جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسئله ای که در این رساله بررسی می شود، شرایط تأثیر قرآن بر انسان است. منظور از شرایط، عوامل موثّر و نبود این شرایط همان موانع تأثیر گذاری قرآن بر انسان است؛ بنابراین عمده ی مباحت رساله، حول محور عوامل و موانع تأثیر قرآن استوار است. در ابتدا اثبات شده است که قرآن با توجّه به آن چه خود می گوید و با توجّه به آن چه در سخنان معصومین علیهم السلام آمده است، موثّر است و در اصل نازل شده است که انسان را در کنار سایر عوامل به سعادت برساند؛ اما این قابل و تأثیر پذیر است که با وجود موانعی نمی تواند اثرات قرآن را دریافت کند. بسیاری از عوامل اثر پذیری از قرآن، به حوزه ی اخلاق بر می گردد و انسان باید مجموعه ای از صفات اخلاقی نیک را در خود ایجاد کند و پرورش دهد و از طرفی رذایل اخلاقی را از خود دور کند تا ظرف وجودش پاک شود و انوار الهی در آن بتابد. شرایط یا عوامل تأثیر پذیری انسان از قرآن به سه دسته تقسیم شده است: بعضی از این شرایط در متن قرآن به آن ها اشاره شده است و از آن ها به عنوان شرایط نفسانی یا روحی و روانییاد شده است؛ مثل تقوا، تفکّر و تعقّل. دسته ای دیگر از شرایط، آن هایی هستند که انسان در تعامل با آن هاست و از آن ها گریزی نیست، مثل وراثت، لقمه ی حلال، تربیت و ... که از آن ها به عنوان شرایط فردی یا عوامل خارجی یاد شده است. از طرف دیگر، هر کتاب و نوشتار از جمله قرآن، برای آن که تأثیر گذار باشد، باید مجموعه ای از ویژگی های کلامی را داشته باشد، کم و کیف گفتار، نوع کلام، بافت موسیقیایی و ... که آن ها هم به عنوان شرایط کلامی مورد بحث قرار گرفته است.موانع تأثیر قرآن مجموعه ای از صفات و رذایل اخلاقی است که مانع بهره مندی از قرآن می شوند که این موانع نیز بیان شده اند.تأثیراتی که رساله به آن ها پرداخته است، تأثیرا ت اخلاقی و رفتاریاست که قرآن به آن ها اشاره می کند و هدف نزول خود را تحقّق این اثرات می داند: افزایش ایمان هنگام تلاوت قرآن، شفا و رحمت، خشیّت و شوق و... نمونه هایی از این اثرات هستند که انتظار می رود از قرائت و تلاوت قرآن حاصل شود.

همانطور که در مقدمه بحث گفته شد که هدف از این پژوهش ، بررسی چگونگی ارتباط انسان با خداوند است. انسان از چه راه می تواند به خدا رسیده وگمراه نشود، زیرا راههای رسیدن به خداوند زیاد است و در آن میان، راه بهتری وجود دارد که انسان با شناخت درست آن می تواند با موفقیت به مطلوب خود برسد.