جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سلفی­ها دایره تکفیر را در مسائل گوناگونی گسترش داده و به نوعی اکثر مسلمانان را تکفیر می­کنند. مسئله تارک­الصلاة از جمله فروعات فقهی است که سلفی­ها آن را دستاویزی برای تکفیر مسلمانان قرار داده‌اند. ابن­تیمیه دو مورد را محل نزاع و اختلاف بین علما بیان نموده است. مورد اول، اشاره به ترک نماز به­دلیل کسالت و تنبلی، همراه با اقرار به وجوب نماز و مورد دوم، ترک نماز، بدون اقرار و بدون انکار نماز است. در این دو مورد، نظر ابن­تیمیه حکم کفر به­معنای خروج از ملتِ تارک نماز است. در این تحقیق، با روش توصیفی به نقد نظریه پرداخته می­شود و روشن می­گردد اولا، نظر ابن­تیمیه مخالف نظر مشهور اهل­سنت بوده، ثانیا، اخبار و آیات دلالت می­کنند، افرادی تا ابد در عذاب جهنم خواهند بود، که منکر باشند؛ اما اگر کسی منکر نباشد، نمی‌توان آن آن شخص را محکوم به کفر کرد؛ همچنین در تارک­الصلاة، اگر شخصی وجوب نماز را انکار نکرده باشد، نمی­توان حکم به کفر او داد. محل نزاع دوم از متفردات ابن­تیمیه بوده و اشکالاتی را دارد که در مقاله به آن پرداخته شده است.

اعتقاد به‌وجود منجی و موعود آخرالزمان در میان ادیان الهی جایگاه ویژه‌ای دارد. اعتقاد به مهدی موعود در فرقه‌ وهابیت که سابقه انکار برخی از مفاهیم اصیل دینی را دارد و از سوی دیگر، رویکرد حدیث‌گرایانه، اهمیت موضوع را دو چندان می‌سازد. نوشتار حاضر به­روش تحقیق کتاب­خانه‌ای و با رویکرد تحلیلی _ انتقادی، به بررسی نگرش اعتقادی وهابیت به مسئله مهدویت می‌پردازد. در این پژوهش سعی می‌شود تا ایراداتی که بر عقاید وهابیون مانند، نَسَب و تولد حضرت، فلسفه غیبت و طول عمر حضرت وارد است، طبق اسناد و کتب اهل­سنت و احادیث متواتر، مورد نقد و بررسی قرار گیرد و رد ادعای وهابیون ثابت شود. هدف ما بیان نظر وهابیت است هرچند ممکن است در برخی موارد با مذاهب دیگر مشترک باشد.

پژوهش حاضر به بررسی دیدگاه ابن‌تیمیه در موضوع سوگند به ­غیرالله می­پردازد. ابن‌تیمیه از نظر فقهی برخلاف عموم فقها، سوگند به­ غیرالله را حرام می­داند؛ اما اختلاف اساسی ابن‌تیمیه با سایر علمای اسلام در نگاه اعتقادی او به موضوع است. وی با استناد به حدیثی مرسل، قسمِ به ­غیرالله را شرک و مخالف توحید الوهی می­داند. این مقاله با استفاده از متون حدیثیِ مورد قبول ابن تیمیه، به بررسی و تحلیل این مسئله می­پردازد و روشن می­گردد، مشرک دانستن مسلمانان، به سبب سوگند به­ غیرالله، برخلاف ظاهر آیات و سنت صحیح پیامبر و سیره صحابه است. علاوه بر اینکه شرک دانستن قسم به­ غیر­الله، برخلاف مبانی ابن ‌تیمیه در بحث عبادت و مبنای برتری سلف بر خلف است؛ همچنین ابن­ تیمیه در معنا کردن روایات دچار سوء برداشت شده و فهم خود را بر روایت، تحمیل نموده است؛ افزون بر آن، ابن‌تیمیه در مقام عمل نیز ملتزم به گفتار خود نبوده و بارها سوگند به ­غیرالله خورده است.

ناصر بن عبدالله قفاری از جمله وهابیانی است که با تالیف کتب متعددی مانند کتاب "اصول مذهب الشیعه الامامیه الاثنی عشریه،" افترائات فراوانی را به مبانی تشیع وارد کرده است. او در این کتاب و در ذیل بحث، از دیدگاه شیعیان در مورد حجیت قرآن چند ادعا مطرح می کند که نگارنده در مقاله پیش­رو به نقد و بررسی دو ادعای او می­پردازد. اول اینکه شیعیان، حجیت قرآن را مشروط بر وجود قَیِّم و کلام ائمه خود می­دانند؛ چنان­که روایت «ان القرآن لایکون حجه الا بقیم»، بر این مسئله دلالت می­کند. ثانیا شیعیان، معرفت قرآن را مختص به ائمه خود دانسته و جایگاهی ویژه برای علمیت آنان قائل هستند؛ چنان­که روایات فراوانی در تجلیل مقام علمی امامان خود نقل کرده­اند. درباره ادعای اول قفاری باید گفت: تمامی پیروان مکتب اهل­بیت:، معتقد به حجیت ذاتی و استقلالی قرآن کریم هستند؛ لذا مراد از «أَنَّ الْقُرْآنَ لَا یَکُونُ حُجَّهً إِلَّا بِقَیِّم‏»، این است که اهل­بیت:، بعد از حضرت رسول6، عهده­دار تبیین و تشریح معارف قرآنی هستند؛ چراکه در قرآن موارد فراوانی وجود دارد که تبیین و تشریح آنها برای عموم مردم ضرورت دارد. در مورد ادعای دوم قفاری نیز باید گفت، مرجعیت علمی اهل­بیت:، (در تمامی مسائل علمی از جمله در تفسیر قرآن)، از مسائلی است که فریقین به آن اذعان داشته و شواهد فراوانی بر آن در کتب خود اقامه نموده­اند.

