جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اخوان ­المسلمین و وهابیت در برخی تحلیل­ها، دو جریان همگرا هستند. با بررسی آثار اصلی اخوان در مورد عقیده و منهج و سیاست­های کلی حاکم بر این جریان، معلوم می­شود که این همگرایی، چندان قابل­دفاع نیست. در این نوشتار سعی شده است با روشی توصیفی_تطبیقی، ویژگی‌های متمایز اخوان‌المسلمین از وهابیت، در چهار محور اندیشۀ توحیدی، اندیشۀ تکفیری، اندیشۀ تقریبی و اندیشۀ سیاسی بررسی شود؛ بر اساس این نوشتار تطبیقی، اخوان‌المسلمین و وهابیت در این چهار محور تفاوت‌های بنیادی دارند؛ در حالی­که وهابیت جریانی ضد تقریب، تکفیری، مخالف با اسلام سیاسی و دارای برداشتی متفاوت از توحید و شرک است؛ اما اخوان، جریانی تقریبی، ضد تکفیر، معتقد به اسلام سیاسی و ملتزم به نظریۀ جمهور مسلمانان در توحید و شرک است.

از نخستین روزهای پدیدارشدن آیین دعوت محمد بن عبدالوهاب تا کنون، وی و هوادارانش خودمختارانه از نام‏ها و لقب‏های مدح‏آمیزی برای معرفی خود استفاده کرده‏اند. موحدان و اهل توحید، اهل اسلام و مجاهدان، برخی از مهم‏ترین نام‏ها و القابی است که آنان برای معرفی خود برگزیده‏اند. بررسی زمان آغاز، میزان رواج، معنا و هدف محمد بن عبدالوهاب و هوادارانش از این نام‏ها امری مغفول و بر زمین مانده است که توجه به آنها حاوی نکات و فواید مهمی است. این مقاله سعی دارد، این مطالب را بکاود.

ابن­عثیمین معتقد است که تأویل صفات خبریه، تحریف آیات و روایات محسوب می‌شود و سلف صالح، دست به تأویل صفات خبریه نبرده­اند؛ همچنین تأویل این صفات، منجر به مخالفت با ظاهر آیات و روایات می­شود. حال آنکه مؤولین، ظاهر آیات و روایات را حجت می­دانند؛ اما در مورد صفات خبریه معتقدند، اگر این صفات را تأویل نبریم، منجر به قبول جسمانیت خداوند می­شود؛ گذشته از آنکه، ادلۀ نقلی و عقلی فراوانی نیز، مؤید تأویل صفات خبریه هستند. همچنین برخی از سلف صالح نظیر ابن­عباس نیز، دست به تأویل صفات خبریه برده­اند و بسیاری دیگر نیز با ترسیم مبانی توحید و خداشناسی، راه را بر عدم تأویل صفات خبریه بسته­اند. البته ابن­عثیمین نیز معتقد است، اگر تأویل صفات خبریه بدون دلیل باشد، تحریف خواهد بود که این سخن بدین معناست که اگر تأویل این صفات، به­سبب وجود ادلۀ قطعیه باشد، تحریف محسوب نمی­شود.

یکی از سیاست‏های وهابیت در چند دهه اخیر، وام گرفتن از دیگر علمای اهل سنت در توجیه مبانی فکری‏شان است. آنان در این زمینه، تلاش‏های زیادی کرده‏اند. ابن‎کثیر دمشقی از جمله علمایی است که وهابی‏ها برخی از عقایدشان را به او نسبت می‏دهند. وهابیت، مدعی همسانیِ خوانش خود از توحید ربوبی مشرکان با این عالم اهل سنت است و در این زمینه به برخی از آراء و نظریات ابن‎کثیر استناد می‏کند. او مانند دیگر علمای اهل سنت به شرک ربوبی مشرکان، معتقد است و در این زمینه، نصوص فراوانی از وی وجود دارد. وهابیت با استناد به برخی عبارات ابن‏کثیر، قبول توحید ربوبی مشرکان را بر اساس دیدگاه وی مطرح می‏کند؛ ولی برداشت وهابی‏ها از سخنان وی، ادعایشان را ثابت نمی‏کند و نمی‏توان به آن معتقد شد.

