جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

غلوّ به معنای از حد گذرانیدن و مبالغه گویی از مهم‌ترین آفت‌های دینداری است، آفتی که همه‌ی ادیان ابراهیمی کم و بیش به آن مبتلا هستند، در یهودیت غلوّ درباره‌ی شخصیّت عزیر، در مسیحیت غلوّ درباره‌ی حضرت عیسی(ع)، در اهل سنت غلوّ درباره‌ی خلفا و صحابه و در تشیع غلوّ درباره‌ی اهل بیت(ع) همواره وجود داشته است در این پژوهش سعی بر این است که علل گسترش این غلوّ و مبالغه‌گویی‌ها را از دیدگاه متون دینی و برخی متفکران شیعی بررسی شود به همین منظور در ریشه‌یابی علل گسترش غلوّ در جامعه به دلایلی که در قرآن بیان شده است اشاره می‌شود از جمله تکبر و خودبینی(غلوّ شیطان)، قدرت حکومتی و ثروت فراوان(غلوّ فرعون)، معجزات فراوان و مملوس(غلوّ اهل کتاب درباره‌ی خود)، ناآگاهی از کمال مطلق (غلوّ درباره‌ی اشیاء و موجودات) و غلوّ درباره‌ی پیامبران و بزرگان دین به خاطر عدم معرفت به جایگاه این بندگان خدا و همچنین عدم تحلیل درست از معجزات و کرامات ایشان و نیز از دیدگاه کتب روایی دوست داشتن بیش از اندازه‌، نادانی، ارائه تصویر غلط از ائمّه(ع)، اباحی‌گری و همچنین جعل احادیث و تحریف روایات از علل گسترش غلوّ یاد شده است در این پژوهش همچنین به دیدگاه‌های سه تن از متفکران شیعه یعنی مدرّسی طباطبایی، مرتضی مطهری و صالحی نجف‌آبادی درباره‌ی علل گسترش غلوّ اشاره می‌شود.

چکیده پایان نامه (شامل خلاصه، اهداف، روش های اجرا و نتایج به دست آمده): هدف این رساله «بررسی مضامین اخلاقی و تربیتی در اشعار محمّد تقی بهار (ملک الشّعرای بهار)»، است. با توجه به ماهیت موضوع، نوع پژوهش، پژوهشی کیفی است و در آن از روش توصیفی – تحلیلی استفاده شده است. جامعه تحلیلی پژوهش حاضر دیوان بهار و کلیه پژوهش هایی است که دیگران در رابطه اندیشه های بهار انجام داده اند، بوده است. در این پژوهش ضمن مطالعه مستمر ابتدا پس از شناسایی منابع ،اطلاعات طی دو مرحله، مطالعه کلی و اجمالی و نیز مطالعه عمیق همراه با فیش برداری و ثبت موضوعات گرد آوریو با استفاده از روش تحلیلی گذاری، دسته بندی، مقایسه و پس از آن مورد تفسیر قرار گرفتند. یافته های حاصله حاکی از این است که:تربیت اخلاقی در اشعار بهار به دو مقوله کلی اخلاق فردی و اخلاق جمعی تقسیم شده است که در مقوله ی اخلاق فردی به زیرمقوله های: توکّل به خدا، تزکیه و تهذیب نفس، تسلیم در برابر قضا و قدر الهی، صبر و شکیبایی، پاک و راستگو بودن، شرم و آزرم، غنیمت شمردن فرصت، مصاحبت و همنشینی، عقلانیت و ستایش خردورزی، سنجیده گویی، مذمت سرکشی و عیب جویی، پرهیز از تن پروری و کاهلی، عدم متابعت از امیال نفسانی، نکوهش جهل، نکوهش حسد، مذمت منت کشی از دونان، پند پذیری، پرهیز از خویشتن ستایی، نکوهش خشم و کین و ستایش عفت و پاکدامنی و در مقوله ی اخلاق جمعی زیر مقوله های: دادگری و مساوات، نکوهش آز و طمع، نیکویی به والدین، مسئولیت پذیری، خدمت به نیازمندان، با وجدان بودن، پرهیز از بدی، نکوهش دلبستگی به دنیا و یاد قیامت، نکوهش ظلم و ستم و وفای به عهد اشاره شده است. مقوله تربیت اجتماعی شامل دو بخش اندیشه های اجتماعی و جامعه آرمانی می باشد که اندیشه های اجتماعی شامل: مخالفت با دخالت بیگانگان، انتقاد از اوضاع اجتماعی و سیاسی، مبارزه با استبداد، مشروطه خواهی، مخالفت یا موافقت با مجلس، مذمّت وطن فروشی ، ورزش و اثرات اجتماعی آن و جامعه آرمانی شامل زیر مقوله های: آزادی و وطن، توجه به وضع نابسامان مردم، پرهیز از هرج و مرج، باستان گرایی و تفاخر به پیشینه تاریخی، حمایت از حقوق زنان می باشد. مقوله تربیت دینی به دو بخش مضامین اعتقادی و ارزش های دینی تقسیم می شود که مضامین اعتقادی شامل: توحید، عدل، معاد توحید، خلقت جهان، انسان سازی، دینداری و توجه به دین، مدح ائمه اطهار و همچنین در مقوله ی ارزش های دینی به زیر مقوله‌های دوری از تعصبات جاهلانه، اتحاد دینی و پرهیز از تفرقه، نهی قشری نگری نسبت به حوادث دینی، تقوا و امر به معروف و نهی از منکر اشاره شده است.

