جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دلایل عقلی و نقلی و مطالعات تاریخی، نشانگر آن است که قرآن‌کریم، در زمان پیامبر و با اشارت‌های وحیانی، جمع و تدوین شده بود، بدینسان هرگز مجالی برای کاستی و فزونی در آن، فراهم نیامد، تا تحریف ممکن باشد. یکی از انگاره‌های تاریخ‌نگاشتی قرآن‌کریم که سید نعمت‌الله جزائری و میرزا حسین نوری به آن تفوّه کرد‌ه‌اند، حذف نام، شمایل، ویژگی و جایگاه والای امام‌علی، صدیقۀ اطهر و دیگر امامان)ع( از قرآن‌کریم است در حالی که به‌گمان آن‌ها، در همه کتب آسمانی پیشین، ذکر شده بود. پژوهۀ پیش رو، با روش توصیفی تحلیلی، دلیل نهم کتاب فصل‌الخطاب محدث‌نوری را در سه بخش دسته بندی نموده، مطالب آن را از نظر محتوایی به چالش کشیده و ضعف سند، منابع و دلالت مستندات روایی آن را آشکار کرده است. یافته‌های این پژوهش این واقعیت را بازنمایانده است که ادعای فوق، بر صرف استبعاد و نه بر استدلال، بنیان یافته و مفاد و نتیجه‌گیری آن، با دلایل عقلی، نقلی و تاریخی، تعارض دارد. بدینسان انگارۀ ذکر نام و شمایل امام علی(ع)، با سبک بیان قرآن، ناسازگار و با سنتِ آزمون الهی نیز توافقی ندارد. بر این اساس، استناد به روایاتی که در مقام تبیین آیات قرآن، نام امام علی(ع) ذکر شده، هرگز بیانگر حذف نام آن حضرت از متن الفاظ قرآن نیست؛ بلکه اشاره به تفسیر، بیان شأن، سبب نزول، ارایه مصداق، جری و تطبیق و یا تأویل آیات می‌باشد و هرگز قرآن‌کریم، در دوران پس از رحلت پیامبر(ص)، کاستی نیافته است.

بارزترین ویژگی نهج­البلاغه،عبارت­پردازی زیبا، آرایش لفظی و روح و آهنگ حماسی آن است. کمتر جمله و عبارتی در سخنان امیرالمونین علی­(ع) به چشم می­خورد که مسجع و موزون نباشد. از این رو کلام ایشان عرصه­گاه پیدا و پنهان «جادوی­مجاورت» است. ﺟﺎﺩﻭﻱ­ﻣﺠﺎﻭﺭﺕآن­گونه که شفیعی­کدکنی می­گوید به معنایﺗﮑﺮﺍﺭهاﻱﺁﻭﺍﻳﻲ است کهﮐﺎﺭﮐﺮﺩﻱﻣﻌﻨـﺎﻳﻲﺩﺭﻣـﺘﻦﺍﻳﺠـﺎﺩﮐﻨﻨﺪ. ﻣﻨﻈﻮﺭﺍﺯﮐﺎﺭﮐﺮﺩﻫﺎﻱﻣﻌﻨﺎﻳﻲ؛ﺍﻧﺴﺠﺎﻡﻭﺍﺗﺤاﺩﻣﻌﻨﺎﻳﻲﺑﺨﺸﻴﺪﻥﺑﻪﻭﺍﮊﮔﺎﻧﻲﺍﺳﺖﮐﻪﺍﺯﻟﺤﺎﻅﻣﻌﻨﺎﻳﻲﺍﺯﻫﻢﺩﻭﺭﻧﺪﻭ ﻳﺎﺁﻓﺮﻳﻨﺶﻣﻌﻨﺎﻱﺗﺎﺯﻩﺍﺯﻭﺭﺍﻱﺗﺸـﺎﺑﻪﺻـﻮﺭﻱﺩﻭﻭﺍﮊﻩ­ﻱﻣﺘﺒـﺎﻳﻦﺩﺭ مجاورت هم. این پژوهش با تحلیل جادوی­مجاورت در دو محور هم­نشینی و جانشینی، هنرسازه­هایی که در فرآیند انتخاب و ترکیب واژگان بر این دو محور، دست به آشنایی­زدایی در بافت معمول کلام می­زند را بازمی­شناساند و معانی تازه­ای که از این رهگذر در اسلوب و ساختاری نو خلق می­شود را به مخاطب می­نمایاند. آن­چه از این پژوهش بدست آمد به ما نشان می­دهد جادوی­مجاورت در کلام امیرمومنان(ع) در همگونی و هم­آوایی الفاظ و کلمات منحصر نمی­شود و حضرت بی­نیاز از صنایع بدیع و در درونی­ترین لایه­های بافت کلام که همان موسیقی معنوی است نیز دست به آفرینش معانی می­زند. جادوی­مجاورت در این عرصه با ایجاد تناسب­های پنهانی میان اجزاء سخن، نقش خود را به عنوان عنصری بی­بدیل در اعجاز کلام حضرتعلی(ع) نشان می­دهد.

