انکار وجود خدا دانسته اند. ایشان بر این باورند که قضایایی که ادیان در باب صفات خداوند بیان می کنند (علم بی نهایت خدا، خیر محض بودن او، قدرت مطلق الهی) با وجود شرور قابل جمع نیست و جمع قضایای خدا عالم است و خدا خیر محض است و خداوند قدرت بی نهایت دارد با قضیه شر وجود دارد، منجر به تناقض می شود. جی ال مکی برای روشنی تناقض، قضایای خیر محض حتی المقدور از وجود شرور جلوگیری می کند و خیر نقطه مقابل شر است را اضافه می کند. ایشان به خاطر اعتقاد به تناقض این قضایا به نتیجه باور نکردنی می رسد و آن عدم وجود خداست! از طرفی در طول تاریخ کسانی بوده اند که سعی در توجیه مشکل شرور داشته و دارند؛ از جمله کسانی که در عصر حاضر به دفاع از باورهای دینی پرداخته اند، آلوین پلتنینگا است، که در جواب جی ال مکی با طرح جهان های ممکن و این که قدرت بی نهایت خدا شامل برخی از جهان ها نمی شود و آن جهان، عالمی است که انسان ها در آن مختار باشند اما جملگی خیر اختیار کنند، قصد دارد اثبات کند، جمع قضایای مورد باور انسان متأله با وجود شرور نه تنها تناقض صریح * بلکه تناقضی ضمنی نیز *. علامه طباطبائی از اندیشمندان مسلمان نیز بر آن است که گرچه خداوند قدرت بر خلق جهانی که در آن جملگی خیر اختیار کنند را دارد، و حتی چنین نیز کرده است اما با دست بردن در مبانی اختیار شر، این امر نشدنی است. پس می توان گفت هم پلنتینگا و هم علامه طباطبائی بر این نکته توافق دارند که قدرت خداوند شامل فرض جی ال مکی نمی شود اما برای عدم شمول هر یک دلیلی جداگانه دارند.

در بحث وجود رابط, رابط در قضیه مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. وجود رابط به دلیل وابستگی به طرفین قضیه, مانند معنای حرفی است که در خلال معنای مستقل فعلی یا اسمی تحقق می یابد. ملاصدرا از همین معنای تعلقی و غیر مستقل حرفی و رابط, در تحلیل اصل علیت استفاده می کند و حقیقت معلول را عین ربط به علت می داند. براساس اصالت و تشکیک وجود, علیت و معلولیت, مربوط به وجود علت و معلول است. پس وجود معلول عین تعلق و ربط به علت خویش است. بنابراین تمام موجودات ممکن, تعلقات و روابط نسبت به ذات حق می باشند, لذا حقیقت آنها جز تجلی و ظهور علت حقیقی خود نیست. رابط بودن موجودات نسبت به ذات حق با رابط در قضایای حملیه علیرغم اشتراک در معنای تعلقی بودن, متفاوت است. از نظر ملاصدرا رابط در قضیه, یک مفهوم است و از معقولات ثانیه منطقی بشمار می آید, اما وجود رابط به معنای دیگر, یک تقسیم فلسفی بوده و مفهوم فلسفی بشمار می رود که ناظر به حقیقت و مصداق وجود است. اما از نظر امام خمینی, رابط در قضیه اگر حرف باشد ( قضایای مووله), دارای وجود خارجی می باشد. بحث وجود رابط, در توجیه برخی از مسائل فلسفی, منطقی و فقهی, تاثیر گذاشته و موجب اختلاف نظر گردیده است.