کتاب بررسی تطبیقی آموزه توحید و شرک از دیدگاه مفسران فریقین، پنجمین کتاب از سلسله‏ پژوهش‏های تفسیر تطبیقی به قلم حجت ‏الاسلام دکتر فتح ‏‏الله نجارزادگان است که اولین­ بار در زمستان 1400 شمسی از سوی نشر پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ‏ها(سمت) و پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی در قالب 374 صفحه به زیور طبع آراسته شد. این کتاب از پنج بخش تشکیل شده است: بخش اول: کلیات آموزه توحید و ضرورت پژوهش؛ بخش دوم: توحید و شرک ذاتی و صفاتی؛ بخش سوم: توحید و شرک ربوبی؛ بخش چهارم: توحید و شرک الوهی؛ بخش پنجم: توحید و شرک عبادی. نویسنده در بخش­ های سوم و چهارم (توحید و شرک ربوبی، توحید و شرک الوهی) آراء خاص وهابیت را تبیین و نقد می‏کند.

قرآن کریم کتاب رستگاری بشریت است که به قلب پیامبر(ص) القاء گردید تا موجبات هدایت انسان‏ها فراهم گردد. ازاین‏رو لازم است قرآن، مورد عنایت ویژه قرار گیرد تا انسان را در مسیر هدایت الهی به کمال مطلوب برساند. یکی از ابعاد مهم برای درک مضامین قرآنی، بررسی نقش آیات متشابه در هدایت بشر است. در این پژوهش، جایگاه ابتلاء در رشد و تعالی انسان با محوریت آیات متشابه بیان شده و به نظریاتی از دانشمندان علوم قرآن پرداخته است تا حقایق روشنی در این مورد پدیدار گشته و غبار ابهام و شبهه نسبت به بی‌‏فایده بودن این آیات یا فتنه‏‌انگیزی آن برطرف گردد. روش پردازش اطلاعات در این پژوهش، به‌‏صورت توصیفی _ تحلیلی بوده و با مراجعه به منابع کتابخانه‌‏ای، نرم‍‌ ‏افزارهای قرآنی، آثار، نشریات و ... به گردآوری اطلاعات پرداخته شده است. نتیجه اینکه با توجه به جایگاه ویژه‏‌ای که این آیات در ابتلاء و ارتقاء درجه انسان دارد و باعث کمال او می‏‌گردد، شبهه بی‏‌فایده بودن و فتنه‌‏انگیزی این آیات، از اساس باطل است؛ .زیرا از حکمت‏های وجود این آیات، الزام مخاطبان قرآن در رجوع به مفسران خاص، آشکار شدن مراتب ایمان و شناسایی افراد مؤمن است

ابن­ تیمیه در کتاب منهاج السنه، تمام تلاش خویش را در نقد و نقض فضائل امیرالمؤمنین(علیه السلام)، مصروف داشته است. فضیلت مُواخات و ایجاد پیوند برادری میان پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) و امیرالمومنین(علیه السلام) از جمله فضائلی است که مورد نقد وی قرار گرفته است. در اندیشه ابن­تیمیه، این فضیلت متکی بر احادیث جعلی بوده و در نتیجه، فاقد اعتبار است؛ در حالی­که تفحص در آثار اهل­تسنن، بیانگر دیدگاهی برخلاف ادعای ابن­تیمیه است. محدثان و عالمان اهل­سنت، ماجرای مُواخات میان صحابه و مُواخات حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) و حضرت امیر(علیه السلام) را با اسناد معتبر، در آثار خود نقل نموده­اند. این مسئله در میان جمعی از حدیث­شناسان متقدم و معاصر اهل­سنت، به قدری ثابت بوده که در توصیف امیرالمومنین(علیه السلام) از صفت «أخو الرسول» استفاده نموده ­اند که در این مقاله، به تعداد قابل ملاحظه­ای از این افراد اشاره شده است؛ از این­رو، ادعاهای ابن­ تیمیه علاوه بر اینکه کذب می­باشد، در تقابل با افکار و آراء عموم اهل­ تسنن قرار دارد.

