جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع این نوشتار بررسی تطبیقی آیه هفتاد و دوم سوره مبارکه احزاب ،معروف به آیه امانت و مقایسه دیدگاه های مفسران پیرامون آن می باشد.کلیدی ترین عنوان آیه « واژهامانت » است که بیش از 45 تفسیرگوناگون برای آنگردآوری شده است. دیدگاه های مختلف فلسفی و کلامی ، عرفانی ، روایی واجتهادی ، ادبی و قرآن به قرآن در پیدایش این تفاسیرموثر بوده است . مصداق مد نظر که به عنوان امانت به انسان سپرده شده« انسانیتِ »انسان یا نقطه امتیازِ انسان و یا به عبارتی هویت انسانی انساناست که خداوند در میان همه موجوداتانسان را قابل حمل آن دانست و به او عطا فرمود. البته مصداق اتم امانت همان امامت و ولایت است که در روایات به آن اشاره شده است . نظام مقدس جمهوری اسلامی هم به عنوان یکی از مصداق های امانت مطرح شده است که ما حامل آن هستیم . عرضه به یکی از دو صورت حقیقی یا مجازی صورت پذیرفته است. ابای آسمان و زمین و تفاوت آن با ابای شیطان و منظورآیه از انسان بررسی شده است . توجه به واژگان ظلوم و جهول که به صورت مبالغه به کار رفته و بیان اینکه آیا این دو به عنوان ذم انسان بیان شده یا مدح او و پاسخ به سوالات پیرامون آیه در این تحقیق به چشم می خورد . از ویژگی های این پژوهش این است که هر واژه ای به صورت موضوعی و انفرادی بررسیشده است ضمن اینکه واژه امانت از میان تفاسیرِمختلف با رویکردِ کلامی ، عرفانیو... به صورت جداگانه آمده است تا دسترسی به موضوع آسانتر صورت گیرد که خود می تواند منبعی برای تحقیقات دیگر باشد.

قیامت مواقفی داردکه آدمی در حرکت به سوی جایگاه اصلی‌اش در هر یک از آن‌ها متوقف می شود . توقف در هر موقفی هراس‌ها، نگرانی‌ها و رنج‌های ویژه خود را دارد و این همه، پیش از ورود به دوزخ یا بهشت است. مواقفی همچون میزان، نامه‌ی اعمال، حساب و صراط و... از جمله آنهاست. ورود از عالم برزخ به سرای قیامت با سختی‌های بسیار همراه است، آشکار شدن نهان‌ها، به تکلم درآمدن اعضاء و... چنان آدمی را مضطرب می کند که وصف ناپذیر است. مجموعه حاضر تحت عنوان- بررسی حالات انسان در مواقف قیامت - به بعضی از این مواقف و حالات انسانهای سعادتمند و شقاوتمند اشاره کرده است. چرا که شناخت این موضوع خود یکی از عواملی مهم بازدارنده از انحرافات و گناهان و ساختن انسان در مسیر راه هدایت می باشد. نگارنده پس از تحلیل و بررسی آیات و روایاتمتذکر شده است که این موضوع اثر بسزایی در اعمال انسان و تربیت او خواهد داشت و انسان را به دقت هرچه بیشتر در انتخاب راههای سعادتمندانه و جداسازی حق از باطل و تحصیل قلب سلیم از شوائب گناه سوق می دهد. همچنین توجه به این موضوع نقش مهمی در پاکسازی و بهسازی انسان دارد. شایان ذکر است که محبت ولایت اهل بیت (علیهم السلام ) مانند برگه‌یعبوری است که گویا با وجود آن نیاز به توقف در هیچ موقفی نبوده و بی رنج، از آن می‌توان عبور کرد. نیز نماز شب و روزه و انفاق و انجام واجبات و... رهایی بخش آدمی از نگرانی‌ها و ترس‌های قیامت است .