بینامتنیّت از مباحث جدید ادبی است که به بررسی روابط بین دو متن می‌پردازد. بر اساس نظریۀ ژرارژنت، هیچ متنی مستقل از متون دیگر نیست و خودآگاه یا ناخودآگاه برآمده از متن‌های پیشین است. بهره‌مندی از مفاهیم و آموزه‌های اخلاقی منابع اصیل اسلامی از دیرباز در بین شاعران و نویسندگان فارسی‌زبان برای اعتبار و غنای سخن خویش مرسوم بوده است. هدف این جستار بررسی و تحلیل روابط بینامتنی مضامین اخلاقی اشعار جامی و نهج‌البلاغه و بیان شیوۀ تأثیرپذیری آن‌هاست. روش پژوهش بیان این رابطه، مبتنی بر نظریۀ بینامتنیّت ژرار ژنت در سه قالب صریح، غیرصریح و ضمنی با روش تحلیلی- توصیفی و بیان نوع تأثیرپذیری بر اساس شیوه‌های گزاره‌ای، الهامی و گزارشی است؛ که با انواع بینامتنیّت ژنت همپوشانی دارند. حاصل پژوهش نشان داد که شواهد مشترک از قطعیّت بینامتنیّت در دو زبان متفاوت، در دو موضع گوناگون و آگاهانه بودن تأثیرپذیری از نهج‌البلاغه حکایت می‌کند. هدف مؤلّف از برقراری رابطۀ آگاهانه با نهج‌البلاغه، رواج اخلاق حمیده، بیداری جامعه، ترویج آموزه‌های اخلاقی این کتاب و اعتباربخشی به کلام خود در بهره‌مندی از این منبع اصیل اسلامی است.

مطالعه تطبیقی ترجمه یک متن در دو زبان مختلف، از این حیث که نوعِ برخورد زیبایی‌شناختی مترجمان را نشان میدهد، دارای اهمیت است. نظر به این مسئله مهم، پژوهش حاضر قصد دارد تا با روشی توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر نظریه پیتر نیومارک، نحوه ترجمه استعاره را در ترجمه فارسی گرمارودی و ترجمه چینیِ جههوا از خطبه مشهور «شقشقیه» امام علی (علیه السلام)، مورد بررسی و مقابله قرار دهد. آنچه که این پژوهش بدان دست یافته، نشان میدهد که بهترین روش برای ترجمه استعارات متون مقدس، بازسازی آن و احتراز از تبدیل و تغییر تصویر متن مبدأ است چرا که این کار مخاطب زبان مقصد را با نحوه تفکر گوینده متن اصلی آشنا میسازد. کاری که مترجم چینی بیش‌تر از مترجم فارسی بدان مقید بوده است.