پژوهشی است پیرامون فلسفه صدرایی با مبانی قرآنی و روایی و تبیین میزان تأثیر قرآن کریم بر حکمت متعالیه و آراء فلسفی ملاصدرا است. نویسنده بخش اول از دو بخش پایان نامه را به کلیات اختصاص داده که شامل مروری اجمالی بر زندگی، شخصیت و مکتب صدرالمتألهین، تأثیر قرآن بر افکار و اندیشه های صدرالمتألهین و شکل گیری حکمت متعالیه، ملاصدرا و تفسیر فلسفی قرآن کریم و عوامل تأثیرگذار در شکل گیری نوآوری های فلسفی صدرالمتألهین است. وی در بخش دوم به «آرای اختصاصی و ابتکاری ملاصدرا» پرداخته است و در این زمینه به وجود و احکام مربوط به آن، مُثُل افلاطونی و ارباب انواع، مسائل مختص به معاد و نبوت و ولایت از منظر ملاصدرا اشاره کرده است. برخی از نتایجی که نویسنده به آن دست یافته است عبارت است از عوامل شکل گیری حکمت متعالیه که می توان به چند عامل مهم اشاره کرد؛ حکمت مشائی، حکمت اشراق، عرفان نظری، علم کلام و قرآن کریم و از میان این پنج عامل، قرآن به عنوان بهترین رکن ساختار حکمت متعالیه است. نتیجة دیگر در رابطة عواملی که موجب نوآوری ها و تحول در حکمت متعالیه شده و این مکتب را از حوزه های معرفتی، کلامی، عرفانی و فلسفی ممتاز ساخته، علاوه بر ویژگی های ذاتی صدرالمتألهین از قبیل قوة حدسی و فطانت و استعداد فطری وی می توان به روش معرفتی و منابع معرفتی اشاره کرد.

امام فخررازی در شرح بر منطق الاشارات و التنبیهات تألیف الشیخ الرئیس ابن سینا بعد از شمردن فضایل اهل علم، افضل علوم را علم به مجردات از مواد، می داند، سپس متن را کتابی با حجم و کم و علم بسیار ک مطالب آن به طور منظم و مؤجز بیان شده است، معرفی می کند و می فرماید که بر آن شدم تا فواید این کتاب را به طور آشکارتر برای طالبین علم منطق به اثبات رسانم و از آن رو شرح بر آن نگاشتم. شرح ایشان طبق متن منقسم به ده نهج و هر نهجی مشتمل بر فصولی است که نهج اول در تعریف منطق و فکر و بیان غرض منطق، انقسام لفظ به مفرد و مرکب و انقسام لفظ به کلی و جزئی و انقسام کلی به ذاتی و عرضی و انقسام عرضی به لازم و مفارق و سپس احکام ذاتی مقوم، عرضی لازم غیر مقوم و عرضی غیر لازم و مقول فی جواب ماهو؟ و اصناف آن می باشد. در نهج دوم: کلیات خمس، حد و رسم و اقسام آن و انحاء خطا بیان می گردد. نهج سوم: از ترکیب خبری و انقسام آن به حملیه و شرطیه و انقسام شرطیه به متصله و منفصله حقیقیه، مانعةالجمع و مانعةالخلو وانقسام قضایای حملیه به جزئیه، طبیعیه، مهمله و محصوره و همچنین وحدات هشتگانه که صدق قضایا بر آن مبتنی است، بحث می شود. در نهج چهارم: مواد و جهات قاضایا، انقسام قضیه به مطلقه و موجهه، اقسام موجهه، چگونگی حکم در قضایای موجبة کلیه از جهت عقد الوضع و عقد الحمل، مقایسة قضایای دارای جهت با یکدیگر و لزوام آنها از جهت وجوب، امتناع و امکان مورد بحث قرار می گیرد. در نهج پنجم: تناقض قضایا و عکس آنها تعریف و اثبات می شود. نهج ششم: در بیان مواد قیاس و اقسام قضایا (مسلمات، مظنونات، مشبهات به غیر و مخیلات) و اقسام قیاس از جهت ماده (برهان، خطابه، جدل، مغالطه و شعر) می باشد/