قرآن کریم اقیانوسی بیکران و سرشار از علوم و معارف ناب بی حد و حصری است که همانند آن را نمی-توان یافت. از جمله مباحثی که این کتاب الهی در لابلای آیات خود به صراحت از آن سخن گفته ‌بحث از انسان، عوالم وجودی و موت و حیات اوست، در این رابطه آیات بسیاری وجود‌ دارد که ویژگی‌ها و حالات وجوی انسان را از آغاز تا انجام مورد بررسی قرار داده‌ است. قرآن کریم چهار دوره‌ی وجودی را برای انسان در دو حالت «موت» و «حیات» مطرح می‌کند. از این رو سیر و حرکت انسان با حالت موت، از عالم ذر شروع و پس از گذر از حیات دنیوی و موت برزخی در دوره آخرت با محشور شدن وی خاتمه می‌یابد. البته اولیای الهی و مقتولان فی سبیل الله استثنا بوده و در برزخ نیز زنده هستند. انسان‌ها در عالم ذر پس از کسب معرفت الهی و بهره مندی از شعور و عقل و اختیار، و تعلق روح هر بدنی به آن، به خالقیت و ربوبیت خدای متعال پی برده‌اند. در این دوره خداوند از تک تک آنان عهد و میثاق گرفته تا حجت را بر آنان تمام کرده و راه‌های عذر و بهانه‌ را بر آنان ببندد، سپس امانتی عظیم را که همان ولایت الهیه است، بر عهده آنان گذاشته است. با ورود انسان به عالم دنیا که از میان این دوران‌ها، مهم‌ترین دوره‌ی وجودی انسان است سعادت یا شقاوت ابدی وی به اختیار و انتخاب خود رقم می خورد. همزمان با فرا رسیدن مرگ آدمی و توفی نفوس آنان توسط ملائکه، انسان‌ها به استثنای اولیا و شهدای فی سبیل الله به حالت موت می‌روند و تا برپایی قیامت در آن عالم به سر برده و از لذایذ یا آلام آن بهره‌مند خواهند شد. نهایتا با شروع قیامت، ابدان انسان‌ها به صورت رشد جنینی در دل خاک و روی همین زمین، بازسازی شده و پس از پیوستن به روح به سزای اعمال صالح و طالح خود خواهند رسید. از آیات قرآن کریم چنین بر می‌آید که افراد بشری پس از حساب و کتاب و طی مسیری، به سوی بهشت و جهنم که در خارج از زمین قرار دارد رانده خواهند شد. در این پژوهش هر یک از عوالم وجودی انسان با تکیه بر آیات قرآن کریم بصورت مجزا و جداگانه بررسی می‌شود.

یکی از مسائل جذاب در حیطه نفس آدمی این است که نفس از چه جایگاهی در هستی برخوردار است ؟ خداوند چه مقام و جایگاهی برای آدمی قرار داده است ؟ با دو دید می شود به تبیین این مساله پرداخت : دید عرفانی و فلسفی که هر دو با اینکه حقیقت آدمی را به نفس او می دانند ولی به دلیل مبانی متفاوتی که دارند تصویری که از این جایگاه می دهند نیزتا حدی متفاوت است . ابن عربی نفس آدمی را نسخه الهی ، جامعیت کبری ، و در نهایت عالم صغیر می داند که با گذشتن از عوالم سه گانه وجود یعنی عالم مادیات ، عالم میانی یعنی عالم مقداری و محسوسات که عالم مثال نیز نام دارد و سومین نشئه عالم یعنی عالم صور عقلی و مثل مفارق به مرتبه ای می رسد که عنوان « حضره الخلیفه » و « مرآت الحضره الهیه » را به خود اختصاص می دهد زیرا که مظهر ذات ، به جمیع اسماء حسنی « انسان کامل است » .ولی در حکمت متعالیه گویی این دو در هم آمیخته می شوند و تفاوتها به حداقل می رسد به عبارت دیگر دیدگاه ملاصدرا در مورد نفس و جایگاه آن در نظام هستی تا حدودی بیان فلسفی دیدگاه ابن عربی می باشد ، بنابراین میتوان گفت که دیدگاه صدرالمتالهین در این مورد نوعی زمینه عرفانی داشته است ، با وجود این ، تفاوتهایی نیز بین این دو دیدگاه وجود دارد که در ضمن این پژوهش به آنها اشاره خواهد شد . لذا در ابتدا به تبیین این جایگاه در عرفان می پردازیم وبه مراتبی که ابن عربی برای هستی قائل است و جایگاه آدمی در این سلسله مراتب ، و در نهایت به نظر ملاصدرا اشاره می شود که همچون پلی ارتباطی بین فلسفه و عرفان عمل می کند .