این تحقیق به دنبال بررسی نقش رفق و مدارای رهبری در جامعه‌پذیری و چگونگی کاربست آن توسط امیرالمؤمنین علیه‌السلام بر اساس گزاره‌‌های گردآوری شده از نهج‌البلاغه است که با بهره گیری از روشی توصیفی – تحلیلی به داوری گذاشته می شود؛ با این توصیف، در این پژوهش رابطه رفق و مدارا با جامعه‌پذیری بررسی شده ویافته ها زیر حاصل گردیده است : تأثیر رفق و مدارای رهبری در تربیت نیروها ؛ تاثیر رفق و مدارای رهبری دررفع کینه و اختلاف میان نیروها ؛ نقش نرمش در رهبری نیروها ؛ تاثیر گذشت هنگام قدرت وتوانایی در رهبری؛ وتاثیر رفق و مدارا در همدلی نیروها با رهبری؛ سپس حد و مرز مدارا در جامعه‌پذیر نمودن مردم بر اساس سیره امام علی ع بیان شده است.روش این پژوهش توصیفی –تحلیلی است که برای تحلیل داده‌ها از روش تحلیل محتوای متن گزاره‌‌ها بهره‌گرفته و محتوای اصلی این تحقیق، برگرفته از کتاب نهج‌البلاغه است.

یکی از راهبردیترین تصمیمات امام علی (ع) در عصر خلافت اسلامی (35-40 هـ) قبل از آغاز جنگهای این دوره، استراتژی صلح و آشتی با جناح ها و گروه های مخالف زمان خود بوده است. این جستار بر آن است تا با تکیه و تأکید بر خطبۀ 40 نهج البلاغه، لایه‌های معنایی پنهان متن را بر اساس رویکرد تحلیل هرمنوتیکی موردنظر «شلایر ماخر آلمانی» واکاوی نماید. اساس رویکرد هرمنوتیکی مؤلف محور و روشمندیِ ماخر در فهم متون راهبر (متون مقدس دینی مثل نهج البلاغه) بر این اصل استوار است که با به کارگیری دو پارادایم تأویل دستورگرا و تأویل روانشناختگرا به خوانش هرمنوتیکی و تحلیل علمیِ استراتژی صلح و سازش در سیرۀ عملی علی (ع)پرداخته شود و به این پرسش که استراتژی صلح در خوانش هرمنوتیکی خطبۀ 40 نهج البلاغه چه نسبتی را با روایت‌های تاریخی برقرار می سازد، پاسخ دهد. بر اساس دادههای تاریخی، مقولۀ صلح و آشتی، نمود کاملاً کاربردی و آشکارا در سیرۀ نظری و عملی ایشان دارد و دلالت های آن کشف می‌شود. از نتایج کاربست چارچوب نظری ماخر بر می آید که بر مبنای خطبۀ موردپژوهش در اندیشۀعلی (ع) اصالت با صلح و آشتی است؛ لذا سوق دادن جامعه به‌سوی امنیت و آرامش در شرایط اجتماعی بحرانزا، مد نظر گفتمان علوی است. خواننده در فرآیند خوانش، به کشف لایه های معنایی زیرین متن رهنمون می شود. واکاوی زیرساخت معنایی خطبۀ 40 از بستر تأویل دستورگرا و روان شناختگرا در هرمنوتیک مؤلف محور، میتواند بیانگر روحیه و افکار امام و شخصیتِ جامع الأضدادی وی باشد؛ او هم قهرمان صلح است و هم قهرمان جنگ، صلح میکند مادامیکه صلاح جامعۀ مسلمین، امنیت، آرامش و عزت ایشان در آن باشد و جنگ میکند مادامیکه محرز شود گفتمان صلح به سستی و رخوت گراییده است.

