جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اسماء و صفات الهی همواره مورد بحث و نظر توسط اندیشمندان در حوزه دین قرار گرفته است و بر همین اساس مکاتب مختلف فکری شکل گرفته است. در این میان برخی از صفات و اسماء الهی هم تنها ترجمه‌ای ساده شده و کمتر مورد توجه قرار گرفته است .«ربّ» از جمله همین اسماء و صفات الهی است که کمتر در قرون گذشته مورد بحث واقع شده است. در حیطه لغت نیز این واژه به گونه‌های مختلف ترجمه شده است. همچنین در تفاسیرنیز کمتر به آن پرداخته شده است. در این میان علمای علم کلام در حیطه اسماء و صفات الهی بحثهای زیادی کرده‌اند اما بصورت مصداقی کمتر به ربوبیت الهی به معنای صاحب اختیار مطلق پرداخته‌اند. کشف معنای واژه از استعمالات به کار رفته در متون کهن و خصوصاً متون دینی همچون قرآن ما را در رسیدن به محدوده معنایی واژه و روابط معنایی آن با دیگر اسماء و صفات الهی یاری می‌رساند. هم از این رو با رجوع به قرآن درمی‌یابیم این واژه نقشی کلیدی در تثبیت معنای «الله» و اثبات اختیارات نامحدود و مطلق او در عالم وجود، دارد. از طرفی با مراجعه به تاریخ درمی‌یابیم مخالفان اسلام ناب اساساً همین اختیار مطلق الهی را هدف گرفته‌اند و برخی از آنها همچون حق حاکمیت اجتماعی و سیاسی را از خداوند سلب نموده‌اند و آن را در حوزه اختیارات انسانها قرار داده‌اندوتحت عنوان اهل حلّ و عقد و یا خرد جمعیحاکمیت انسان را جایگزین حاکمیت الله در تشریع قوانین اجتماعی و سیاسی نموده اند . لذا بزرگان دینی ما سعی در احیاء تراث وحیانی پیامبر اسلام نموده و قرآن را محور عقاید اسلامی و تنها معیار حقانیت این اعتقادات معرفی نموده‌اند .دراین میان حضرت امام علی علیه السلام به دلیل حضور در هنگامه انزال وحی و پس از آن که دوره شکل گیری و نهادینه شدن انحراف است دارای جایگاه ویژه ای است .هم از این رو رجوع به منابع اصیل اسلامی همچون قرآن و نهج البلاغه مارا به کشف حقیقت و اثبات حوزه اختیارات مطلق الهی نزدیک تر می سازد.این تحقیق انکشاف حوزه معنایی «ربّ» در قرآن و نهج‌‌البلاغهو اثبات وحدت ادبیات دینی در این دو حوزه را در ضمن اثبات اختیارات مطلق برای خدا به عهده خواهد داشت.

شناخت خدا و رسیدن به آن از نخستین رهنمودهای پیامبر درونی (عقل) و پیامبر بیرونی (پیامبران و اوصیای ایشان ) بوده و مهم‌ترین وظیفه‌ی انسان در قبال خود و خداوند است. به همین دلیل علاوه بر قرآن، در کتب و جوامع حدیثی به راه‌های مختلفی برای رسیدن به این امر اشاره شده است. در این میان، بخشی از روایات معصومان (?) در باب شناخت خدا، با عنوان«شناخت خدا با خدا» مطرح می-شود. این پژوهش که با روش توصیفی و تحلیلی و با رویکرد کتابخانه‌ای و اسنادی، شکل گرفته است، در صدد تحلیل و فهم معنای این دسته از روایات می‌باشد. با بررسی روایات باب«معرفه الله بالله» این نتایج حاصل می‌شود،که نخستین مولفه‌، در روایات شناخت خدا با خدا، عدم تصوّر ذهنی و خارجی و شباهت‌انگاری در رابطه با شناخت خداوند متعال است. علاوه بر این، شناخت خدا با خدا، با استفاده از ابزارهایی که خداوند در اختیار بندگان قرار داده است، حاصل می‌شود. تفاسیر دیگری که توسط محدّثان و شارحان کتاب‌های حدیثی، در رابطه با این شناخت، مطرح شده است، توجّه به فطرت خداجو و شناخت خدا با خدا از طریق عرفان و کشف و شهود است.