خدا خواهی و خدا شناسی فطرت انسان است، انسان به فطرت خود خدا را می خواهد و می شناسد. حتی کمونیست ها یا آگزیستانسیالیست های الحادی که ظاهراً خدا را نمی پذیرند ولی اگر آنها با اندکی دقت، نیازهای دورنی و معنوی خود را نگاه کنند و دچار انحراف از عوامل دیگری نباشند آنها نیز مانند دیگران که به خداوند سبحان معتقد هستند خدا را باور خواهند کرد. هیچ چیز در این عالم از خداوند بی نیاز نیست. انسان فقیر است، زیرا وجود ماسوای وجود خداوند سبحان، وجود ممکن است و ممکن الوجود آنچه در فلسفه وعرفان آمده است همیشه در حال نیاز وفقر است. فقر ذاتی ممکنات است. این پژوهش دارای چهار بخش می باشد؛ که عبارتند از : بخش نخست « حقیقت وجود »، بخش دوم « حقیقت انسان » ، بخش سوم « انسان و ارتباط » و بخش چهارم « انسان کامل حلقه اتصال میان مخلوق و خالق » . و در پایان خاتمه بحث خواهد بود. به طور اجمال در بحث وجود، نظریات مختلف پیرامون احکام و خصوصیات وجود بیان خواهد شد، و به تعبیر دیگر، مسأله‏ی ارتباط، تنها مربوط به قلمرو تشریعی نیست، بلکه در امور تکوینی نیز مطرح است، زیرا بنیان ارتباط میان انسان و خدا، و جهان بالا و جهان پائین و ...که در این سلسله وجود دارد، أمر تکوینی است، ومهمترین آنها مسأله وجود و احکام آن است، بدون شناخت حقیقت وجود و درک معانی آن هرگز نمی توانیم وجود خدا، انسان، و جهان را ثابت یا فهم کنیم. در بخش دوم ، حقیقت انسان از عالم ذرّ تا عالم دنیا مورد بررسی قرار خواهد گرفت. انسان چه نوع موجودی است؟ و جقیقت انسان چیست؟ و قران درباره انسان چه می گوید؟ همه این مباحث، در این فصل مطرح خواهد شد. علت آوردن دو بخش نخست این بود که تا حقیقت وجود و انسان شناخته نشود نمی توان نیاز حقیقی او را تشخیص داد؛ چه بسا انسانهایی درگذشته و تا امروز بخاطر عدم شناخت کامل انسان و نیاز های حقیقی او ، در گمراهی به سر برده اند. وقتیکه انسان خود را شناخت یقیناً خدا را می خواهد زیرا به او نیاز دارد. در اینجا معنی ارتباط میان خالق و مخلوق ظاهر می شود و ضرورتهای آن را می توان فهمید.در بخش سوم و چهارم مستقیما وارد بحث خواهیم شد. در مرحله سوم رابطه انسان و خدا مطرح است. در طول این بحث حقیقت رابطه، رابطه انسان با خداوند، رابطه انسان با انسان های دیگر و رابطه انسان با طبیعت و جهان خارج بحث خواهد شد. در بخش چهارم حلقه اتصال میان خالق و مخلوق بررسی‏ می شود؛ یعنی در این بخش حقیقت انسان کامل، و ضرورتهای وجود او در این عالم و نیاز سایر موجودات به وجود او بیان خواهد شد. در آخر این بخش ، راه رسیدن به سعادت ابدی و کمال انسانی با دلایل قران و عقل بحث خواهد شد.در لابلای این پژوهش علاوه بر ادله‏ی قرآنی و روایی، نظایر و شواهد دیگری نیز آورده خواهد شد از جمله، سخن عرفا، فلاسفه اسلام و غرب و دیدگاههای مکتب‏های مختلف عقلی و تجربی. سپس آنها را با دلیل های نقلی و عقلی سنجیده وبررسی می کنیم کدام نظریه بیشتر با گفته‏ی خدا و معصومین (علیهم السلام) همخوانی دارد.در پایان این تحقیق، خاتمه بحث خواهد آمد. در این خاتمه، نتایج بحث های گذشته به طور اجمال بیان خواهد شد.