مشروعیت خلافت امام علی (ع) و جایگاه ایشان در میان خلفای راشدین از حیث افضلیّت به موضوعی کاملا مسئله برانگیز در قرن سوم میان علمای سنی تبدیل شده بود و دیدگاه‌های متعارضی نسبت به آن ابراز می‌شد. یکی از کسانی که موضعی کاملا مثبت و موافق عقیده شیعه اتخاذ کرد، ابوجعفر اسکافی (د 240ق)، عالم معتزلی بغدادی، بود. وی به مانند اکثر معتزله بغداد امام علی (ع) را در جایگاهی برتر از سه خلیفه پیشین نشاند و جنگ‌های داخلی امام را ناقض مشروعیت خلافت ایشان ندانست. در کنار آن در مقابل ناصبیان اعم از مرجئه، عثمانیه، محدّثان بغدادی و حتی شماری از معتزله استوارترین دفاع‌ها را از ساحت امیرالمومنین علی (ع) نمود. در این پژوهش دیدگاه‌های اسکافی بر اساس دو کتاب باقیمانده وی، المعیار و الموازنه و نقض العثمانیه جاحظ مورد بررسی قرار گرفت. یافته‌های این پژوهش بیانگر آنست که آثار اسکافی نقش موثری در زدودن تبلیغات منفی علیه امام داشت و به معیار و راهنمایی برای اهل سنت جهت شناخت درست امیرالمومنین علی (ع) تبدیل شد.

حداقل ده بار از واژه «طور» در قرآن سخن به میان آمده است و قداست آن را یاد آوری می‌نماید که همین موجب اهمیت حوادث واقع شده در آن می‌گردد. اما گذشته از مفهوم آیات و اهمیت آن، احادیثی از معصومین علیهم السلام وجود دارد که مکان طور سیناء را معادل با «غری» قرار می‌دهد و این در حالی است که با وجود شهرتی که مکان طور سینا در نظرات جغرافیدانان و مفسرین و کتب مورخان دارد، تقریبا شکی باقی نمی‌ماند که طور سینا در کوفه نمی‌باشد. حال با توجه به این وضوح در دانستن مکان طور سینا، سوال اینجاست به چه دلیل در احادیث معصومین علیهم السلام طور سینا معادل محل دفن حضرت علی علیه‌السلام آورده شده است؟ هدف از طرح این مساله بررسی علت چنین رویداد عجیب و شناخت ابعاد آن می‌باشد. به همین دلیل این مقاله به شکل تحلیلی استنادی، علاوه بر استفاده از آثار کتابخانه‌ای موجود به نقشه‌های جغرافیایی و تصاویر ماهوارهای و آثار باستان شناسان نیز مراجعه کرده است. در نهات با بررسی و غور در این موضوع فهمیده می‌شود، معادل‌سازی غری با طور سیناء علاوه بر آنکه موجب شناخته شدن ارزش والای حضرت علی علیه السلام برای مسلمانان می‌گردد، می‌تواند زمینه ساز سوق دادن مسیحیان و یهودیان به شناخت وجود مبارک شخصیتی بی‌نظیر گردد که بی‌غرض به دنبال شناخت و فهم بیشتر هستند، و این یعنی صلح و دوستی بین‌ادیانی .

پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی-تحلیلی به بررسی فصل دوم از کتاب «جامعۀ کاریزماتی: هویّت شیعه در صدر اسلام» و نقد روش مؤلفش، ماریا دکاک در فهم حدیث غدیر می‌پردازد. روش فهم وی دارای برخی نقاط قوت مانند اهتمام بر استفاده از منابع معتبر فریقین در فهم حدیث غدیر، دقّت در مؤلف کتاب الولایه، تأکید بر حفظ یکپارچگی متن حدیث غدیر، عنایت برنقش اقتضائات اجتماعی و مذهبی در نقل روایات و تحلیل عقلی در ردّ معنای محبّت برای مولی است. البته نقاط ضعفی نیز وجود دارد؛ مانند منحصر کردن ناقلان و راویان حدیث غدیر به افراد مدنی، عدم عنایت بر نقش ضابط بودن در پذیرش حدیث، تأکید بر جعلی بودن احادیث حاوی نام امامان (ع) و اشتباه در اعلام سبب صدور حدیث غدیرخم. تحلیل آسیب‌های روش فهم دکاک بیانگر فهم نادقیق وی از حدیث غدیر است که بی‌تأثیر از نظرات اهل سنّت که در فضای علمی خاورشناسان منتشر شده، نیست.