کتاب «بررسی رویکرد ابن‌‌تیمیه درباره تعارض عقل و نقل» توسط جناب آقای «رحمت‌‌اللّه رضایی» در ارتباط با نقد ابن‌‌تیمیه در دو جلد نوشته شده و از سوی «انتشارات محبین» شهر قم، در سال 1399ش منتشر شده است است. جلد اول، اختصاص به مباحث نظری «تعارض عقل و نقل» و جلد دوم، ناظر به مباحث کلامی است. جلد اول این کتاب در 454 صفحه، متشکل از نُه فصل و یک نتیجه می‌باشد و گزارشی که می‌خوانید، از جلد اول این کتاب است. این کتاب از دیدگاه نگارنده‌ی گزارش، کتابی بسیار ارزشمند برای محققین، در زمینه شناخت سخنان ابن‌‌تیمیه و نقد و بررسی آن می‌باشد؛ چراکه نویسنده محترم کتاب به‌‌خوبی مواضع ابن‌‌تیمیه را تبیین و نقد کرده است.

اصل موضوع تبرّک، از مسلّمات قرآن کریم و روایات معصومین( است. لکن برخی از موارد تبرک مانند تبرک جستن به اموات یا آثار منفصل از اولیاء خدا، از سوی وهابیان نه تنها مردود شمرده شده بلکه گاه شرک اکبر انگاشته شده است؛ این درحالی است ‌‌‌که آنچه از منابع اسلامی برمی‌آید، صحت تبرک جستن به مقدسات اسلامی است؛ چه ان امر مقدس زنده باشد، چه مرده، و چه متصل باشد، چه منفصل. برای قاعده‌‌مند کردن موضوع تبرک شروطی لازم است که باید در آن لحاظ شود: شرط اول: تأثیر گرفتن شیء مبارک از خدا و به اذن خدا بودن آن است. ازاین‌‌رو اگر خود آن شیء را مستقل و در عرض خدا منشأ اثر بدانیم، بی‌تردید شرک در ربوبیت خداوند خواهد بود. شرط دوم: این است که دلیلی از کتاب وسنت برای متبرک بودن به صورت خاص یا عام وجود داشته باشد تا شخص با توجه به آن دلیل بتواند عمل خود را به شرع نسبت دهد. بنابراین اگر شیء متبرک را در عرض قدرت خدا بدانیم، دچار شرک ربوبی شده‌ایم و اگر هیچ نوع دلیلی بر تبرک جستن یا مقدس بودن آن شیء وجود نداشته باشد، تبرک جستن به آن، باطل وانتساب دادن آن به شرع، بدعت و حرام است.

جنبش مقاومت اسلامی فلسطین «حماس» از زمان شکل گیری در سال 1987 میلادی، تاریخ پر فراز و نشیبی را پشت سر گذاشته و توانسته است از حرکتی جهادی به جنبشی جهادی سیاسی تبدیل شود. اوج تجربه های جهادی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی حماس از ژانویه 2006 به بعد بود که عهده دار مناصب حکومتی فلسطین شد. در سال 2006 جنبش حماس در انتخابات پارلمانی با کسب بیش از 60 درصد آراء از صلاحیت تشکیل دولت فلسطین بر اساس قانون اساسی برخوردار شد این واقعه آغاز دورانی جدید در عرصه فعالیت جنبش حماس به شمار می رود. پدید اورندگان کتاب با پرداختن به نحوه شکل گیری حماس و تحولات داخلی آن، درصدد تبیین تجربه حکومت داری حماس در نوار غزه در عرصه های حکومتی، امنیتی، اقتصادی، رسانه ای، قضایی، تقنینی و اجتماعی است کتاب حاوی تجارب ارزشمند ورود این جنبش به عرصه حاکمیتی و سیاسی هست که می تواند الگویی برای گروهها، احزاب و جریانهای مقاومت و مخالف نظام سلطه باشد. از آنجا که کتاب در سال 1391 شمسی تالیف شده است و از آن زمان تاکنون حوادث و اتفاقات مهمی رخ داده است لذا شایسته هست نویسندگان اثر به تکمیل و به روز رسانی آن همت گمارند.