جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اقتصاد زبانی یک فعالیت ذهنی - زبانی است که ذهن برای ارائه مفاهیم و معانی مورد نظر از کمترین سازه های زبانی با استفاده از الگوهای بیانی بهره م یگیرد؛ به عبارتی دیگر، همانیاد می شود. این اصل زبانی به اصولی « اصل کم کوشی » اصلی است که از آن با عنوان مانند: اصل اشتقاق، همنشینی، جانشینی و ایجاز اشاره دارد که تمامی این موارد پیشینة کهن در زبان و ادبیات عرب دارند. اقتصاد زبانی در نه جالبلاغه به عنوان یکی از شاهکارهای ادبی متون دینی، به وفور دیده میشود. حضرت عل ی(ع) برای انجام مکاتبات سیاسی، دینی و همچنین برای بیان وصیت نامة خود از این اصل زبانی استفاده نموده که هدف ایشان عدم اطناب ب یمورد و رساندن پیام بدون ایجاد دوگانگی در ذهن مخاطب می باشد. هدف از این پژوهش بررسی اقتصاد زبانی نامه های نهج البلاغه بر اساس نظریة نقش گرایی هلیدی با استفاده از رویکرد توصیفی - تحلیلی می باشد. یافته های این پژوهش بیانگر آن است که ادبیات و بلاغت هدف اصلی حضرت علی (ع) در نامه هایشان نبوده بلکه ایشان جهت ماندگاری و حفظ سریع پیام در ذهن مخاطب و همچنین انتقال مفاهیم مهم حکومتی، وصایا و سفار شهای خود از اصل کم کوشی بهره و آن را در تمامی سطوح و لای ههای زبانی نام هها به کاربرده اند تا برونده انرژی چه ذهنی و چه فیزیکی به حداقل رسیده و مخاطب اصل پیام را به درستی دریافت نماید.

بر اساس نظریه بینامتنیت، هر متن ادبی، آگاه یا ناخودآگاه، زایش و باز خوانشی از آثار ادبی پیش از خود یا معاصر با خود است. نهج البلاغه از هنگام ظهور تاکنون ، همواره به عنوان یکی از منابع مهم و کلیدی ادبای عرب به شمار میرود. محمد بن ادریس شافعی از عالمان و فقیهان قرن دوم هجری و پیشوای مذهب شافعی است که بسیاری از مفاهیم حکمی و اخلاقی را به لباس نظم درآورده است. وی با توجه به عشق و ارادتش به علی (ع) که از یک سو قافله سالار شعر و ادب بوده و از دیگر سو وامدار حکمت الهی و قرآنی است، سخنان حکیمانه آن حضرت را در لایه های اشعار خود جا داده است. در این پژوهش به روش تحلیلی - توصیفی و با استقراء الفاظ و مضامین گهربار نه جالبلاغه، ضمن بررسی اشکال مختلف اثرپذیری شافعی از کلام امام علی (ع)، نشان می دهیم که وی علاوه بر ارادت و اخلاص ویژه به ساحت آن امام (ع)، مانند بسیاری دیگر از ادیبان و شاعران عرب و ایرانی، سیراب از سرچشمه زلال حکمتهای آن حضرت شده است. یافتههای این پژوهش گویای آن است که در دیوان شافعی و نثر وی، انواع مختلفی از اثرپذیری تصویری، لفظی و معنایی از نهجالبلاغه به چشم میخورد.

هدف این پژوهش طراحی الگوی دولت علوی(ع) مبتنی بر آموز ههای نهج البلاغه است. روش انجام این پژوهش، کیفی و با رویکرد استقرایی است. به منظور استخراج مطالب از فن تحلیل مضمون استفاده شد. منبع مورد بررسی در این پژوهش خطب ه ها و نامه های حضرت علی(ع) مرتبط با دول تمداری و سیاست مداری در نهج البلاغه است. یافت ه های پژوهش نشان م یدهد الگوی دولت علوی(ع) مبتنی بر آموز ههای نهج البلاغه نیازمند الزامات سه گانه است. در سطح الزامات فردی نحوه نگرش حاکمیت به مردم و اعتمادسازی، اجرای عدالت اقتصادی، زیست محیطی، اجتماعی و سیاسی، و رضایت عمومی بسترسازی لازم را برای ایجاد دولت علوی مهیا م ی کند. در سطح الزامات گروه ی و سازمانی، دولت علوی شکل م یگیرد، و به مدیریت جامعه می پردازد، چرا که در این سطح انسجام، وحدت و یگانگی، و پرهیز از تفرقه حائز اهمیت است. در سطح الزامات اجتماعی، ظرفی تسازی و توسعه دولت علوی شکل می گیرد ، و مشارکت در دفاع از کشور، مشارکت در امر به معروف و نهی از منکر، و تقویت مشارکت عمومی در نظارت همگانی مهیا م یشود. نتایج پژوهش نشان می دهد، دولت های اسلامی باید رهیافت رفتاری، ساختاری و محتوایی دولت مداری و سیاست مداری را در قالب دولت - شهر نبوی(ص) و علوی(ع) با تاکید بر مفهوم امت واحده جستجو نمایند.