این تحقیق پایانی، با موضوع " گذری بر معرفت شناسی ومعرفت نفس" نگارش یافته است . این موضوع، از موضوعاتی است که به دلایل گوناگون با دقت و کنکاش کمتر مورد توجه قرار گرفته است؛ حال آ ن که بی هویتی و از خود بیگانگی انسانها و جوامع را فرا گرفته، وبه سوی هدف گیری های بی اساس، بی مسؤلیتی واعمال مبهم پیش می برد وتا زمانی که پژوهش ها وتحقیقات کامل حول این مساله انجام نگیرد، هرگز نمی توان انتظار زندگی سعاتمندانه را داشت ومانع از اضمحلال ونابودی بشریت شد وبه سمت قرب الهی هدایت نمود. در این تحقیق از مطالب روانشناسی، اخلاقی، قرآنی، روایی، و نظر برخی از علمای اسلام وغرب استفاده گردیده؛ وبه تشریح جایگاه معرفت ومعرفت شناسی نفس در اسلام، معرفی معرفت شناسی اسلامی وغربی، نظریات معرفت شناسی، منابع معرفت، اقسام وانواع معرفت، تعریف معرفت نفس، منشا نفس، عناوین نفس، فوائد معرفت نفس پرداخته شده که مشتمل بر پنج بخش است که هر بخش2فصل ودر برخی بخش ها 3 فصل می باشد. وبرای فراهم آوردن مطالب، بیش از 100 منبع و ماخذ مورد کنکاش قرار گرفته. منابعی که مورد استفاده قرار گرفته شامل کتب قرآ نی، روایی، تفسیری، اخلاقی، روانشناسی، فلسفی، کتب لغت و معجم می باشد . واز آنجا که هدف از این تحقیق، کشف حقایق بیشتر پیرامون مساله معرفت شناسی نفس بود، این تحقیق، از نوع بنیادی است که می تواند کاربردی شود؛ واما روش تحقیق بر اساس راهبرد های آ ن، هم از نظر توصیفی وهم تحلیلی است که برای رسیدن به یک تحقیق جامع و کامل، از تکنیک کتابخانه ای ( اسنادی ) یاری جسته شده. اما از نتایج مهم که با تحقیق در این موضوع بدست آمده عبارتند از: 1.اهمیت دادن به مساله معرفت 2. آشنایی با اهمیت و جایگاه معرفت نفس 3. دیدگاه دانشمندان غرب واسلام درباب معرفت ونفس 4. معرفی هویت واقعی انسان وبهادادن به آن درمعرفت شناسی اسلامی می باشد شناخت عالم باطن(ملکوتی ) انسان ودستیابی به سعادت.

هدف پژوهش : ایجاد زمینه مقدماتی برای مطالعات و پژوهشهای بنیادی درجهت رفع برخی ابهامات مجازاتهای بازدارنده از نظر مبانی فقهی در حقوق ایران است روش نمونه گیری : فیش برداری و مراجعه به کتابخانه های متعدد است روش پژوهش : تطبیقی و تحلیلی و انتقادی است نتیجه کلی : در قوانین اسلامی برخی از جرایم توسط قانونگذاری ازلی تشریع و مجازات آن مشخص و معین گردیده است و در جرایمی کیفیت و کمیت آن در شرع تعیین نشده مقنن در سیستم حقوق شرعی ، قانونگذاری است که در محدوده اختیارات خود می تواند قوانینی با مصلحت جامعه وضع کند بی آنکه بتواند از حدود شرعی خارج شود منجمله میتوان از مجازاتهای تعزیری نام برد که در قلمرو مشخصی باتوجه به احکام شرع می تواند مورد حکم قانونگذار قرار گیرد و یا کیفرهای بازدارنده که بنابر مصالح اجتماعی در قبال مصلحت اجتماع هرچند عمل ارتکابی به لحاظ شرعی معصیت نباشد ممکن است وضع شود.

تعارضات ناشی از حصر گرایی در ابعاد گوناگون معرفت مانند معرفت علمی، فلسفی، دینی، هنری و غیره، در سطح عینی و ذهنی آن نه تنها مانع بزرگی در پیشرفت معرفت بوده است، بلکه در پاره ای موارد اندیشمندان را فرسنگ ها به عقب می راند. در پاسخ به این سؤال که چرا فلسفه یونان با همه عطش عمیقش به کشف حقیقت اشیاء در نهایت آدمی را در جایگاهی برتر از جایگاه حقیقی خود نشاند، این اعتقاد وجود دارد که یونانین با آگاهی کامل روشها و مفاهیمی را که در تبیین شئوون فردی و اجتماعی انسان به کار می رفت، به قلمرو طبیعت بسط دادند و ما بعدالطبیعه را به حد اعلاء رساندند. احتمالا تطبیق دیدگاهی که مناسب یک حیطه خاص بود، به کل عالم، چنین نتایجی به بار آورد. ریشه این تطبیق و تحویل نابه جا این فرض بود که چون آدمی می تواند پاره هایی از جهان را تحت آگاهی و تصرف خود قرار دهد، اساسا قادر به توضیح و تبیین تمام هستی است. اما بار دیگر تحولی بنیادین در مفاهیم مورد استفاده یونانی، درک آدمی را از جایگاه خود و طبیعت تغییر داد تا جایی که علوم طبیعی و روشهای آن برتری و فضیلت روزی افزون یافتند و عینی گرایی که در علوم تجربی گره های بسیاری را گشوده بود، به تمام معرفت بشری تسری یافت. بیرون راندن آدمی از جهان طبیعت، به عنوان عامل کشف قوانین، مهمترین نیتجه ای که داشت ثنویت بین جهان ماشینی پچیده و فاعل شناسایی آن بود. اکنون باید به این سئوال پاسخ دادذ که معقولیت چنین جایگاهی برای انسان و طبیعت چگونه تبیین می شود. تاریخ تفکر گواهی داده است که اصالت دادن به ذهن، عین، ذات، ایده، روش و غیر و... نه تنها علاج مشکلات معرفتی انسان نیست، بلکه هر کدام خللهای معرفتی را با خود به همراه می آورد. بنابراین مواجهه کثرت گرایانه با روش دیالکتیکی و هدف انسجام بین ابعاد، به نظر می رسد پاسخی به مشکلات معرفتی باشد