چکیده اخلاق فضیلت به عنوان یکی از رویکردهای اصیل و تاریخی به اخلاق با ویژگی‌هایی همچون توجه به ظرفیت‌های متنوع انسانی، فضیلت و شکوفائی آدمی و بالاخره غایت سعادت و کمال و اصل اعتدال که همسوئی زیادی با آموزهای دینی دارد، بر چگونه زیستن بیش از چگونه عمل کردن بنا نهاده شده است. از طرف دیگر پرسش از معنای زندگی هم در واقع پرسش از ارزش زیستن است. یاس و ناامیدی از مولفه‌های بی‌معنائی و پوچی زندگی است که امروزه به عنوان یکی از مهمترین چالش‌های حیات آدمی درآمده است.در این تحقیق دو مکتب رقیب وظیفه‌گروی و سودگروی و ظرفیت آنها برای فائق آمدن بر چالشبی‌معنائی و پوچی بررسی و در نهایت نقد می‌شود و همچنین طرحهای مختلفی که برای رهایی از اینبی‌معنائی ارائه شده است تبیین و نقد می‌شود. سپس نظریه اخلاق فضیلت (ارسطویی و نوارسطویی) و دینی، مورد تحلیل دقیق قرار گرفته، این نتیجه حاصل می‌شود که در پرتو نظریه اخلاق فضیلت دینیمی‌توان افزون بر استفاده پرورش همه قوای انسان (عقلانی و عاطفی) و همه غایات کمالی او (مانند معرفت، لذت و ... ) بدون اینکه محصور در یک جنبه از جوانب شخصیتی و یا یک غایت از غایات آدمی باشد با توجه به فضیلت‌های دینی مانند ایمان و تقوا به عنوان مولفه‌های سعادت، که البته در چارچوب تقرب الی الله اعمال می‌شود به معنای زندگی دست یافت. روشن است که تحصیل معنا برای زندگی آدمی در صورتی است که آدمی به سعادت دست یابد و البته چنین چیزی از رهگذر انتخاب و اراده خود انسان است و این خود فرد است که انتخاب می‌کند که در مسیر هدایت واقع شود یا ضلالت.کلید واژه ها: اخلاق فضیلت، معنای زندگی، سعادت، فضیلت و احساس پوچی

