جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پرواضح است که مولوی بلخی یکی از شگفتی های ادبی و عرفانی است که در بسیاری از اشعار خود بر وحدت ادیان در مثنوی تأکید دارد. مولوی­ پژوهی فراوان ایران و جهان گویای این است که مولانا دارای اندیشه ­های بلند و فراجهانی است. او بر این باور بوده است که یکی از بزرگ­ترین بیماری­های بشریت، بیماری نفس اماره، خودخواهی­ وتکبر انسان­ها برای رسیدن به مراتب مادی ودنیایی است. این پژوهش، با روش توصیفی تحلیلی به چگونگی تأثیر وحدت ادیان در آموزه­ های مولانا همت گمارده است که شاخص اصلی این بحث عرفان اسلامی است. ­یافته ­های پژوهش نشان می­دهد که مولوی در تمثیلاتی که به ویژه از ادیان می­ آورد، تأویلات آزاداندیشانه­ اش درپذیرش عقاید را آشکارابر زبان جاری می­سازدو گوناگونی حکایات و موضوعات، یک هدف واحد دارد، همچون جامعه متکثری که دارای وحدت و یکرنگی است وتأکید بحث بر عرفان است که در تقویت روحیه­ معنوی، عشق­ورزی و محبت به انسان­ها دورنمایی دارد و دروحدت و اتحاد ادیان متکثرپیوندی شگفت‌انگیزبرقرارمی‌کند و انسان را به حقیقت هستی پیوند می­دهد.

عمیق‌ترین ابعاد شخصیت معنوی امام خمینی(ره) بعد عرفان و خداشناسی و به اصطلاح اهل علم «آنتولوژی» وی است که موفق‌ترین و پر ذوق‌ترین جاذبه‌های اجتماعی و دینی او تلقّی میشود. به گواهی مفسران سیاسی و منتقدان اجتماعی، همین وجهه انسانی وی بوده کهاو را به مقاومت در برابرطاغوت بیرون وامی‌داشته است. حکیم ترمذی نیز از عارفان تحول برانگیزو محدثان کشف و شهودی قرن سوم هجری است؛ وی نخستین فرد از سنت اول عرفان اسلامی است که مساله ولایت را به عنوان نظریه یا نظام فکری کامل بیان نمودهاست. در این مقاله نگارندگان؛ پس از تحلیل شیوه ولایتی این دو مرد وارسته، به نظرگاه‌هایی تازه در عرفان ولایی و اجتماعی دست یافته اند. این پژوهش می‌تواندگنجینه‌های اشتراک نظریات شاخصان عرفان اسلامی اهل سنت و تشیع معاصر را پویا نموده، بر غنای ادب عرفانی بیفزاید.

نوبت سوم کشف‌الاسرار به منزله یکی از تفاسیر ادبی- عرفانی همواره مورد توجه بوده است. میبدی در این نوبت استنباط‌های عرفانی از آیات قرآن را با زبان ادبی بیان کرده است. در بعضی از قسمت‌های این نوبت میبدی به موضوع حال و مقام یا ترتیب مراحل سلوک اشاره کرده است. پیگیری این اشارات می‌تواند نظر میبدی را دربارة مراحل سیر و سلوک عرفانی آشکار کند. از این رو لازم است همة اشارات میبدی دربارة سالک و مقامات سلوک، و نیز عبارات او دربارة موضوعاتی که در طریقت عرفانی نقش دارند، استخراج و تحلیل شود و سپس، دربارة مراحل سلوک، مقدمات، اقسام و مراتب هر مرحله تحقیق شود. بدین منظور، این مقاله بر آن است مراحل سلوک و کمال معنوی انسان را در نوبت سوم کشف الاسرار برشمارد و پیوند میان این مراحل را با آیات و اصطلاحات قرآنی بررسی کند. نتیجة حاصل از این پژوهش، افزون بر این که ترتیب مراحل سلوک را از دیدگاه یک مفسر عارف نشان می‌دهد، ریشه‌های قرآنی عرفان اسلامی را نیز تبیین می‌کند.

اسطوره و کهن الگوهابیان کنندة آرزوها و افکار جوامع بشری مملو از حکایاتی هستند، پیرامون خدایان، پهلوانان، موجودات فراطبیعی و حوادث خارق‌العاده که در زمان‌های آغازین به وجود آمده‌اند، و در هر سرزمینی بخشی از هویت، تمدن و فرهنگ آن سرزمین به شمار می‌روند. روایت‌های عرفانی یکی از اساسی‌ترین محمل‌ها برای بروز کهن الگوها و اسطوره‌ها می‌باشند، و اسطوره‌های عرفانی از بن مایه‌های پرکارکرد در تاریخ و ادبیات فارسی به ویژه سرودهای عرفانی هستند. به همین جهت بررسی کارکردهای معنایی و تحلیل و تفسیر آنها موجب خواهد شد؛ که خوانندگان آثار عرفانی، به درک و دریافت روشنی از این اسطوره‌ها در حوزة عرفان دست یابند. نگارندگان با توجه به اهمیت نماد پردازی روایت‌های عرفانی و لزوم تفسیر آنها برای درک متن و حصول کارکردهای روایی آن به بررسی عناصر اسطوره‌ای عرفانی پرداخته‌اند. از آن جاییکه روایت‌های عرفانی از تمام اجزای فرهنگی و اندیشة بشری علی الخصوص کهن الگوها بهره می‌برند، در این مقاله برآنیم؛ که با جستجو در حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه به بررسی کاربرد عناصرخیالی اسطوره‌های عرفانی به شیوه تحلیلی بپردازیم.

