جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

صور ذهنی به جهت تجرد و ثبات خود، تغییر یا تکامل نمی پذیرند و امر صدق و کذب تصدیقات و گزاره ها بین وجود و عدم دایر است، یعنی صادق تر یا کاذب تر بودن تصدیقات معنا ندارد. تصدیق بدیهیات و ضروریات از تحول در امانند، هر چند فهم بهتر آن ها میسر شود. از طرف دیگر، نظریات تغییرپذیرند، هر چند یقینیات منطقی از جهت منطقی استوارند. فهم بهتر - به معنای تحول کیفی فهم - نیز، امکان پذیر است که با تکامل نفس پدید می آید.نفس انسانی با تهذیب درونی و اتحاد با معلومات خویش تکامل می یابد. و هر گونه تغییر یا تکاملی تنها در نفوس بشری واقع می شوند.

طرح مصلحت نظام سیاسی، پس از تشکیل نظام جمهوری اسلامی، در برخی ساحت ها موجب تحول فقه سیاسی شیعه شد. در این نوشته کوشیده ایم تا با بررسی جایگاه مصلحت در فقه سیاسی شیعه و با توجه به امکان فهم برخی از مصالح و مفاسد و ساحت کارآمدی و ابزاری آن برای اداره جامعه و اجرای احکام و آموزه های دین، نقش آن را در دگرگونی این دانش، نشان دهیم. لذا این نکته را مورد تاکید قرار دادیم که با توجه به نقش مصلحت در اموری مانند گذر از نگاه محدود به نگرش کل آن؛ بروز کارآمدی فقه سیاسی؛ کاربردی شدن احکام حکومتی و توسعه قلمرو مسایل فقه سیاسی؛ این اصل، تو انسته است این د انش را دچار برخی تحول ها سازد و از انجا که این تحول بر اساس روش اجتهاد سامان یافته، تحولی اصیل است.

این پایان نامه مشتمل بر یک پیشگفتار و چهار فصل است. در پیشگفتار درباره چگونگی انجام کار، گزینش موضوع پایان نامه، فائده و کارهای انجام شده در این زمینه سخن رفته است. در فصل اول درباره تحول علم اصول و نیاز به تجدد و عصری شدن آن همانند دیگر علوم بحث و بررسی شده، فهرست چند کتب اصولی با هم مقایسه گشته و مواردی از مسائل اصولی که زائد و یا بدون ارتباط با علم اصول بوده اند ذکر و دیدگاه چند تن از دانشمندان را در ارتباط با لزوم تحول و تجدد مطرح نموده ام.در فصل دوم که اختصاص به اثرگذاری و اثرپذیری علم اصول دارد، در زمینه ارتباط و تعاون علوم و نحوه ورود اصطلاحات فلسفی و منطقی در اصول و نیاز اصول به دیگر علوم و نیز تاثیر اصول فقه در علوم مختلف و نقش دانشمندان اصولی در پیشرفت علوم مفصل بحث شده است.در فصل سوم که به بازگو نمودن تاریخ پیدایش وتطور اصول فقه اززمان صدر اسلام تا امروز اختصاص یافته است، اصول فقه در ادوار مختلف مورد بررسی قرار گرفته، در هر سده ای وضعیت دینی و علمی آن سده و نیز اصولیان بزرگ و کتب اصولی نوشته شده و نیز زندگی اصویان کرد بیان شده است که این فصل از لحاظ تاریخی و مرحله بندی و آشنایی با وضعیت هر سده و اصولیانی که در هر سده ای می زیسته اند حائز اهمیت است. در فصل چهارم دیدگاههای هریک از دانشمندان اصولی کرد را که اولین بار از سوی آنان ابراز شده از آثار خود آنان یا از کتب منبع استخراج نموده، اهمیت آن را متذکر شده و در ضمن تاثیر او را در دیگر دانشمندان و نقشی که در تحول این علم داشته بیان نموده ام، و یا در میان چند نظر آنچه را که ترجیح و یا مختار او بوده و با دلیل قاطع آن را برگزیده و نوشته ام.