فلاسف? اسلامی معتقد به سریان ضرورت علّی ـ معلولی در هم? ارکان جهان هستی بوده و جهان را به صورت سلسله‌ای منظم و پی در پی از علل و معالیل تصویر می‌کنند. به اعتقاد ایشان هم? پدیده‌های ممکن الوجود در جهان هستی معلول ضروری علّت‌های خویشند. این قاعده در مورد افعال اختیاری نیز صادق است و همین مطلب شبه? اعتقاد به جبر علّی ـ معلولی در میان فلاسفه را به وجود می‌آورد. فلاسفه با رد اتهام جبر به توضیح نحو? مختار بودن انسان‌ها پرداخته و ملاک‌های مختلفی را برای آن بیان می‌کنند که یکی از قدیمی‌ترین و مشهورترین آن‌ها «مسبوقیت فعل به اراده» است. این ملاک خود با تقریرهای مختلفی بیان شده است.اولین آنها آن است که گفته میشود: «مختار آن کسی است که فعلش در پی اراده از او سر میزند، نه آنکه اراده اش نیز در پی اراده باشد.» دومین ملاک در تعریف قدرت است که گفته شده است: « فاعل به گونه ای باشد که اگر بخواهد فعل را انجام دهد و اگر نخواهد فعل را انجام ندهد.» سومین بیان نیز اشاره به این است که: «واجب کردنی که به واسطه ی اختیار باشد، منافاتی با نختار بودن فاعل ندارد.» متکلمین اصولی مکتب میرزای نائینی چنین ملاکی را مصحّح فعل اختیاری ندانسته و اشکالاتی را بر آن وارد می‌دانند. به اعتقاد ایشان تا زمانی که علیت فلسفی در افعال اختیاری پذیرفته شده باشد‍ راهی برای پاسخ به شبهه جبر باقی نخواهد ماند. ایشان بر آنند که اگر اراده جبری دانسته شود، هیچ نقطه‌ای که در آن فاعل، فارغ از ضرورت علی ـ معلولی توان انتخاب هر یک از طرفین فعل و ترک را داشته باشد‍ یافت نمی‌شود.به اعتقاد ایشان ملاک‌های فلسفی خروج از محل نزاع بوده و تعاریف ارائه شده نیز اصطلاحی است و لذا شبهه جبر همچنان به قوت خود باقی خواهد ماند.

پایان نامه حاضر متشکل از یک مقدمه و چهار فصل است. در مقدمه اهمیت و جایگاه علمی فلسفی و تاثیرات اجتماعی مساله قضا و قدر و نیز قدمت تاریخی و زمان ورود این مسأله در میان مباحث کلامی و عقیدتی مسلمین گوش زد می شود. فصل اول: در این فصل تعریف کلید واژه های بحث همانند قضا قدر جبر اختیار و ... و تقسیم قضا و قدر به عینی و علمی و همچنین ابعاد متفاوت فلسفی کلامی حقوقی و ... این مساله تبیین می شود. و در آخر اصل مساله طرح شده و اجمال از آراء متکلمین اسلامی ذکر می شود. فصل دوم در این فصل بعد از فهرستی از مکاتب جبری و نحله های اولیه جبرالهی مکتب جبری اشاعره براساس مبانی مختلف آن با ادله عقلی و نقلی آن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته نقادی می شود و در آخر مفاسد و اشکالات آن بیان می شود. فصل سوم: در این فصل نظریه فرقه معتزله یا مکتب اختیار با ادله آن تبیین و تحریز می شود و مورد نقض و ابرام قرار می گیرد. و در پایان به ایرادات و مفاسدی مترتب بر این نظریه اشاره می شود. فصل چهارم: در این فصل نظریه امر بین الامرین یا مکتب امامیه مورد بررسی و کنکاش قرار گرفته و با ذکر ادله عقلی فلسفی و آیات و روایات صحت و حقانیت این مکتب به اثبات می رسد. که نتیجه آن در عین گستره قضا و قدر الهی به تمام هستی و از جمله انسان آزادی و اختیار انسان است.