واژه ی « یا لیت و مشتقات آن » در لغت بمعنای آرزو کردن است و دلالت بر تمنی و خواستن می کند. تمنی و درخواست چیزهایی را که بدست آوردن آنها هم اکنون ، ناممکن و غیر دست یافتنی است. آرزوی چیزهایی را که نداشته و هم اکنون می خواهد داشته باشد(مانند بهره برداری صحیح از فرصتها و سرمایه عمر ،...) و بر عکس تمنی چیـزهایی را که داشته و هم اکـنون می خواهد نداشـته باشد.( مانند شرک و نفاق )آیات قرآن در شناسایی این وجوه تمنی ، علل و عوامل آنها ، پیامهای ارزشی به انسان می دهد به این معنا که اگر وجه تمنی ، مثبت است ، انسان در زندگیش آن را اجرا کند و از فرصتها به نحو احسن استفاده کند. و اگر وجه تمنی ، منفی و واهی است ، بشر در زندگیش از آن پرهیز کند . این وجوه مذکور در آیات ، دستاوردی برای بشریت است که از نعمت حیات بهره مندند، تا زندگی خود را بر اساس آن سامان دهد و نیز برای انسانهای پند ناپذیر ، اتمام حجت پروردگار است که مبادا آنها هم به همان تمنیات خیالی و واهی گرفتار شوند.در این تحقیق به بررسی چهارده مورد از آیات تمنی پرداخته شده است که به دو بخش تقسیم می شود یکی در قلمرو دنیا و دیگری در قلمرو آخرت است. مـنظور از « قلمرو دنیوی » آنسـت که گویندگان ، « ای کاش » را در دنیا بر زبانـشان جاری می نمایند. و منظور از« قلمرو اخروی » آنست که گویندگان ، « ای کاش » را پس از مرگ و در آخرت و قیامت ، بر زبانشان جاری می کنند. آیات مذکور در قلمرو دنیا و آخرت تنها یک موردش جنبه ی اثباتی دارد( که در دنیا مربوط به حیاء و عظمت روحی حضرت مریم (س) ودر آخرت «برزخ» مربوط به تلاش و استقامت حبیب نجار « مومن آل یس » در هدایت اهل غفلت می باشد ) و بقیه موارد ،جنبه های منفی و سلبی در قلمرو دنیا و آخرت دارد ( مانند شرک و غرور ، نفاق ، آرزوی جدائی از شیطان ، عدم تکذیب آیات الهی ،.....) در هر صورت دستاورد بسیار مهم از آیات ذکرشده، آن است که انسان پیش از فرارسیدن مرگ و حساب و کتاب برزخ و مشاهده عذاب الهی از درسهای آن استفاده و برای زندگی جاودانه خود تدارک کند. بنابراین شناخت این وجوه تمنی در آیات قرآنی به انسان ،این امکان را می دهد که پیش از ، از دست رفتن فرصت ها و پشیمانی ، از فرصت ها استفاده و از درسهای آن بهره گیرد و زندگی خود را براساس کمالات انسانی و رضای پروردگار تنظیم نماید و سامان دهد تا به سعادت ابدی برسد .

از آنجایی که بنا بر اصول عقیدتی ما، اسلام دین جامع و کاملی است و برای تمام ابعاد زندگی آدمی برنامه دارد، در این تحقیق به بررسی تربیت جنسی در آموزه‌های دینی با رویکرد فقهی – حدیثی پرداخته‌ایم. این تحلیل و بررسی در مقام پاسخ گویی به دو سوال اساسی می‌باشد. 1. آیا آموزه‌های فقهی و حدیثی موجود، این قابلیت را از نظر شمول و جامعیت دارند که بتوان یک مجموعه‌ای از احکام فقهی را در زمینه تربیت جنسی تهیه و گرد آوری کرد؟ 2. آیا این مجموعه احکام با نظریات علمی و تجربی روز در زمینه تربیت جنسی، همخوانی و تطابق دارند؟پس از بررسی صورت گرفته به این نتیجه می‌رسیم که دین اسلام برای تربیت جنسی نه تنها برنامه جامع و کاملی دارد؛ بلکه بسیاری از آموزه‌های آن امروزه در علوم روانشناسی مورد دست یابی و تأیید دانشمندان قرار گرفته است.نتیجه دیگر اینکه آموزه‌های دینی در این مسأله تنها به شکل آداب اخلاقی و ارشادی نمی‌باشد؛ بلکه دین اسلام در بسیاری از مسائل به تعیین حکم و تکلیف پرداخته است