نفس از دیدگاه فلاسفه – به طور عام- جوهر مجردی است که انعطاف وجودی دارد و می تواند فاصله ی فرش تا عرش را از طریق علم و عمل طی نماید. هر وجودی را غایتی است. نفس را نیز غایتی است که هر کسی نتواند بدان نایل گردد. مگر کسانی که در ابتدای امر، بدن را در خدمت تعالی و استکمال نفس ، قرار داده و در مراحل بعد، نفس خویش را از اسارت تن رها سازند و بال های کمالی وجود خویش را بگشایند و به لقاء حق تعالی توفیق یابند و عیون شهود گشوده دارند و عوالم وجود را مشاهده نمایند. نه تنها فیلسوف و عارف اسلامی علامه حسن زاده آملی بر این مطلب اذعان دارند بلکه فیلسوف دیندار اگزیستانسیالیست –یاسپرس- نیز بر آزادی نفس از سجن مادیات تأکید می کند که نفس باید از تعلقات دنیایی منزه و رها گردد و با وجود متعالی، ارتباط یابد و معتقد است که اصالت نفس به تعلق و رابطه ی آن با خداوند است. گویا در ضمیر فطرت قلوب، معارف الهی به ودیعه نهاده شده است و با تأمل عقلانی و شهود عرفانی بر دیدگان دل، آشکار می گردد. هر دو فیلسوف مذکور، استکمال نظری و عملی نفس را عامل سعادت وجود انسان و زمینه ی ارتباط با غایت الغایات می دانند. البته تفاوت هایی در آراء ایشان است که عمده ی اختلاف به نحوه ی این استکمالات است که در متن تحقیق به تفصیل بیان خواهد شد و نیز به تحلیل و بررسی و نقد آراء، خواهیم پرداخت.

پیشرفت علم و تکنولوژی هنوز هم نتوانسته رضایت بشریت را جلب کند. انسانی که در جستجوی چیزی از جنسدیگر، در واقع به دنبال جاودانگی است و با الهام از فطرت خویش، همواره تشنه ی اتصال به منبعی ابدی است. او مینگارد و سخن می راند و سخن منجر به عمل خواهد شد. بنابر این نویسنده عامل تحول می گردد؛ تحولی آن چنانعظیم که هیچ کس قادر به نادیده گرفتن دنیای اطراف خود نباشد.انسان قرن نوزدهم در جامعه ی نوپای پس از انقلاب، به موجودی سرگشته تبدیل شده که بار دیگر به ادبیات رویمی آورد. مسیحیت به شدت مورد انتقاد نویسندگان قرن هجدهم قرار گرفته بود در حالی که رمانتیسم، مکتبی مذهبیاست که ایمان و رابطه ی انسان با آفریننده ی خویش را به خوبی به تصویر می کشد. در این میان آثار ادبی پا به عرصهوجود می نهند که غالباً نمایاننده ی انسانی خسته از آشفتگی های اجتماعی هستند. موجودی که خود را با نگارشعواطف و مشاهده ی نشانه های پروردگار در آینه ی مخلوقاتش تسکین می دهد. پروردگار سرّ هستی است؛ انسان میتواند او را در پس نشانه های بیکرانش حاضر بیابد و به معبود خویش بپیوندد.سال های 1815 تا 1830 مقارن با ظهور شعرای رمانتیک جوانی چون هوگو و لامارتین است که شعر را به شیوه اینوین به مخاطب عرضه می دارند. نظم، به گونه ای رمزآلود انسان را قادر می سازد تا با ایده های متعالی و خدایی همراهگردد و با آنچه برایش نامرئی و ناملموس است، ارتباط برقرار سازد.در این تحقیق به مطالعه ی چگونگی رابطه ی میان خالق و مخلوق در دو کتاب ژوسلن، اثر آلفونس دولامارتین وتأملات سروده ی ویکتور هوگو، دو شاعر همعصر در قرن نوزدهم، خواهیم پرداخت. آنچه برای ما اهمیت دارد، بررسیجایگاه انسان در مقابل قدرت الهی و نیز تأثیر حوادث زندگی بر رابطه ی خالق و مخلوق است. همچنین دیدگاه لامارتینو هوگو را پیرامون مرگ و جهان آخرت مورد بررسی قرار خواهیم داد.