مسئله اثبات وجود خدا از اساسی ترین دغدغه های بشری و مهمترین و کانونی ترین موضوع الهیّاتی مسلمانان است. مکاتب و جریانهای مختلف فکری در فرهنگ اسلامی و جامعه شیعی اعم از محدّثان، متکلّمان و فیلسوفان در عرصه راه و روش شناخت خدا؛ مسیرهای متفاوتی را پیموده اند. مطالعه توصیفی و تحلیلی آرای هر یک از مکاتب فکری و مقایسه آنها با یکدیگر، افزون بر ارزش تاریخی به روشن شدن نقاط قوت و ضعف اندیشه های هر یک از آنها مدد می رساند. رساله حاضر در صدد تبیین رویکرد اخباریان شیعه به مسئله اثبات خداست که کمتر مورد توجه قرار گرفته است. فصل نخست شامل معرفی جریان اخباریگری و چهره های برجسته ای چون ملا أمین استرآبادی، ملا خلیل قزوینی، ملا محسن فیض کاشانی، شیخ حرّ عاملی، سید هاشم بحرانی، سید نعمت الله جزایری و شیخ یوسف بحرانی و شاخصه های فکری آنان بویژه در حوزه منابع معرفت دینی و نیز مروری بر مهمترین ادلّه اثبات وجود خدا است. در فصل دوم روش ها و ادلّه متنوع اخباریان در مسئله اثبات خدا با استناد به متون حدیثی، کلامی و تفسیری ایشان گزارش شده است. نقد و بررسی ویژگی ها و شاخصه های رویکرد اخباریان به مسئله اثبات خدا، موضوع فصل سوم رساله است. آن گونه که مطالعه حاضر نشان می دهد، در مجموع عالمان اخباری شیعه برخلاف ذهنیت موجود درباره ایشان، وجود خدا را با تبیین معرفت فطری و نیز اقامه براهین حدوث و قدم، امکان و وجوب و حتی برهان صدیقین اثبات نموده اند. آنان با نگاه ویژه به متون دینی و بهره گیری از ادلّه فوق، گاه درصدد هماهنگ سازی مفاهیم و آموزه های کلامی با آموزه های قرآنی و حدیثی برآمده اند.

یکی از مسائل عمیق و پیچیده فلسفی – کلامی که از یک سو با خدا شناسی و از سوی دیگر با انسان شناسی پیوند می یابد ، آموزه بدا است . آن چه در این رساله سعی بر تجزیه و تحلیل آن است ، علم الهی و رابطه آن با بدا از دیدگاه ملاصدرا و فخر رازی در مقام متکلم و فیلسوف است . بنابر تصور بسیاری ، بدا از لوح محو و اثبات سرچشمه می گیرد ، در حالی که در این رساله روشن می شود بدا در مقام شامخی از صقع ربوبی تحقق می یابد و از اسم مستاثر الهی سرچشمه می گیرد و آن چه در لوح محو و اثباتسافل و علم قدری و نظام عینی تحقق می یابد ، ظهور بداست نه وقوع آن . بر این اساس ، نقش مبادی عالی و علت های متوسط در این زمینه ، تنها به عنوان مجاری ابداء و اظهار بدا به الواح سافل است . هر تغییر در لوح قدر خارجی ، منوط به اختیار انسان است و اختیار او می تواند تأثیر گذاربر جهت دهی سلسله اسباب و علل وارده بر طبیعت باشد . ملاصدرا با شرح فلسفی خود بر اصول کافی ، به خوبی حقیقت بدا را شرح داده است . هر چند به طور تفصیلی توضیح نداده که چگونه بدا به خداوند منتسب می شود و این که با وجود برتر بودن اولیای محمدیین از لوح محفوظ ، چگونه در علم آنان بدا ظاهر می شود ؟ و مطالب دیگری که در این زمینه مبهم مانده اند . با وجود انکار بدا از ناحیه فخر رازی ، تناقض های فراوانی در آثارش مبنی بر تغییر سرنوشت می یابیم که شاید دلیل آن این است که وی نتوانسته با چهار چوب های سست تفکر بر جبر ، مفاد روشن و محکم مأثورهایی را انکار کند کهبر وجود اختیار آدمی دلالت دارد و نتوانسته تأثیر دعا ، صدقه و مانند آن را بر تغییر سرنوشت آدمی ، براساس محو و اثبات نادیده بگیرد . روش تحقیق این رساله ، روش تطبیقی همراه با تحلیل می باشد .واژگان کلیدی : بدا ، لوح محو و اثبات ، لوح محفوظ ،علم الهی ، ملاصدرا ، فخر رازی