در منطق قرآن کریم گسترۀ هستی آیینۀ تمام نمای اسماء و صفات آفریدگار و به عبارت دیگر آیینۀ آیات الهی است و سفیران آسمانی و انبیای الهی از هر فرصتی برای متوجّه نمودن و حسّاس کردن مردمان نسبت به تأمّل در آیات پروردگار بهره برده‌اند تا از این رهگذر، فطرت خدا آشنا و خداگرای انسان‌ها را برآشوبند و بالنده و شکفته کنند.امام خداجویان و پیشوای پرواپیشگان حضرت علی بن ابی‌طالب × نیز به موازات قرآن در کلام سحرآسا و زیبای خویش در نهج البلاغه این مهم را پی گرفته و فراوان و با عبارات گوناگون، مردمان را متوجّه آیات الهی و شگفتی‌های آثار صنع پروردگار کرده است.در این نوشته تلاشی صورت گرفته تا اشارات خانه‌زاد خداوند، حضرت امیر المؤمنین × در باب شگفتی‌های آفرینش در نهج البلاغه با توجه به نظرات شارحان این کتاب و جمعی از صاحب نظران مورد بررسی قرار گیرد و به این پرسش‌ها پاسخ داده شود که چرا امام × در کلام خود به این شگفتی‌ها اشاره کرده و بیان آن‌ها چه رابطه‌ای با محتوای اصلی کلام آن حضرت داشته و مخاطبان چه پیام‌هایی از آن می‌توانند به دست آورند.با بررسی این موضوع‌ روشن شد که امام با بیان این شگفتی‌ها از یک طرف پایه‌های اعتقادی مخاطبین خویش را به وجود آفریدگار استحکام می‌بخشد و از دیگر سو بلندای بیکران صفاتی همچون علم فراگیر خداوند، تدبیر و حساب‌گری بی‌نهایت و اتقان صنع او را جلوه‌گر می‌سازد و در همین احوال با مطرح کردن راز و رمز وجودی و رفتاری این پدیده‌ها، درس‌ها و پیام‌های اخلاقی، تربیتی، عرفانی و علمی بی‌شماری را به مخاطب القا می‌فرماید و می‌آموزد و افزون بر این همه، امام از این آثار صنع و پدیده‌ها و آیات شگفت الهی در جهت تشبیه معقول به محسوس و تفهیم یک مطلب بهره‌ها برده است.نیز از خلال این بررسی دریافتیم که آن حضرت × با بیان شگفتی‌های جهان آفرینش یکی از بهترین راه‌های خداشناسی را برای بشریت تبیین کرده که هر انسانی می‌تواند با تفکر در آن‌ها بر معرفت الهی خود افزوده و ایمان خود را تقویت کند.

سخن از سنت پیامبر(ص) در ساختار فکری اسلام به عنوان یکی از منابع شریعت اسلامی اهمیت به سزایی دارد،.اهمیت سنت و جایگاه آن در تشریع اسلامی، از آنجا معلوم می شود که سنت، بیانگر داده های قرآن و شارح مفاهیم و احکام آن است و انکار سنت به عنوان یکی از منابع تشریع، پیامدی جز انکار عملی بسیاری از اصول و احکام مسلّم اسلام را ندارد.در رساله حاضر، با تمسک به آثارفکری و دینی استاد قرضاوی اندیشمند مصری، کیفیت شناسایی سنت اصیل توسط امت اسلامی و نحوه ی تطبیق بینش و رفتار خویش با آن مورد بحث وبررسی قرار گرفته تا در پرتو آن به بهترین روش که همان روش صحابه و تابعین می باشد، در زمینه تعامل با سنت دست یابد؟از دیدگاه استاد امت اسلامی ما، نیازمند برنامه فراگیروکامل و نوینی است که در شرایط امروزی مبانی ساختن یک امت نمونه و تمدن جدید اسلامی را قلم بزند. وبرای رسیدن به این مهم، بایداز شروط و مقدمات لازم برای رسیدن به آن موقعیت مطلوب، بهره مند باشد و در نخستیین قدم، به تدوین و تنظیم منظومه فکری و فرهنگی امت بپردازد .و همچنین به نظر ایشان جای تردید نیست که با اتکاء به اندیشه ای پویا، ذهن مسلمان معاصر از عهده مطالبات این مرحله در تدوین منظومه فکری و فرهنگی امت برآمده و چنین خیزشی مستلزم قرائت مجدد از مصادر ثابت اسلام – کتاب و سنت نبوی – از روی خود آگاهی و فهم عمیق و دقیق و صحیح است .استاد قرضاوی با رعایت این اصول و درک ضرورت تدوین منظومه فکری و فرهنگی، در پژوهش های سنت و احادیث نبوی خویش، درصدد تدویناصول وضوابطی برای تعامل و مواجهه با سنت است . تا هر محققیبا در نظر گرفتن این اصول و ضوابط، به فهم صحیح و بهره گیری از سنت اصیل نبوی نائل گردد . وی با نگاهی درون دینی به نقد و بررسی برخی از اسلوب های رایج در پژوهش «سنت» دست می زند.