یکی از عمده ترین نظریاتی که در باب نحوة حصول معرفت اخلاقی مطرح گردیده است، نظریه «شهودگرایی اخلاقی» است. به دلیل اهمیت این مسئله و خلأ محسوس پژوهشی در زمینه وجود یک تحقیق جامع و تطبیقی پیرامون این موضوع، با سبکی نوین، سعی در کشف، استخراج و ارائه منسجم آرای پراکنده این دو اندیشمند، با استفاده از شیوه کتابخانه‌ای و روش توصیفی، تطبیقی و تحلیلی، شده است. در این پژوهش مفهوم شهود و شهودگرا بودن از منظر دیوید راس و ملاصدرا مورد بررسی قرار گرفته، در این مقاله به سوالات زیر پاسخگویی خواهد شد: 1. معنی و مفهوم کشف و شهود در مقایسه دیدگاه‌های ملاصدرا و دیوید راس چیست؟ 2. مبانی معرفت شناسی شهود از منظر ملاصدرا و دیوید راس کدام است؟ از نتایج پژوهش، این است که می‌تواند با تبیین جایگاه رفیع کشف و شهود و تحلیل واقعیت معرفت زای آن، ساحت‌های جدیدی در معرفت شناسی گشوده و در بررسی تطبیقی بین حکمت متعالیه و دیوید راس، دیدگاه‌های قریب الافق مهمی را در این مسأله نشان داده و ابعاد آن را به صورتی روشن ارائه دهد.. و عنوان شده که شهودگرایی نظریه‌ای است که به موجب آن همة ابناء بشر، شخصاً به صورت بالقوه قادر به درک و کشف حقایق اصیل بنیادین اخلاقی آن هم از رهگذر جنبه‌ای دیگر از فعالیت شناخته شده و معروف قوه عقل یعنی جنبه غیراستنتاجی آن هستند.

«خواب» و «رویا» مضامینی هستند که در قرآن، احادیث، روایات، متون عرفانی، ادبی و از جنبه علمی بسیار مورد توجه بوده، به طوری که، کتب و مقالات فراوانی در این زمینه به رشته تحریر درآمده است. «خواب» و «رویا» جزیی از زندگی و حیات موجودات زنده است که در این بین برای انسان، به عنوان خلیفه الله، معنا و مفهوم خاص خود را دارد. در قرآن کریم و احادیث از «خواب» و «رویا» تعابیر متعددی آمده­است و در متون عرفانی و ادبی نیز از زوایای مختلف به این حالت در زندگی بشر پرداخته شده و بسیار مورد توجه است. از طرفی از جنبه علمی نیز بر ضرورت «خواب» برای سلامت انسان تاکید شده است. در این مقاله سعی بر آن است تا این دو حالت خواب هم از دیدگاه قرآن و هم از دیدگاه عرفان و فلسفه مورد مطالعه قرار گیرد.

اگرعرفان را به معنای شناخت ودریافت شهودی خدا واسماءوصفات او بدانیم، همه اسماءالهی به طورعام و برخی مانندمصور، خالق، بدیع، باریءوجمیل به طورخاص با هنر، زیبائی وآفرینندگی پیوند دارد.«رنگ» نمادین‌ترین تمثیل تجلی­ کثرت دروحدت است، زیرا ذات مجرد بیرنگ نورکه خود نماد کامل وحدت است، با رنگ تجسم می­یابد ونوربدون تعین مادی، با رنگ تعین می­یابد وعاملی برای ظهور ومحل رویت آن می­شود. رنگ ­ها درهنر، جنبه کیمیائی داشته وهررنگ، دارای تمثیلی خاص­ ورابطه­ با یکی ازاحوالات درونی انسان است.درهنراسلامی، نورورنگ نموددیگری پیدا می­کند، به عنوان مثال: رنگ سفید، نماد وجود مطلق وگواهی بروحدت درکثرت است که جامع رنگ­ هاست.رنگ سیاه، نماد اصل تعالی ودست نایافتنی است که با رنگ خانه کعبه تناسب دارد ومجمع رنگ­ هاوگستره پربسامد مفهوم‌هاست.معماری اسلامی به دنبال الهام از مفاهیم کلام الهی و روائی درتلاش است تا فضای روحانی واحدی را خلق کند که عالم ملکوت و ناسوت را به هم قرین سازد ونقوش، اشکال و رنگها نشانه بارزی برای القای معانی پنهان هستند و مخاطب ازطریق حضوردرفضای معماری به درک شهودی­ان معانی نایل میشود. دغدغه اصلی این پژوهش که به روش تحلیلی­ ارائه می­گردد، چگونگی وکارکرد بازتاب وجود رنگ­ ها وترکیبات آنهادرهنر ومعماری ایرانی است. به نظرمی­رسد هنرو معماری­ اسلامی سعی دارد تا احدیت خداوند را لابه‌لای رنگ­ ها، فرم ­ها، انوار واصوات و به تعبیری معنا را درصورت متجلی سازد.