سوال اصلی در این تحقیق این است که چه دلایلی بر فضائل کلامی( عصمت و علم) امام علی (ع) وجود دارد؟و چگونه شبهات مطرح شده در این خصوص قابل پاسخگویی هستند ؟نگارنده در این نوشته سعی کرده است با رویکرد روایی فضایل کلامی ( عصمت و علم) را مورد بررسی قرار دهد و شبهات مطرح شده در کتاب منهاج السنه ابن تیمیه را در این زمینه مورد نقد و بررسی قرار دهد.به این منظور ابتدا کلمات کلیدی از جمله امامت ، افضلیت ، عصمت وعلم را در فصل کلیات از نظر مذاهب اسلامی مورد بررسی قرار داده است و آرای هر مذهب را به طور جداگانه ذکر کرده است و در دو فصل، ابتدا عصمت و علم امام علی (ع) را اثبات کرده و سپس شبهات مطرح شده در این زمینه را عنوان کرده است و در حد توان پاسخ داده است. درپایان هر فصل هم به شبهات غیر روایی مطرح شده در کتاب منهاج السنه اشاره شده است. در فصل کلیات به شرح حال ابن تیمیه و نظرات علمای اسلام در مورد او پرداخته شده و سپس در پیوست این پایان نامه روش های برخورد ابن تیمیه در کتاب منهاج السنه با احادیث را در هفده عنوان مورد نقد و بررسی قرار داده است.

چکیده دراین تحقیق ابتدا یأس ونومیدی و واژه های متناسب با آن ازنظرامام علی(علیه السلام )شناسایی وسپس تعریف شده است،هنگامی که فرد از رسیدن به مطلوبخویش مأیوس ودلسرد گردد، غمگین ومحزون می شود، چنانچه آثار یأس در رفتار وگفتار اونیز ظاهر می شود، که به این شخص «ناامید» گفته می شود،در ادامه، زمینه های بروز ناامیدی از دیدگاه امیرالمومنین در سه حیطه که عبارتند از:1ـاعتقادی (عدم اعتقاد به خداوند،گناه ومعصیت)2ـ فردی (دنیادوستی،شتاب وسستی، نیازمندی به دیگران ،تنبلی و...) 3ـاجتماعی (فقر،حسادت،شهوت رانی و...) مورد بحث و بررسی قرار گرفتــه است. سپس به عوامـل موثـر در ایجاد یأس ونومیدی از قبیــل: کفرونفاق، افتـرا، سوءظن، از دست دادن زمان و ... می پردازد.با شناسایی علائم ونشانه های فرد ناامید و افسرده می توان به یأس شخص پی برد که این نشانه ها نگاه امام علی (علیه السلام) بیان شده است. در قسمت پایانی رساله که هدف و مقصد اصلی این تحقیق است، راهکارهای مقابله با ناامیدی از دیدگاه مولای متقیان علی (علیه السلام) تشریح گردیده است. این روشها در سه بخش که عبارتند از: راهکارهای اعتقادی ـ شناختی (ایمان و توکل بر خدا، اعتقاد به قضا و قدر، اعتقاد به رزّاقیت، عدالت الهی و...)، روشهای مقابله ای عاطفی ـ معنوی (دعا، نماز،توبه واستغفار،ترک حسادت و...) وراههای رفتاری مقابله باناامیدی (صله رحم، صبر، گردش در طبیعت، کنترل شهوات و...) مورد کنکاش قرار گرفته است.

چکیدهبررسی و تحلیل قضا و قدر از منظر آیات و روایاتبه وسیلهمحمد حسن سنگیانقضا و قدر از یک سوبر جایگاه علم، قدرت، اراده و عدالتالهی، سنن و قانون های لا یتخلف، و شعور و هستی در سراسر جهان(دنیا و آخرت) دلالت دارد و از دیگر سو، مسأله بَدا و نقش حیاتیاختیار و اعمال انسان (اعم از نیک و بد) را در تعیین سرنوشت خاطرنشان می سازد.قضا و قدر در حقیقتارتباطی دو ســویه بین خالق یکتا به عنوان منشأ هستی و انسان به عنوان موجودی متفکر و مختار می باشد و تقدیر الهی چنان رقم خورده است که جهان با سنن ثابت و زندگی و حیات، همگی یاری گر انسان باشند تا او به کمال برسد و با بهره گیری از هدایت های وحیانی و عقل و اختیاری که دارد به عبادت معبود برخیزد و به مقام قرب الهی نائل آید.کلمات کلیدی:قَضا- قَدَر- علم پیشین الهی- اراده الهی- سنن ثابت- بَدا