نوشته‌ای که با عنوان « انسان و سرنوشت » در پیش روی شماست تحقیقی است در مورد مسئله سرونشت و قضا و قدر که در آن، دیدگاه‌های مولانا جلال الدین رومی(ره) در این زمینه به عنوان یکی از اندیشمندان بزرگ اسلامی و جهانی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.مسئله انسان و سرنوشت که از اساسی ترین موضوعاتی است که ذهن بشررا از قدیم الایام به خود مشغول نموده، با نگاه خاصی مورد توجه مولانا، به عنوان اندیشمند متبحر در عرصه های مختلف قرآنی، روایی، فلسفی، کلامی و عرفانی، قرار گرفته است.او با دید عمیق برگرفته از آیات قرآنی و روایات معصومین(ع) و بر پایه مبانی عقلی توانسته است به شیوه خاصی بحث قضا و قدررا به تصویر بکشد و جایگاه انسان و نقش قضا و قدر و اراده و اختیار اورا در زمان حیات دنیوی و تأثیر این عوامل را بر سرنوشت نهایی او به خوبی شرح دهد.بحث قضا و قدر و رابطه آن با جبر و اختیار، مسئله علیت و مسئله بداء از موضوعات مهمی است که رویکرد خاص مولانا، می تواند تصویر نوینی را از این مسائل برای اندیشمندان به ارمغان آورد.

انتظار بشر از دین، به معنای میزان توانایی دین برای پاسخ گویی به نیازهای بشر و سامان بخشی به حیات اوست. دین در حقیقت، عبارت است از مجموعه معارف اعتقادی و برنامه های عملی، که از طریق عقل و وحی به بشر ابلاغ شده است. اقتضای حکمت و فیاض بودن خداوند و اتمام حجت بر بندگان، عمده ترین دلایل ضرورت بعثت انبیا است. علامه طباطبایی برای اثبات ضرورت بعثت، به جنبه اجتماعی بودن انسان توجه نموده، و شهید مطهری در این زمینه، ناکافی بودن عقل و علم برای درک همه حقایق، سامان دهی زندگی اجتماعی، هدایت، سعادت و نجات مردم را مطرح می نماید. بنا بر این، آنچه از ارسال پیامبران انتظار می رود این است که ارزش های معنوی را استوار ساخته و عدل و قسط را برپا نماید. علامه و شهید مطهری قائل به پیوستگی و ارتباط متقابل عقل و دین هستند. در این باره، علامه می گوید ما ناگزیریم علومی که محصول عقل می باشد را در فهم دین اعمال کنیم، همچنان که دین ما را به تعقل فرامی خواند. وی معتقد است که هیچ گونه تعارضی بین حکم عقل و دین وجود ندارد. شهید مطهری نیز عقل را یکی از مبانی استنباط حکم شرعی می داند، و تعارض بین عقل و دین را نمی پذیرد. قوانین اسلام به دو دسته ثابت و متغیر تقسیم می-شود، که گروه اول در ارتباط با عناصر ثابت زندگی بشر وضع شده، و گروه دوم بر تأمین نیازهای متغیر، دلالت دارد. علامه اسلام را یک دین اجتماعی معرفی می کند که در تمام شئون فردی و اجتماعی بشر مداخله می کند، و برای اصلاح فرد و جامعه علاوه بر اعتقاد به دین، به کار بستن دستورات دینی را نیز لازم می شمرد؛ و شهید مطهری، بهجت و انبساط، بهبود روابط اجتماعی و کاهش ناراحتی ها را از آثار دین و ایمان می شمرد. بدین ترتیب، دین از طریق کنترل غریزه استخدام که موجب ظلم، تجاوز به حقوق دیگران و از هم پاشیدگی جامعه می شود، جامعه را سالم و پویا نگه می دارد. منبع

وجود جن و کارکردهای آن از نظرقرآن، سنت و عقل مسأله ای بحثی است که درباره آن سه دیدگاه افراطی، تفریطی و معتدل وجود دارد. برخی به کلی منکر وجود جن شده اند، دسته ای دیگر وجود جن را پذیرفته، اکثر کارهای روزمره خود را منتسب به جن می دانند، نظریه معتدل آن است که اصل وجود جن را از نظر قرآن و ادله عقلی صحیح دانسته، امکان ارتباط و تأثیرپذیری انسان از جن را امری ممکن و پذیرفته شده می داند نگارنده در رساله حاضر، دیدگاه اخیر را برگزیده، با تمسک به ادله عقلی و نقلی و تبیین آرای متقدمان و متأخران، وجود جن را به اثبات رسانده است،‌ همچنین مسآله تسخیر و جن زدگی را مورد بررسی قرار داده، نظرهای "امر بین الامرین" را اتخاذ کرده است.