پایان نامه در 128 صفحه از دو بخش و پنج فصل تشکیل شده است . بخش یکم که شامل فصول اول و دوم است به کلیاتی در باب عصمت اختصاص یافته که در آن از معنی لغوی وتعریف عصمت ، مراحل و دامنة عصمت انبیاء و نیز دلایل متکلمین شیعه در این باب سخن به میان آمده است . در بخش دوم که فصول سوم و چهارم و پنجم را در بر می گیرد ، آراء دو تن از دانشمندان بزرگ شیعه یعنی سید مرتضی (علم الهدی) وعلامه سید محمد حسین طباطبائی در بابت ‹‹عصمت انبیاء ›› بررسی و مقایسه گردیده و لوازم منطقی دیدگاههای آنان تبیین شده است که می تواند خواننده را با تطورات فکری شیعه در فاصله ای هزار ساله در مساله مورد بحث ، کمی آشنا سازد.

معرفت دینی ، تحول و تکامل آن از مباحث مهم کلام جدید و دغدغه ی کثیری از متفکران و محققان این حوزه است که در قرن حاضر بسیار به آن توجه شده است. هدف این رساله ، تحلیل ، تبیین معرفت دینی و فرایند تحول آن از دیدگاه سه اندیشمند معاصر ، استاد شهید مرتضی مطهری (ره) ، دکتر عبدالکریم سروش و آیت الله عبدالله جوادی آملی است تا با کنکاش در آراء هر یک از ایشان در زمینه ی معرفت دینی و مسائل مربوط به آن و بررسی تطبیقی نظرات محققین مذکور بتوان به ملاک های صحیح تحول ، تکامل معرفت دینی و کیفیت وصول به حقیقت دین دست یافت. در این پژوهش سعی شده است که به اهداف تعیین شده ی زیر جامه ی عمل پوشانده شود: 1 . مقایسه ی تعریف و برداشت های سه محقق از معرفت دینی و این که چه کسانی می توانند به آن دست یابند. 2 . شناخت و تحلیل اندیشه ی متفکرین مذکور در مورد تأثیر معارف بشری بر معرفت دینی. 3 . آگاهی از آراء این سه اندیشمند در مورد مبانی ساختار تحول معرفت دینی. 4 . شناخت و مقایسه ی اندیشه ی سه محقق در مورد چگونگی جمع بین دین ثابت و نیازهای متغیر. پس از بررسی اهداف مذکور به شیوه ی توصیفی و اسنادی با تکیه بر تحلیل محتوا در آثار هر یک از این سه بزرگوار به نتایجی دست یافتیم که برخی از آن ها عبارتند از: الف) آن چه شهید مطهری (ره) در مورد دین و معرفت دینی بیان کرده اند ، مربوط به مقام تعریف می شود اما عبارات دکتر سروش در این زمینه مربوط به مقام تحقق است . البته آیت الله جوادی آملی ، چون در جایگاه منتقد به بررسی آراء دکتر سروش پرداخته اند، مسائل را در همین مقام مطرح کرده اند. ب) یکی از مسائل مهم که در بحث معرفت دینی ، مورد توجه کامل شهید (ره) بوده ، اعتقاد به وجود فطرت است که البته آقای جوادی آملی نیز در برخی موارد به آن اشاره کرده اند. ج) یکی از اهداف مهم این پژوهش به دست دادن معیار هریک از افراد مذکور در زمینه ی تحول معرفت دینی است . استاد مطهری (ره) تمام تغییرات و تحولات در زمینه ی معرفت دینی را تنها با استفاده از عقل آزاد از اغراض ورذایل اخلاقی ، در قلمرو اصول ثابت و فطری دین و متناسب با تحول تکاملی معارف بشری ، صحیح دانسته اند. دکتر سروش تمام مسائل مربوط به معرفت دینی از جمله تحول ، تکامل ، اجتهاد و ... را تنها مسبوق و مستند به معارف بشری بیرون دینی می دانند. آقای جوادی آملی با اعتقاد به تجرد علم ، معرفت دینی را از هرگونه تحول و تطوری بری دانسته و معتقدند آن چه تحول می یابد ، نفس عالم است که مجازاً به معرفت و از جمله معرفت دینی نسبت داده شده است . د) شهید مطهری (ره) برعقل به عنوان منبع و نیز ابزاری برای فهم دین بسیار تأکید کرده اند ، اما عقل در تئوری دکتر سروش همان اندازه نقش دارد که سایر صفات بشری چون حب و بغض و ... . و از نظر ایشان دخالت عقل در فهم دین ، کمکی است که تئوری های علمی ، فلسفی ، کلامی و عرفانی به فهم دین می کنند . ه) با دقت در مورد قبل ، یکی از بنیادی ترین نقاط اختلاف سه اندیشمند مذکور در بحث مطابقت معرفت دینی با دین شکل می گیرد به این معنا که براساس گفته های علامه مطهری (ره) و استاد جوادی آملی با استفاده از عقل می توان به فهمی از دین دست یافت که کاملاً بر آن منطبق باشد اما با استناد به گفته های دکتر سروش ، این امر امکان پذیر نیست . امید است که این پژوهش کمک مؤثری در زمینه ی تبیین مسائل معرفت دینی باشد.