چکیده:شناخت سعادت از اول خلقت بشر جزء مجهولات همیشگی بوده و انسان ها از آغاز در پی این بوده اند که سعادت حقیقی و راه رسیدن به آن چیست؟ در مورد سعادت حقیقی در قرآن و کتب روایی بسیار بحث شده و آن چیزی جز رسیدن به کمال خویشتن یعنی عبد خالص بودن برای خالق نیست. مسلماً برای عبودیت؛ باید آن را شناخت تا بتوان به درستی او را پرستید. یکی از مصادیق شناخت، شناخت خویشتن است. که می توان از طریق آیات انفسی بدان راه یافت. در اين پایان نامه به بررسی و تحلیل آیات انفسی در نهج البلاغه پرداخته شده است. در ابتدا معنای آیه و انفس در لغت و اصطلاح ذکر و پس از آن به تعریف آیات انفسی از دیدگاه قرآن کریم اشاره شده است و مصادیق آن، که شامل خلقت انسان به عنوان بعد جسمانی انسان و بعد روحانی و مترادفات آن در کلام امام علی (علیه السلام) مورد نظر قرارگرفته است، تا بدان وسیله از شریف ترین بعد وجودی انسان آگاهی یافته و به شناخت حقیقت انسان پی برده و در پایان به بحث فطرت در انسان پرداخته شده و به نشانه ها وآثار امور فطری که برای شناخت هر چه بهتر خالق متعال موثر است اشاره شده است و هدف از این موارد افزایش معرفت ذات انسان نسبت به خویشتن و معرفت خداوند متعال است. کلید واژه: نهج ا لبلاغه، ا مام علی ( علیه السلام) ، آیات انفسی

یکی از مهم ترین و اساسی ترین موضوعاتی که در رابطه با انسان باید مورد تجزیه و تحلیل قرارگیرد، ظرفیت تعلم و تربیت پذیری اوست. به این معنا که وی دارای توانایی ها و استعدادهای بالقوه ای است که جهت رشد و به فعلیت رساندن آن ها، تنها ابزار قابل استفاده تعلیم و تربیت می باشد. و از جایی که وی دارای ابعاد گوناگون وجودی است، لذا در همه آن قلمروها قابل تربیت است. و نیز چون دارای فطرت الهی است، درصورتی می تواند به کمال مطلوب و انسانیت برسد که در مسیر فطرت حرکت کرده و توانایی های وجودی خود را در مسیر تکامل معنوی و ارتقایی به فعلیت برساند. و برای انجاماین مهم، هدف اصلی و نهایی بعثت انبیا علیهم السلام، تعلیم انسان ها و تزکیه نفوس بوده است. از مسائلی که از صدر اسلام تاکنون توجه قرآن پژوهان را به خود متوجه ساخته، این است که چرا قرآن این وحی نامه الهی در ارتباط با فلسفه بعثت انبیا که تعلیم و تربیت است تعبیرات متفاوت و ناهمگون دارد. در برخی تعلیم و در برخی تزکیه مقدم شده است. در این دوران طولانی برخی به پاسخ این سوال برآمده اند. این باعث شد که هدف بنده قرار گرفته و به طور عمیق مورد بررسی قرار گیرد. نوشته حاضر به روش توصیفی –تحلیلی وگردآوری مطالب به شیوه کتابخانه ای ونرم افزاری به این نتیجه رسیده است که در مورد تقدیم و تأخیر «تعلیم» و«تزکیه»درآیات چهارگانه ( بقره: 129 و 151؛ آل عمران: 164؛ جمعه:2) باید گفت آن جا که دعا و پیشنهاد حضرت ابراهیم علیه السلام است و تعلیم برتزکیه مقدم شده، اشاره به وضع طبیعی آن دارد، و در موارد سه گانه که تزکیه مقدم ذکر شده، تقدم، تقدم زمانی نیست، بلکه تقدم رتبی است و اشاره به مسأله هدف بودن آن دارد؛ چرا که هدف اصلی، تربیت است و بقیه همه مقدمه آن و هشداری است بر این که تربیت اخلاقی و روحی، مهم تر از آموختن است.