این پژوهش که عنوانش نقش ایمان در زندگی انسان از منظر قرآن وروایات است شامل پنج فصل ویک خاتمه می باشد؛ که فصل اول شامل مباحث همچون بیان وتعریف مسأله، واژگان کلیدی، سوال اصلی وسوالات فرعی، پیشینه وضرورت انجام تحقیق، فرضیه تحقیق، هدف تحقیق، نو آوری تحقیق، روش ومراحل تحقیق، معنای لغوی واصطلاحی ایمان بوده ودر فصل دوم به بررسی حقیقت ایمان ورابطه آن با اسلام، عمل صالح، علم ودرجات وارکان ایمان که مهمترین آن توحید، نبوت، عدل، امامت ومعاد است و... پرداخته ایم، ودر فصل سوم به آثار فردی ایمان پرداخته شده است؛ که آرامش وآسایش وسعادت، آمرزش گناه، اطاعت خدا ورضایتش، ایجاد محبت، مصونیت از فساد ومعصیت، عدم تجاوز به حقوق دیگران، ترک گناه وعدم تکرار آن، بینش وبصیرت، هدایت و... از آثار فردی ایمان دانسته شده است، ودر فصل چهارم آثار اجتماعی ایمان مورد بحث قرار گرفته است ومسولیت پذیری، توان مبارزه وجهاد، صلح جهانی ونظم اجتماعی، امنیت، ارتباطات صحیح انسانی ومعنوی، پیشرفت اقتصاد وسلامت آن فضیلت یادگیری صنعت و... مطرح گردیده است، ودر فصل پنجم از تکبر، صفات متکبرین، جهل وتقلید کوکورانه، بینش اشرافی، حسد وهواپرستی به عنوان آفات وموانع ایمان یاد شده است ودر خاتمه نتیجه گیری به عمل آمده است.در ضمن تبیین زوایای مختلف ایمان، آثار وبرکات ونقش ارزنده آن هدف این تحقیق می باشد تا بتوان با درک وفهم عمیق ایمان، ارکان، آثار، برکات ونقش ارزنده آن زمینه آرامش، آسایش، آمرزش گناه، اطاعت خداوند، پیروی از دستورات دین، اجتناب از فساد وخود سری و... را فر روی بشر قرار داد؛ چون نقش ایمان در زندگی انسان به شکل عملی وکاربردی آن در سرنوشت انسان بسیار موثر بوده وسعادت او را تأمین می کند که این مهم کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

معاد از اساسی‌ترین محورهای دعوت انبیاست که مورد قبول تمام ادیان بوده است. مرگ در قرآن به‌معنای وفات آمده، و به‌عنوان یک مخلوق خداوند، و امری وجودی از آن یاد شده، که ضروری و همگانی است و پس از آن، بازگشت به دنیا ممکن نیست. غیر از عده قلیلی که از عظمت الهی می‌هراسند، عموم مردم از مرگ می‌ترسند که علت عمده آن‌نقص ایمان و دنیاگرایی است. شکستن لذات نفسانی، کوتاه کردن آرزوها، دوری از معصیت، انجام اطاعت، غفلت‌زدایی، امید به وعده الهی، نرم‌خویی، رهایی از حرص و طمع، و قناعت را می‌توان از فواید یاد مرگ دانست. مرگ آسان برای نیکوکاران، و مرگ دشوار برای بدکاران، و مرگ افتخارآمیز، از جمله مرگ‌هایی است که در قرآن به آن اشاره شده است. قبر سرآغاز زندگی برزخی و جایگاه سوال و جواب درباره خدا، پیامبر، دین، کتاب، امام، عمر و مال و ثروت است که در