این پژوهش با هدف تبیین تحولات دانش سیاسی در حوزه علمیه قم و ارتباط آن با انقلاب اسلامی این پرسش اساسی را مطرح می سازدکه انقلاب اسلامی تا چه میزان در تحول دانش سیاسی در حوزه علمیه قم تاثیر گذار بوده است؟. این تحقیق در راستای پاسخ به این پرسش،پس از بررسی مفاهیم مرتبط در تحلیل مسئله،نخست به بررسی دیدگاه هادر زمینه رویکرد به سیاست در حوزه های علمیه پرداخته است.سپس به تحلیل مباحث سیاسی در ساختار حوزه علمیه قم قبل و بعد از انقلاب اسلامی اشاره و کارکردهای حوزه در صیانت از دین،تبلیغ و ترویج آن و پاره ای از کاستی ها و محدودیت های موجود در پرداختن به مسائل سیاسی را مورد بررسی قرار داده است. ظهور انقلاب اسلامی و در دهه نخست استقرار جمهوری اسلامی ایران،نهادهای آموزشی و پژوهشی جدید در حوزه علمیه قم در زمینه علوم انسانی و به ویژه دانش سیاسی شکل می‌گیرد.این ساختارها برآمده از نیاز روزافزون نظام اسلامی در پاسخ-گویی به معضلات و مسائل نوپیدا است.هرچند در ادامه پاره ای از آسیب ها و چالش ها دامنگیر آن گردیده که موجب رکود در برخی شاخص ها شده است. انقلاب اسلامی در ایران موجب رشد و بالندگی ابعاد گوناگون دانش سیاسی با محتوای اسلامی گردیده که در این زمینه فقه سیاسی،فلسفه سیاسی،کلام سیاسی،اخلاق سیاسی و دیگر ابعاد دانشی نظیر تفسیر سیاسی را می توان برشمرد.در حال حاضر آثار متنوع علمی،تربیت ده ها مدرس و محقق،برپایی نهادهای آموزشی و کرسی های درس خارج فقه حکومتی را می توان دستاوردهای مهم انقلاب اسلامیو آثار ناشی از آن در حوزه‌های علمیه دانست که بی تردید برای آینده حوزه علمیه قم بسیار نوید بخش بوده و تاثیر گذاری انقلاب اسلامی همچنان در حوزه جریان خواهد داشت.

از موضوعات مهم درباره انسان، سعادت و کمال است. از نگاه اسلام اين سعادت چیزی جز تقرب به خدای متعال نیست؛ تقربی ارزشی، سلوکی و از راه عمل به شريعت، که با واژگان قرآنی «فوز»، «فلاح»، «عند» و «لقاء» بیان می شود. از پرسش های مطرح درباره اين موضوع اينکه اين نزديکی به چه معنا و از چه سنخی است و چه رخ می دهد که به سالک الی الله مقرب می گويند؛ آيا تحولی حقیقی و کمالی در او رخ می دهد يا تشريفاً او را مقرب می خوانند؟ شاخصه های اين قرب چیست؟ هدف اين پژوهش بیان چیستی قرب به خدا و ويژگی های آن است. در اسلام اين سلوک عرفانی و کمالی، تحولی حقیقی و وجودی است و با به فعلیت رسیدن استعدادهای ذاتی شخص با سیر و حرکت اختیاری برق آسا يا متوسط يا کُند، در قالب هجرت به سوی خدای متعال و دگرگونی درونی، يافتن حیات طیبه و وارد شدن به عالم نور جلوه می کند و امری حقیقی، تشکیکی و اکتسابی است.