همچنین با استناد به منابع متعدد و پیروی از تسامح و تساهل دینی به پاسخ گویی بعضی شبهات موجود در باب سنت اهتمام می ورزد . استاد قرضاوی بر این باور است که: « سنت وسیله مناسب برای تحقق اهداف شریعت در چارچوب مشخص زمانی و مکانی خود است و با توجه به نقش زمان و مکان و عرف و واقعیت های اجتماعی در صدور برخی از احادیث با تغییر شرایط مشکل و صورت مسئله تغییر و ناگزیر اجتهاد جدیدی را می طلبد و مسئله نو پاسخ جدیدی می یابد.»سعی و تلاش جدی او در آثارشان بر این بوده که اثری علمی وموثق عرضه نمایند، از این رو تمام آرا را به گوینده اصلی نسبت داده و هر ادعایی را با دلیل مناسب،قرین و تایید نموده و در این راستا فقط به حدیث صحیح یا حسن استناد نموده و اطمینان از ثبوت و صحت هر حدیث طبق موازین علمی و دقیق حدیث شناسی و در نظر گرفتن دلالت لغت و سیاق و اسباب ورود و بیان هر حدیث و حصول یقین از عدم تعارض حدیث با قویتر از خودش ( قرآن و احادیث صحیح) را برای فهم صحیح سنت نبوی به عنوان اصولی سرلوحه ی کار و تحقیقات خویش قرار داده، تا آنچه را که برای دیگران مقبول و روا نمی داند، خود مرتکب نگردند . مطالب را به دانشمندان امت – خصوصاً در بهترین قرون – ارجاع داده تا از نور معرفت آنها اقتباس کرده واز نهج و روش آنها بهره وافر برده است .در این رساله، مباحث دامنه داری درزمینه معنا و مفهوم و تعاریف سنت نبوی ازدیدگاه استاد قرضاوی و اندیشمندان قدیم و جدید وهمچنین تبیین ویژگی ها وضوابط فهم صحیح وآسیب شناسی فهم آن،به استناد مکتوبات استاد همراه با برخی از نمونه های پژوهشی احادیث نبوی از ایشان آورده شده که تعامل روشمند خاص ایشان را با سنت نبوی در معرض دیدگان اهل قلم و فکر به نمایش می گذارد .

قاعده جب که نام خود را از حدیث شریف نبوی «الْإِسْلَامُ یَجُبُّ مَا قَبْلَهُ» اخذ کرده در خصوص کفاری بحث می‌کند که به دین اسلام گرایش یافته و مسلمان می‌شوند، و بر این امر دلالت می‌کند که بعد از اسلام آوردن کافر تمام تعهدات دوران کفر او از عهده‌اش ساقط می‌شود

انسان از دیر باز در هر گامی که از مرحله بدویت به سوی معرفت برداشته و با سختی‌های زندگی به مبارزه پرداخته، برای بهزیستی و تندرستی و گریز از مرگ، بیشتر از سایر ابعاد حیات خود تلاش کرده و اهتمام ورزیده است.گفتار و پندار پیامبر(ص) و ائمه طاهرین در زمینه اندرزهای بهداشتی و پرهیزهای غذایی برای حفظ صحت افراد توسط محدثان و راویان در مجموعه‌ای به نام «طب النبی» یا «طب الائمه» گردآوری شده است.این پایان نامه مشتمل بر یک مقدمه و چهار فصل است.فصل اول در مورد کلیات بحث است؛ فصل دوم شامل بحث در مورد روایات غیر فقهی است.فصل سوم مربوط در مورد ارزش گذاری روایات طبی است، ابتدا کلیاتی در مورد طب پرداخته شده، در ادامه ارزش گذاری روایات طبی را به دو بخش ارزش گذاری متنی و ارزش گذاری سندی تقسیم کردیم، در بخش ارزش گذاری متنی حدود هجده نظر از دیدگاه‌های بزرگان در مورد علم طب بیان شده که برخی قائل به وحیانی بودن علم طب هستند و می‌گویند طب منشأ الهی دارد و در مقابل برخی قائل به تجربی بودن علم طب می‌باشند. در مورد این که آیا می‌توان به روایات طبی عمل کرد یا نه؟ نظرات مختلفی ارائه شده است، بعضی قائل هستند که جز در موارد خاص نمی‌توان به این روایات عمل کرد به خاطر دلائلی از جمله: جعل، شخصی بودن روایت، متعلق بودن روایت به زمان و مکان خاص...، و در مقابل گروهی قائل هستند که برای شفای امراض و علاج بیماری‌ها باید به شخصی اعتماد و توکل کرد که به باطن انسان عالم و دانا است و طریق رسیدن، روایات معصومین است.در ادامه تقسیمات مختلفی که برای روایات طبی ارائه شده بیان و نقد نمودیم و تقسیم مورد نظر خود را بیان کردیم.