چکیده:بررسی و تحلیل عوامل صعود و سقوط انسان در قرآنتوسط:ریحانه ناطقی پژوهش حاضرتحت عنوان بررسی و تحلیل عوامل صعود و سقوط انسانبه بحثی قرآنی پیرامون این دو موضوع مهم می پردازد زیرا این مطلب از مواردی است که تمامی انسان ها با هر عقیده، مذهب و جنسیتی به دنبال آن هستند و تلاش می کنند با شناختن مفهوم سعادت و راههای رسیدن به آن ، از شقاوت و بدبختی در امان باشند. قرآن کریم با به کار بردن واژگانی چون سعادت و فلاح و فوز، پیروان خود را به سوی سعادت می خواند و فراوانی سخنان معصومین (ع) نشان از گستره و اهمیت موضوع دارد.نویسنده در این پژوهش ، عوامل و موانع صعود و سقوطانسان را در چهار فصل مورد برسی وتحلیلقرار داده است. فصل اول بهبیان کلیات، فصل دوم مباحثی پیرامونخودشناسی و ضرورت آن، تعریف انسان از منظر قرآن وفلسفه خلقت انسان می باشد ، و در فصل سومبه بررسی عوامل صعود و سقوط انسان از منظر قرآن با تکیه برنظر محدثین و مفسرین پرداخته و در ادامه عوامل سعادت و شقاوت را مورد بحث و مداقه قرار داده است. از بررسی آیات این مهم بدست می آید که عامل اصلی سعادت انسان ایمان و عمل صالح می باشد و عامل اصلی شقاوت انسان نیز اعراض و سرپیچی از خداوند وفرامین او می باشد که در قالب گناه ، ظلم ،گمراهی و کفر و شرک و ...نمایان می شود.کلید واژه ها: انسان، قرآن، سعادت، شقاوت

پرسشو پرسشگری قدمتی به بلندای حیاتبشر دارد.هر پرسشی مقداری از روشنائی و معارفرا در خود دارد.از این رو کسانی که بیشتر میدانند، بهتر می‌پرسند.بنابر این هیچ گاه از جهل مطلق که در پیرامون آن هیچ گاه روشنائی وجود ندارد، پرسشی را نمی‌تواند طرح کند.از کارکردهای اساسی پرسشو پرسشگری در قرآن کریم این استکه تالی قرآن همواره ارتباط خود را با کلام خداوند حفظ میکند گویی که در برابر متکلم وحی حاضر ایستاده است .قرآن او را مورد خطابقرار میدهد و مخاطبملزم به تامل و تدبیر در محتوا پرسشیا حتی جوابمناسبدر برابر آنست .پرسشها را با توجه به انگیزه سائل به سه دسته عمده تقسیم میتوان کرد: -1 پرسشهای معصومانه (واقعی) که قرآن کریم به طرح آن امر کرده است . -2 پرسشهای بیجا و غیر منطقی که در آیاتی از طرح آن نهی فرموده است . -3 پرسشهای غیر معصومانه که در کتابو سنتشدید مورد مذمتقرار گرفته است .استفهامها با سه مقوله مهم "تعقل" "اختیار" و "شناخت " پیوند ناگسستنی دارند که فقدان این سه مهم برابر خط بطلان کشیدن بر ارسال رسل و از بین رفتن نقشاساسی تعلیم و تربیتاست ، سه منبع عمده شناخت"انسان، تاریخ، طبیعت " در استفهامهای قرآن نمود بیشتری دارد.قرآن کریم در بحثشناسایی به دو مقوله "اختیار" و "خردورزی" توجه شایانی داشته است .اساسا هر استفهامی که در قرآن کریم طرح شده استدر ضمن گفتگوی عقلانی انسانها را مورد خطابقرار داده تا با تدبیر و تامل در محتوای سوال بر فوز عظیم ایمان نائل شوند.در مبحث"خردورزی" خداوند با استفهامهای انسان‌ها را به خاطر عدم "تدبیر" و "تعقل" و "تذکر" مورد توبیخ و سرزنشقرار داده است .با انواع استفهامهای انکاری اصل "اختیار" را میتوان اثباتکرد.زیرا خداوند هیچگاه انسان مجبور و بی‌اختیار را به خاطر انجام عملی و یا ترکآن مورد سرزنشو توبیخ قرار نخواهد داد و ارائه منابع جامعی از شناختکه منجر به افزایشقدرتانتخابنشود کاری بیهوده و عبثخواهد بود.موضوع و محور اساسی استفهامها قرآن کریم بر پنج مبحثاستوار است : -1 توحید -2 معاد -3 نبوت-4 احکام -5 اخلاق خداوند پرسشو پاسخ‌هایی را در قالبگفتگو بین گروه‌های مختلفبه شیوه هنرمندانه‌ای به تصویر کشیده استکه به زیبائی هر چه تمامتر شخصیتافراد دو سویه گفتگو را متبلور میسازد.خداوند در کلام شریفشپرسشی را بدون پاسخ رها نساخته است .طرح استفهامهای مکرر در قرآن کریم گویای آنستکه این کتابآسمانی دعوتخود را بر گفتگو و قول‌لین بنا نهاده است .