تحول یعنی دیگرگون شدن و تغییر که از عالم عناصر – آب و خـاک و باد و آتش – آغاز می شود و به انسان که مرتبه کمال حیات حیوانی است می انجامد و انسان را به جایی می رساند که به وهم در نمی آید .هر تحولی به خودسازی نیاز دارد و باید دو گام برای آن برداشت : گام بیداری و گام محاسبه نفس . هرگاه انسان " من " برتر خویش را شناخت ، به جلو حرکت می کند تا به کمال برسد .این تحقیق به بررسی انگیزه های تحول عارفانی می پردازد که نامشان در تذکره الاولیا و اسرار التوحید آمده است که به نظر نگارنده یکی از بهترین شیوه های پی بردن به انگیزه های تحول عارفان است . عارفان برای تحول به انگیزه هایی نیاز داشتند – انگیزه های درونی و بیرونی – برخی از آنان در انگیزه ها مشترک اند و برخی دیگرانگیزه های مخصوص به خود دارند . انگیزه ها را می توان به چند بخش تقسیم کرد :1- خواب و رویا2- دعای مادر 3- دیدن یک صحنه 4- شنیدن آیه قرآن 5- شنیدن سخنی 6- احترام به نام خداوند 7- شنیدن ندا 8- دعای پیر . در این میان تعدادی از عرفا هستند که از ابتدای کودکی در مسیر عرفان قرار گرفته بودند و نیازی به انگیزه های درونی و بیرونی نداشتند و برای وصال تربیت شده بودند . هر انسانی که درد طلب در وجودش موج می زند باید به این انگیزه ها توجه کند و آنها را به کار بندد تا به سعادت برسد .

چکیده:خوف و رجاء در تاریخ عارفان و تصوف،جایگاهی ویژه دارد و جهت گیری کلی دو جریان عمده تصوف یعنی؛ تصوف زاهدانه و تصوف عاشقانه را در سیر تطور تاریخی آن نشان می دهد. و سیر تحول معنایی و محتوایی آن نشان می دهد که از لحاظ تاریخی، تحولات و مراحلی را پشت سر گذاشته است.مفهوم خوف و رجاء ریشه در آیات و روایات دارد و هر چه از قرن اول به قرن هفتم نزدیک‌تر می‌شویم، گسترش بیشتری یافته است و عرفا و متصوفه مطالب بیشتری را در رابطه با خوف و رجاء و مسائل مربوط به آن ارائه داده‌اند.علاوه بر این، عرفای قرون چهارم و پنجم ،در تألیفات مهم و معتبر خود در زمینه‌ی عرفان و تصوف مانند: قوت القلوب ابوطالب مکی، رساله‌ی قشیریه ابوالقاسم قشیری، منازل السائرین و صد میدان خواجه عبدالله انصاری و کیمیای سعادت و احیاءعلوم الدین امام محمد غزالی، بابی را به خوف و رجاء اختصاص داده‌اند. و درباره مسائل مربوط به آن بحث نموده‌اند.. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی بر اساس متون عرفانی به بررسی خوف و رجاء و سیر و تحولات آن تا پایان قرن هفتم هجری پرداخته است.بدین جهت، پس از پرداختن به مباحث مفهوم شناسی، به تبیین منبع و منشأ خوف و رجاء توجه داشته و به بررسی آنها در ادوار مورد نظر پرداخته و در هر سده به تبیین نظرات و آراء عرفای مهم در این باب پرداخته است تا به سیر تغییرات و عوامل تحول آن دست یابد. واژگان کلیدی:خوف،رجاء،زهد،تصوف،عرفان اسلامی، تحول .