بسیاری از دانشمندان اهل‌سنت، نزول آیه 274 سوره بقره، معروف به «آیه انفاق» را در شأن امیرالمؤمنین امام علی دانسته‌اند. ابن­تیمیه با اقامه چند شبهه سعی در انکار این موضوع دارد. این مقاله سعی دارد، با مراجعه به منابع معتبر اهل‌سنت، به بررسی این ادعا بپردازد؛ بر اساس گزارشات و سند­های متعدد، این شأن نزول از سوی بسیاری از دانشمندان شیعه و اهل‌سنت صحیح و پذیرفته شده است و روایات آن از طرق متعدد و توسط علمای بسیاری نقل شده است. ابن‌تیمیه با استشهاد به ­ضعف سند در یک مورد، سعی دارد که روایتِ در این خصوص را کذب و دروغین معرفی کند؛ در حالی­که همین روایت از طرق دیگری نیز رسیده که ضعف سند را جبران کرده است. وی در مغالطه‌ای آشکار، با استدلال به عام بودن مفهوم آیه، درصدد رد و تکذیب سبب نزول است؛ در حالی­که همه می­دانند، سبب نزول، هیچ ارتباطی به عام بودن مفهوم آیه ندارد و در حین اینکه مفهوم آیه عام است و همیشه می‌توان به آن عمل کرد، اما سبب نزول آیه خاص بوده و از طریق روایات و نقل ثابت می‌شود. وی ادعا می‌کند که سبب نزول فضیلت نیست؛ در حالی­که همه دانشمندان آن را فضیلت شمرده‌اند و حتی خود او در دیگر موارد، به فضیلت بودن آن استدلال کرده است.

یکی از مسائلی که ابن­تیمیه و وهابیت با علمای اهل­سنت مخالف هستند، مسئله نقش یزید در به شهادت رساندن امام حسین علیه السلام است؛ با تحقیقات انجام‌ شده، به­دست می‌آید که یزید، برخلاف ادعای ابن­تیمیه، دستور به ­کشتن امام حسین علیه السلام داد و با شهادت امام حسین علیه السلام، بسیار خوش­حال شده بود. اهل­بیت: نیز به­عنوان اسیر به شام فرستاده شدند و بعضی از علمای اهل­سنت مانند ذهبی و آلوسی، یزید را ناصبی نامیدند. قیام امام حسین علیه السلام در مقابل یزید، حق و موافق شرع بوده است؛ برخلاف توهمات ابن­تیمیه که معتقد است، در قیام امام حسین علیه السلام فساد بوده است. ابن­تیمیه اعتقاد دارد، لعن یزید جایز نیست؛ در حالی­که بسیاری از بزرگان اهل­سنت مثل احمد و اصحابش (خلال، عبدالعزیز، ابویعلی و ابن­جوزی)، قائل به لعن یزید بودند و برای آن دلایلی ذکر کرد­ه­اند. یزید از جمله کسانی بود که اصرار بر گناه داشت و گزارشی مبنی بر توبه یزید در تاریخ ثبت نشده است.

داعش یکی از گروه­های جهادی تکفیری است که امروزه به­طور پراکنده در ممالک اسلامی فعالیت دارد و مدعی تشکیل حکومت جهانی و مقابله با صلیبیان و شکست آنان و در نهایت، رساندن پرچم به موعود می­باشد. یکی از دستورات اسلام، تاکید بر برخورد مناسب با اسیران جنگی می­باشد؛ ولی رویکرد برخی گروه­های تکفیری مانند داعش، خلاف این سیره است؛ تا جایی­که این گروه، خشن­ترین و ناپسندترین برخوردها را با اسیران دارند. داعشی­ها در شیوه تعامل با اسیران، سه شیوه خاص را اتخاذ نموده­اند که عبارت­اند از: سوزاندن اسیران جنگی، ذبح اسیران با ابزاری مانند چاقو و...، غرق نمودن اسیران در آب. با مراجعه به کتاب، سنت و همچنین گفتار بزرگان فریقین در ذیل آیات و روایات، سوء برداشت آنان و همچنین تضاد عملکرد ایشان با معارف ناب اسلامی روشن می­گردد.