صورت عدم پاسخ‌گویی مناسب، عذاب را در پی دارد. عالم برزخ، فاصله بین دنیا و آخرت است، و حضور با جسم مثالی و باز بودن نامه اعمال از ویژگی‌های آن است. پس از برزخ بر اساس عدل و حکمت الهی، معاد برپا می‌شود که قرآن هم با استدلال‌های فراوان به آن پرداخته است. اولین اختلاف در معاد، جسمانی یا روحانی بودن آن است که عموم فلاسفه و پیروان مکتب مشاء، قائل به روحانیت آن هستند اما عموم فقها و متکلمین و اهل حدیث قائل به جسمانی بودن آن هستند. عده زیادی از اندیشمندان اسلامی و عرفا به جسمانیت و روحانیت معاد اعتقاد دارند که قرآن هم این دیدگاه را تأیید می‌کند. شبهه اعاده معدوم، و آکل و مأکول درباره معاد جسمانی صحیح نیست زیرا اجزای اصلی بدن و شخصیت انسان همواره باقی است. برای آخرالزمان و وقوع قیامت، نشانه‌هایی مانند به‌هم خوردن آفرینش، دود غلیظ، نزول حضرت عیسی( و بعثت پیامبر آخرالزمان مطرح شده است.

پایان نامه حاضر متشکل از یک مقدمه و چهار فصل است. در مقدمه اهمیت و جایگاه علمی فلسفی و تاثیرات اجتماعی مساله قضا و قدر و نیز قدمت تاریخی و زمان ورود این مسأله در میان مباحث کلامی و عقیدتی مسلمین گوش زد می شود. فصل اول: در این فصل تعریف کلید واژه های بحث همانند قضا قدر جبر اختیار و ... و تقسیم قضا و قدر به عینی و علمی و همچنین ابعاد متفاوت فلسفی کلامی حقوقی و ... این مساله تبیین می شود. و در آخر اصل مساله طرح شده و اجمال از آراء متکلمین اسلامی ذکر می شود. فصل دوم در این فصل بعد از فهرستی از مکاتب جبری و نحله های اولیه جبرالهی مکتب جبری اشاعره براساس مبانی مختلف آن با ادله عقلی و نقلی آن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته نقادی می شود و در آخر مفاسد و اشکالات آن بیان می شود. فصل سوم: در این فصل نظریه فرقه معتزله یا مکتب اختیار با ادله آن تبیین و تحریز می شود و مورد نقض و ابرام قرار می گیرد. و در پایان به ایرادات و مفاسدی مترتب بر این نظریه اشاره می شود. فصل چهارم: در این فصل نظریه امر بین الامرین یا مکتب امامیه مورد بررسی و کنکاش قرار گرفته و با ذکر ادله عقلی فلسفی و آیات و روایات صحت و حقانیت این مکتب به اثبات می رسد. که نتیجه آن در عین گستره قضا و قدر الهی به تمام هستی و از جمله انسان آزادی و اختیار انسان است.

این پژوهش که به عنوان شیوه‌ها و ابزار تسلط شیطان بر انسان از منظر قرآن و روایات تحقیق و تدوین یافته است، و هدف در این پژوهش بازشناسی و آسیب شناسی بهتر راه‌های نفوذ و سلطه شیطان است، که وی از چه راه‌های برای نفوذ و سلطه خود و از چه ابزاری برای ضربه زدن بر پیکری انسان بهره می‌برد، و این رساله متشکل از هشت فصل و یک خاتمه است.

