جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اهمیت معرفت به صراط سلوک که کارکردهای انکارناپذیری در عرفان عملی خواهد داشت، امری است که سالک آگاه در صیرورت به سوی خدا، محتاج شناخت ماهیت آن می‎باشد؛ زیرا در سلوک عناصری مثل سالک، مسلک، مسلوک‏الیه و سلوک از یک سو و آغاز و انجام سلوک تا شهود از دیگرسو مطرح است؛ بنابراین یکی از پرسش‎های زیرساختی سلوک عرفانی این است که اولاً صراط سلوک چیست؟ ثانیاً مصداق آن کدام است؟ در نوشتار حاضر با روش ترکیبی (نقلی و عقلی) پاسخ پرسش یادشده داده شد و برونداد و یافته آن عبارت است از اینکه براساس معارف وحیانی و معالم حکمی- عرفانی صراط سلوک، نفس سالک مؤمن است و معرفت نفس در حدوث و بقای سیر و سلوک نقش اصلی دارد و ماهیت آن فطری، فقری، وحدانی و وجودی خواهد بود. ساختار مقاله نیز در قالب مقدمه‎ای درباره ظرفیت و ساختار وجودی انسان با هدف نیل به کمال حداکثری و فعلیت غیر قابل توقف در قوس صعود شکل یافته و آن‎گاه اهمیت، ضرورت و نقش کلیدی معرفت نفس و وحدت صراط و کثرت سبل تبیین شده است تا صیرورت و تصعید وجودی سالک در صراط سلوک تعلیل و تحلیل شود.

بحث از زبان دین و چیستی آن، یکی از مسائل مهم در حوزه فلسفه دین به شمار می‌رود. دقت و واکاوی در متون دینی و چگونگی فهم گزاره‌های متنوع آن، از مهم‌ترین مشغله‌های دین‌پژوهان در عصر حاضر است. در این پژوهش مقصود از گزاره‌های دینی تمام مقولات دینی است که موضوع و محمول قضیه قرار می‌گیرد. استعاره در این گزاره‌ها، کاربرد تبیینی دارد و به روشن‌تر ساختن ابهامات و پیچیدگی‌های متون کمک می‌کند. به‌طورکلی در خصوص رویکرد استعاری به گزاره‌های دینی نظریات مختلفی وجود دارد. برخی گزاره‌های دینی را فاقد معنا و گروهی معنادار می‌دانند، گرچه در نوع ارائه معنا نیز تفاوت وجود دارد، کسانی که زبان دین را معنادار می‌دانند، گاهی کل زبان دینی و گاهی بخشی از آن را نمادین و استعاره قلمداد می‌کنند. مبحث استعاره، تأثیر مستقیمی در فهم آیات قرآن و تفسیر آن‌ها دارد؛ که توجه به آن، بسیاری از مشکلات معناداری برطرف خواهد شد، از طرفی اهمیت این موضوع آنجا بیشتر می‌شود که بحث از معناداری گزاره‌های دینی رابطه مستقیم با شبهات کلامی دارد، در این پژوهش به رویکردهای استعاری در معناداری گزاره‌های دینی اشاره شد و درنهایت مشخص شد که برخی از فیلسوفان، فقط معناداری گزاره‌های دینی را استعاری می‌دانند، برخی دیگر حوزه اندیشه، انتزاع و متافیزیک را استعاری و گروهی هم فراتر از زبان دین، کل زبان را استعاری می‌دانند. با توجه به نتایج حاصل از نظریاتی که بررسی شد، می‌توان گفت که کسی ملاک روشن و دقیقی برای آنچه استعاری است ازآنچه غیراستعاری است ارائه نداده است، ولی این را می‌توان گفت که به‌محض اینکه وارد حوزه انتزاع و متافیزیک می‌شویم معنای استعاری پدید می‌آید. نگاه استعاری می‌تواند تا حدودی ما را از مشکل تشبیه و تعطیل رها سازد و تبیینی (حتی به‌صورت ناقص) درباره گزاره‌های دینی مخصوصاً گزاره‌های ناظر به امر الوهی را فراهم سازد. در این پژوهش سعی شده است تا با روش توصیفی تحلیلی، رویکردهای استعاری مختلف نسبت به معناداری گزاره‌های دینی بیان شود.