اندونزی به­عنوان بزرگ­ترین کشور مسلمان در جهان، با جمعیتی بالغ بر 260 میلیون نفر، سومین کشور بزرگی است که بر پایه دموکراسی عمل کرده و بزرگ­ترین اقتصاد را در میان کشورهای سازمان اسلامی دارا می­باشد؛ اما این پیشرفت‌های چشم‌گیر، با رشد جنبش‌های اسلام‌گرای تندرو، که به­عنوان تهدیدی جدی برای توسعه اندونزی به­حساب می‌آید، ‌همراه گشت. اسلام، نخست در سراسر اندونزی از سوی بازرگانان منتشر شد و گسترش صلح‌آمیز آن، موجب ایجاد سازمان‌های اسلامی مستقل و هم‌سو گردید که پایه­ای برای جامعه مدنی قوی ایجاد کرد. این روند تا زمانی­که برخی از مردم اندونزیِ محصل در عربستان و حاجیان این سرزمین، از مراسم حج در سال 1803م، برگشتند، ادامه داشت. دانش‌آموختگان و حاجیان برگشته از کشور عربستان، تحت تاثیرات افکار وهابیت و حاکمان آن سرزمین، اسلام غالب در سرزمین­شان را به­عنوان شرک و حتی ارتداد خواندند و از این‌رو، دست به اعمال خشونت‌آمیز زدند. البته نباید از نفوذ حاکمان عربستان در کشور اندونزی و همراهی برخی از مسئولین عالی­رتبه این دیار در راستای خشونت‌گرایی مردمان این سرزمین نیز چشم‌پوشی کرد؛ به­عنوان مثال، اکنون کشور عربستان، بیش از 150 مسجد در کشور اندونزی تاسیس کرده و کتب درسی آنها را نیز تدوین و هزاران کمک هزینه تحصیلی برای فارغ­التحصیلان در عربستان سعودی پرداخت کرده است. مقاله حاضر با بررسی ریشه‌های خشونت‌گرایی در کشور اندونزی به راه­کارهای اتخاذ شده در برابر این پدیده در ابعاد مختلف اشاره می‌کند و به تحلیل و تاثیر عمل­کرد مسئولین این کشور در کاهش و یا افزایش افراط‌گرایی اشاره کرده است.

این مقاله به ­بررسی تطبیقی دیدگاه ابن­ تیمیه و مکتب دیوبندیه در مبحث تاویل صفات خبری می ­پردازد. در این مقاله مشخص می شود که دیوبندیه با ابن­ تیمیه، در مسأله تاویل صفات خبری از جهاتی اتفاق نظر و از جهاتی دیگر، اختلاف نظر دارد. ابن ­تیمیه در تمام صفات خبری، اصل را بر ظاهرگرایی گذاشته و به هیچ­وجه تاویل را نپذیرفته و حتی اهل تاویل را افرادی منحرف می داند؛ اما علمای دیوبندیه در مسأله رویت خداوند در قیامت، مانند ابن­ تیمیه تمسک به ­ظاهر آیات و روایات نموده و آن را اثبات می کنند. در مسأله اثبات جهت و مکان برای حق­ تعالی، برخلاف ابن تیمیه، این دو صفت را از خداوند سلب می­ کنند؛ ولی در مورد صفات دیگری نظیر (یدالله، وجه‌الله، استوای بر عرش)، دچار اختلاف آرا شده ­اند. برخی نیز مانند ابن­ تیمیه ظاهرگرا شده و برخی دیگر برخلاف او قائل به جواز تاویل هستند. در این نوشتار پس از معرفی اجمالی ابن­ تیمیه، مکتب دیوبندیه و صفات خبری، به‌بررسی تطبیقی دیدگاه ابن­ تیمیه و دیوبندیه راجع به مصادیق صفات خبری می‌پردازیم.

سراج منیر شماره 20: * سرمقاله: جنایت های آل سعود * ابن تیمیه، وهابیت و عربستان سعودی / در مصاحبه با دکتر علی الشعیبی * منهج و روش شناسی وهابیت در تکفیر مسلمانان / رحیم صبور * سیر تاریخ اندیشه سلفی گری در شبه قاره هند از قرن دوازده تا سیزده هجری / علی ملاموسی میبدی * بررسی مسئله سماع موتی از دیدگاه دیوبندیه / مصطفی غفوری * ارزیابی دیدگاه ابن تیمیه در بحث حسن و قبح / سید ابوالفضل حسینی پور * منهج ابن عثیمین در مواجهه با آیات فضایل اهل بیت علیهم السلام / علی اصغر کمالی * وهابیت، سلفیت و اسلام گرایی، دشمن کیست؟ / احمد مصلی با ترجمه: مصطفی ورتابی کاشانیان * سلسله گزارش هایی از آثار اهل سنت در نقد افکار وهابیت (15) * گزارشی از کتاب الشهاب الثاقب علی المسترق الکاذب / علی ملاموسی میبدی * گزارش مقاله: رافضه از ابن سبا تا دجال / مصطفی غفوری - مصطفی ورتابی کاشانیان