رستگاری همواره در اذهان پیروان تشیع یک آرزو و آرمانی است که گویا امید دست یافتن به آن دردلهای پیروان کم تر زنده و با نشاط است، ضمن آن که رستگاری از دلبستگی های اولیه هر انسانی است این پژوهش می کوشد که در درجه نخست ملاکهای رستگاری در مذهب تشیع را که در واقع عناصر سازنده رستگاری هم هستند، نشان دهد، ابتدا واژه هایی که مفهوم و معنای رستگاری رامتون دینی بازتاب می دهند به لحاظ معناشناسی به تفصیل مورد مطالعه قرار داد که در واقع این فصل شایسته نام معناشناسی رستگاری است. آن واگان عبارتند از: فلاح، فوز، نجاح، نجات وسعادت. با بررسی در متون مقدس سه ملاک برجسته که سایر امور فرعی زیر آنان جمع می شود به چشم می خورد، ایمان، عمل و عفو پروردگار ملاک و عناصری هستند که رستگاری را تامین می کنند و محقق می سازند، نخست این نوشتار ابعاد گوناگون اسلام و ایمان و تمایز آن دو را درکتاب و سنت و از دید آرای متکلمان امامیه بررسی و تحلیل کرده است، سپس به خوبی نشان داده که آن نوع عملی که مقتضای ایمان و دینداری است کدام است و به اصطلاح ملاک عمل ناجی رابیان کرد. مهم ترین فصل که رستگاری مورد توجه می باشد عفو الهی است که تحت عنوان رحمت یا لطف مورد بررسی قرار گرفته است در آن جا کوشش بر نشان دادن مصادیق و یاابزارهایی هست که در خلال آن عفو الهی و بخشش او نسبت به بندگان اعمال می شود، و آنهاعبارتند از توبه و شفاعت که به نام رحمت یا عفو خاص الهی نام دارد. در پایان ملاکهای یاد شده را به ارزیابی متکلمان متقدم تشیع گذاشته و تصمیم بر آن بود تا نظر قاطبه متکلمان امامیه آور ده شود اما از آن جا که فرصت این پژوهش به پایان رسید در تنگی وقت این مهم میسور نیافتاد باوجود آن آرای سه متکلم بزرگ امامی مذهب نظیر شیخ صدوق، شیخ مفید و علامه حلی پیرامون نظریه رستگاری یاد شد آورده شده و علامه حلی به موجب آن که شارح خواجه نصیرالدین طوسی است برای مطرح شدن اولویت داشت تا با مطرح ساختن آرای علامه در واقع آرای خواجه نصیر هم گفته شده باشد.