این پژوهش با محوریت و مبنا قرار دادن کتاب نهج‌البلاغه، در صدد ارائه یک مدل دینی و اسلامی از پدیده ارتباطات کلامی انسان با انسان است. برای تحقق این هدف، دو سؤال مکمل زیر قابل طرح است: الف) ارتباطات کلامی انسان با انسان مندرج در نهج‌البلاغه چه مختصات، ویژگی‌ها و خصوصیاتی دارد، ب) و چه الگو و مدلی از ارتباطات کلامی فرد با فرد از این کتاب قابل استنباط است. برای نیل به این هدف، کل متن نهج‌البلاغه (خطبه‌ها، نامه‌ها و کلمات قصار) با روش «تحلیل محتوای کیفی» که متناسب این موضوع و این هدف است، مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته و کل مضامین مرتبط با ارتباطات کلامی فرد با فرد در کتاب مورد توجه، دسته‌بندی و مورد مقوله‌بندی قرار گرفته است. دو سؤال تحقیق حاضر که برای دستیابی به هدف تحقیق عنوان شده، متناسب و هماهنگ با مسئله تحقیق و ضرورت تحقیق می‌باشد؛ قابل اذعان و اعتراف است که در علوم انسانی بطور کل و در علم ارتباطات بطور خاص، بیشتر نظریات، دیدگاه‌ها و مدل‌ها اختصاص به دنیای غرب و تفکر غربی دارد و همین مدل‌ها و نظریه‌ها نیز در مراکز آموزشی و دانشگاهی، مبنا و منبع تدریس واقع می شود. متاسفانه آثار مستقل بسيار اندكي نگارش يافته است كه بطور خاص به ارتباط ميان مقوله دين و ارتباطات و تعريف ارتباطات انساني با رويكرد ديني پرداخته باشد به شكلي كه بتواند نگرش ما نسبت به دنیای ارتباطات و علم ارتباطات را از موضع انفعال و تقلید بیرون آورد. نتایج تحقیق و نتایج مدل ترسیمی، به طور گزینشی و به طور تیتروار نشان از این است که از نگاه نهج‌البلاغه هدف در ارتباطات کلامی به طور اخص و ارتباطات انسانی به طور اعم در درجه اول نه تحت تأثیر قرار دادن و «اقناع دیگران» است آن طور که اکثر ارتباط‌شناسان می‌گویند، بلکه «تحقق امر خداوند» یا به عبارتی بندگی خداوند است. این مدل همچنین نشان می‌دهد که ارتباطات کلامی فرد مبتنی بر جهان‌بینی فرد و مبتنی بر هستی‌شناسی فرد از عالم است. در نهج‌البلاغه عنصر «پیام» یک عنصر خنثی و فارغ از ارزش تصور نمی‌شود؛ بلکه ملاک‌های چهارگانه‌ای مطرح می‌شود که این عنصر براساس این ملاک‌های چهارگانه (قصد درونی، سودمندی، تطابق با واقعیت، تناسب با موقعیت) ارزش‌سنجی می‌شود. همچنین براساس عامل «قلب سلیم» یا به عبارتی عامل «تقوا» و بود و نبود آن، تقسیم‌بندی متفاوت و جدیدی از مهارت و عمل گوش دادن براساس فرمایشات مولا (ع) استنباط می‌شود. و نیز عنصر «تأثیر» جزء عناصر اصلی، پایه‌ای و همیشگی ارتباط کلامی و انسانی محسوب می‌شود که دو نوع نمود و دو نوع تجلی دارد. در علم ارتباطات تعاریف مختلفی از ماهیت ارتباط ارائه شده؛ در نهج‌البلاغه ارتباطات کلامی در مقام تعریف و به لحاظ ماهوی از دید حضرت امیر (ع) یک «عمل» تعریف می‌شود. همچنین ارتباطات کلامی یک «تکلیف» است و ماهیتی تکلیف‌مدارانه دارد اما نه تکلیفی از جنس تکلیف قانونی، عرفی و اخلاقی؛ بلکه تکلیفی از جنس تکلیف الهی.