پژوهش حاضر موضوع «سیر تحول نقش صحابه در زمان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم تا آغاز حکومت حضرت علی علیه السلام» را مورد بررسی قرار داده است. برای تشریح این موضوع از روش توصیفی- تاریخی استفاده شده و به ارزیابی این مسئله پرداخته که نقش صحابه و افراد صاحب نفوذ و تأثیرگذار در تغییرات و تحولات جامعه، چگونه بوده و آنان چه جایگاه و تأثیری بر روند تحولات جامعه صدر اسلام داشته اند. برای رسیدن به پاسخ مناسب در رابطه با این مسائل، با توجه به این نکته که این پژوهش به صحابه، به عنوان کارگزاران جامعه می‌نگرد، و نیز با توجه به پیشینه و معیارها و ویژگی‌های آنان در دوران جاهلیت، تلاش می‌شود تا عملکرد صحابه در سه حوزه فرهنگی و اجتماعی، سیاسی و نظامی، و حوزه اقتصادی مورد بررسی قرار گیرد. با مد نظر قرار دادن این فرضیه که نقش و عملکرد برخی صحابه در تغییرات و تحولات جامعه بعد از پیامبر(ص)، در جهت مخالف ارزش‌های اسلامی نسبت به عصر پیامبر(ص) بوده است، سعی شده تا نقش و جایگاه صحابه در مقطع زمانی مذکور، بررسی شود و بدین ترتیب سیر تحولات ناشی از عملکرد، و نیز سهم آنان در تغییرات و تحولات جامعه روشن گردد. لذا در سه حوزه مذکور، شاخصه‌های تغییر و تحول جامعه صدر اسلام در جهات مثبت و منفی مورد توجه قرار گرفت. با توجه به متون تاریخی و روایی این نتیجه به دست آمد که صحابه پیامبر(ص) بر اساس ارزش‌ها و شاخصه‌های اسلامی نظیر؛ سبقت در اسلام، سبقت در ایمان، هجرت، جهاد در راه خدا و... توانستند عوامل تعیین کننده در تحولات جامعه محسوب شوند و با تکیه بر رهبری الهی و ایمان و عقیده بر مبنای تعالیم قرآن کریم و سیره پیامبر(ص) جامعه ای اسلامی و حکومت دینی را پایه گذاری نمایند و در گسترش آن نقش بسزایی ایفا نمودند. ولی بروز برخی رفتارهای جاهلانه و غیر اسلامی از همان زمان پیامبر(ص)، در نهایت بازگشت صحابه به ویژگی‌ها و معیار‌های دوران جاهلیت و تعصبات ناشی از آن را آشکار نمود. چنان که رجوع به گذشته، پس از پیامبر اسلام (ص) به اوج خود رسید و عملکرد آنان موجب تحولات عمیقی در زمینه‌های مختلف جامعه گردید.

«عقلانیت» ویژگی برجسته ای است که دنیای نوین بدان توصیف می شود. به اعتقاد جامعه شناسان، این ویژگی است که فرهنگ و جامعة جدید را از دوران قبلش متمایز ساخته است. این عقلانیت تحولاتی به دنبال داشته و افق جدیدی را برای شناخت و تحلیل زندگی اجتماعی فراروی بشر گشوده و شرایط جدیدی برای او ایجاد کرده است. از پیامدهای مهم این خصوصیت و سیطرة عقلانیت بر کنش و ساختار دنیای جدید، افول نقش دین در حیات اجتماعی و مواجه شدن آن با فرایند سکولاریزاسیون است. در این پژوهش، با بررسی انواع عقلانیت، سازوکار تأثیر آن بر فرایند سکولاریزاسیون نقد و بررسی می شود.

رشد و تحول انسان تدریجی و دارای مراحل است. در هریک از این مراحل، ساختار روانی، ویژگی ها و رفتار انسان متفاوت از مرحله قبل است. شناخت این مراحل از این جهت اهمیت دارد که به مدد همین مراحل می توان انواع مشخصی از تربیت را تعریف و طراحی کرده، اصول و شیوه های مختلفی را برای تربیت به کار برد. بسیاری از دانشمندان نیز تحقیقات خود را به بررسی و شناسایی این مراحل معطوف داشته اند. از این رو جست وجوی این موضوع در متون دینی و شناسایی مراحل رشد و تحول انسان از منظر دین، برای جامعه علمی و دینی بسیار حائز اهمیت است. سؤال این است که متون دینی، عمر و زندگی را چگونه تقسیم، مرحله بندی و توصیف کرده است؟ روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی- تحلیلی و توصیفی- استنباطی است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که دین، عمر انسان را به سه مرحله کلی و نُه زیرمرحله تقسیم می کند. دوران ضعف اولیه، شامل مراحل حمل، رضاع، قبل از تمیز و مرحله تمیز است. دوران قوت، شامل مراحل نوجوانی، شباب و کهولت و دوران ضعف ثانویه، شامل مراحل شیخوخیت و ارذل العمر می باشد.