حضرت هادی ? همچون پدران بزرگوارشان در زمینه های متعددی سخنان و رهنمودهایی دارند که به شکل روایات متنوعی گزارش شده و به دست ما رسیده است.روایاتی که از امام هادی? در باب امامت نقل شده است، 120 روایت می باشد که با حذف موارد تکراری 70 روایت قابل بررسی است، در این پژوهش سعی بر این است روایاتی که از امام هادی ? پیرامون مبحث امامت به یادگار مانده ،گردآوری شود که نهایتا 49 روایت از این تعداد مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است، این مجموعه از روایات به موضوعات جزئی تری قابل تقسیم است که می توان به موارد زیر اشاره نمود:روایات پیرامون اهل بیت پیامبر? ، شخص امام هادی? ، نشانه ها و براهین امامت حضرت هادی?، تصریح بر امامت فرزند خویش امام حسن عسکری ? و امام زمان ? و دوران غیبت ایشان. پس از تقسیم آن ها به موضوعات فوق ، بررسی دلالی آن ها را مورد توجه قرار داده شده است، بر اساس موازین فقه الحدیثی به توضیح و شرح و در صورت نیاز، به نقد و ارزیابی آن ها پرداخته شده و دیدگاه های مختلف ذیل هر مبحث را بیان شده ،با تتبع در معجم رجال خویی و رجال شیخ طوسی، سند روایات از نظر مسند بودن، مورد بررسی قرار گرفته و در صورت ارسال، علت آن را به اختصار بیان شده است.- در این پایان نامه مجموعا 49 روایت از امام هادی? درباره امامت مورد بررسی دلالی و سندی قرار گرفته است که پس از بررسی این روایات به 9 روایت صحیح دست یافتیم.- روایات حضرت هادی ? درباره ی امامت مشتمل بر موضوعات مختلفی می باشد که این مباحث عبارت اند از؛ روایات امام هادی ? پیرامون خاندان و اهل بیت پیامبر? ، روایات حضرت هادی? در مورد شخص امام هادی? روایات دال بر نشانه ها و براهین امامت حضرت هادی? ،روایات امام در مورد تصریح بر امامت فرزند خویش و سرانجام روایات مرتبط با امام زمان? و دوران غیبت ایشان.- مجموعه روایات مربوط به خاندان و اهل بیت پیامبر ? ، از سیری مشخص برخوردار است به این ترتیب که برخی از آن ها دلالت بر علم موهبتی و لدنی ائمه اطهار ?دارد کهدر حقیقت، از ذات حق تعالی و خزینه ی علم الهی سرچشمه می گیرد. این امر، مرجعیت علمی ائمه ? – در رفع ابهامات مطرح نزد شیعیان – را در پی دارد که دسته ای از روایات به این مهم اشاره نموده اند، بنابر آنچه بیان گشت، اکرام ائمه ی اطهار ? به عنوان والدین معنوی ضروری به نظر می رسد که بعضی از روایات نیز دال بر این مطلب است.- روایاتی که مربوط به شخص امام هادی ? می شود ، بخشی از آن ها مشتمل بر سخنان امام در مورد خانواده ی خویش است، برخی دیگر بیانگر محل زندگی حضرت و دسته ای از این اخبار دال بر اوصاف اخلاقی - معنوی پیشوای دهم شیعیان است و نهایتا بخشی از آن ها به چگونگی ارتباط امام با شیعیان و رفع نیاز آن ها اشاره نموده اند.- روایاتی که دال بر نشانه ها و براهین امامت حضرت هادی? می باشد را می توان در چهارگروه عمده جای داد، آگاهی امام از علم غیب، تکلم حضرت هادی? به زبان های بیگانه،کرامات و معجزات این امام معصوم و نهایتا، روایاتی که موقعیت حقیقی امامان معصوم? را شرح می دهد.- روایات مربوط به جانشینی امام هادی? را می توان در چندگروه عمده جای داد:روایات بیانگر جانشینی فرزند ارشد امام هادی? که بر بیش از یک تن قابل انطباق است، روایات بیانگر امامت وجانشینی ابوجعفر محمد، پسر امام هادی? ، روایات بیانگر وقوع بدا در جانشینی ابوجعفر محمد، پسر امام هادی? و روایات بیانگر امامت وجانشینی ابومحمد حسن عسکری? پسر دیگر امام هادی? .

یکی از اصول اعتقادی اسلام، ایمان به معاد و روز رستا خیز و زندگی پس از مرگ است .از لحظه ها ی آ غازین طلوع خورشید پر فروغ اسلام و نزول آیا ت قرآن کریم ، پیا مبر اسلام در ابلاغ رسا لت خود در کنار دعوت به یکتاپرستی و دوری از شرک و کفر ، موضوع آمدن رستاخیز و قطعی بودن جها ن پس از مرگ را نیز برای مردم بیا ن می کرد. توجّه بهمسئله ی معاد همواره در تمام ادیان یان ها و در تمام قرون و اعصار وجود داشته منتها هرکس با تفکراتی گوناگون با این مسئله مهم و سرنوشت ساز روبه رو بوده است . وهم چنین وجود حدود 1500آیه درباره ی معاد در قرآن مجید که قریب به یک سوم از آیات قرآن را تشکیل می دهد. و در جای جای قرآن مجید بعد از موضوع ایمان به خدا ، ایمان به جهان دیگر آمده و تقریبا ًدر 30 آیه این دو موضوع را قرین هم قرار داده است . بنا براین آیات معادخود به چند دسته مختلف تقسیم می شوند: یک دسته از آیات جواب منکران رستا خیز را می دهد، کسانی که اصلاًمعاد را منکر هستند. و دسته دیگر ، شکّا کان هستند که می پرسند ، چگونه بعد از این که مردیم و خاک شدیم دوباره تمام اعضاء و جوارح ما به همان شکل اولیّه ی خود باز خواهد گشت.منکران معاد کسانی هستند که برای ادعای خودهیچ دلیلی ندارند بلکه از سر جهل و عدم آگاهی چنین تفکراتی دارند و در آیات متعدد قرآن این گونه تفکرات با منطق و برهان پاسخ داده شده است قرآن کریم در مقابل کسانی که یکتایی خداوند را منکرند استدلالهای فراوانی آورده است از جمله ، برهان نظم، برهان تغییر و حرکت ، برهان وجوب و امکان ، برهان علت و معلول، و غیره از جمله براهینی است که برای اثبات توحید در قرآن کریم آمده است . دسته دیگر از آیات ، مربوط به نعمت های بهشتی و نهرهای عسل و غیره می باشد و نعمات آن دنیا را مطرح می کند . و دسته ی دیگر از آیات ، دور نمایی از جهنّم ، مظهر قهر الهی و آتش جهنّم و غل و زنجیر ، میزان وعالم برزخ را به تصویر می کشد. پس با این وجود در آیاتی از قرآ ن،مستقیم یا غیر مستقیم مسئله معاد ورستاخیز، محشر، بهشت و جهنم گوشزد شده است .پس می توان نتیجه گیری کرد که بحث معاد و بازگشت دوباره ی تمامی مخلوقات و انسان ها در پیشگاه خداوند در روزی که نه چندان دور و قابل تصّور است به وقوع خواهد پیوست . از این رو با توجّه به نقش اسا سی عقل آدمی الزام می کند که در چند و چون حیا ت اخروی خویش تأ مل نما ید و با استفا ده از منا بعی که در اختیا ر دارد در جو انب مختلف این مسئله به تحقیق بپردازد