این جستار به دنبال آن است تا یک روایت پیوسته از شخصیت عبیده بن عمرو سلمانی و مواضع او در نبرد صفین ارائه نماید. تاکنون پژوهش مستقلی در این زمینه صورت نگرفته و گزارش‌های موجود پراکنده و دارای تعارض است. پژوهش کتابخانه‌ای حاضر به روش مطالعه تاریخی و توصیفی، اسنادی تنظیم شده و گونه‌های منابع فریقین مورد استفاده قرار گرفته است. نتایج حاصل گویای آن است که دلیل تعارض اخبار، تصحیف و بی‌توجهی نویسندگان نسبت به نظام اجتماعی و قومی عرب و برخی جانب داری ها بوده است. آنچه روشن است این‌که آراء و اندیشه‌ عبیده و مواضع او در نبرد صفین تحت تأثیر برخی از صحابه و شرایط حاکم بر عراق است. ترجیح عبیده برای جهاد با کفار و جدایی او از امام علی(ع)، در تفرقه سپاه عراق و فرجام نبرد اثر گذاشت و با قراین موجود نمی‌توان او را از رجال شیعه به شمار آورد.

براساس زبان‌شناسی‌شناختی، استعاره، صورت ثانوی وشکل تحریف‌شدۀ زبان نیست، بلکه صورت بنیادین زبان ونوعی فعالیت تعبیری است که به نحوۀ مفهوم‌سازی مربوط می‌شود. در گفتمان علوی برای تبیین مهم‌ترین مفاهیم انتزاعی از جمله مفهوم "فتنه" از استعاره‌های بسیاری استفاده شده است که بنیان هریک از آن‌ها بر پایۀ مفهوم‌سازی‌های خاصی استوار می‌باشد. براین اساس نوشتار حاضر برآنست تا با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی وبا هدف تاکید بر ساختار طبقه‌بندی‌شدۀ ذهن و تثبیت ارجاع‌مندی استعارات، به این پرسش اصلی پاسخ گوید که مفهوم انتزاعی "فتنه" در نهج‌البلاغه برپایۀ نظریۀ استعارۀ شناختی، چگونه ارزیابی می‌شود؟ بررسی استعارات شناختی مفهوم "فتنه" نشان‌دهندۀ آن است که مفهوم فتنه در نهج‌البلاغه، برمبنای استعاره‌های شناختی حس‌بنیاد «فتنه ظلمت است»، و ابراستعارۀ جانداربنیاد «فتنه حیوان وحشی است» واستعارۀ فراگیر ساخت‌بنیاد «فتنه نیروهای طبیعی است»، مفهوم‌سازی شده است. وجه معنی‌شناختی در ورای کاربست چنین استعاراتی را می‌توان تبیین ناامنی، اضطراب، تنش‌ها، کشمکش‌ها وفضای شبهه‌ناک ناشی از فتنه‌ها دانست.

در این مقاله احادیث نهج‌البلاغه به منزله تفسیر قرآن کریم مورد استفاده قرار گرفته‌اند و با استفاده از سخنان امام اول شیعیان علی علیه‌السلام منظومه‌ای اخلاقی صورت‌بندی شده که مبتنی بر مشترکات انسانی است تا پاسخگوی روابط فرادینی و فرافرهنگی در عصر ارتباطات باشد. این اصول اخلاقی بر مبانی مشترک انسان‌شناختی مانند پاک‌ نهادی، برادری و برابری افراد بشر، پایه‌گذاری شده‌است تا زمینه‌های مشترک اخلاقی مانند رحمت، وحدت و عدالت فراهم شود و سپس اصول «اخلاق مسالمت» به گونه‌ای صورت‌بندی گردد که در هر یک از اصول، همه زمینه‌های مشترکِ زیست اخلاقی و نیز همه مبانی انسان‌شناسانه، حضور داشته ‌باشند تا نظام اخلاقی منسجمی برای ارتباطات مسالمت‌آمیز میان «امت انسانی واحد»شکل گیرد. در این نوشتار با تمرکز بر آموزه‌های نهج‌البلاغه: اول) انسان‌شناسیِ مبتنی بر اشتراکات فطری بشر به‌عنوان ریشه اصلی اخلاق مسالمت، تبیین و صورت‌بندی می‌شود؛ دوم) زمینه‌های مشترک اخلاق مسالمت بر مبنای انسان‌شناسی فطری امام علی ترسیم می‌شود؛ سوم) مجموعة نظام‌مند اصول اخلاق مسالمت از نهج‌البلاغه اخذ می‌شود به‌گونه ای که هر یک از اصول، در بطن خود حامل زمینه‌های مشترک اخلاقی و مبانی انسان‌شناختی در کلام علوی باشد.

هدف از انجاماین پژوهش واکای و تحلیل شبکه مضامین انگیزش سرمایه انسانی مبتنی بر حکمت های نهج البلاغهبود. در این پژوهش از روش مطالعه کیفی استفاده شد. جامعه آماری (قلمرو) پژوهش شامل تمامی حکمت­های نهج­ البلاغه است که مضمون­های انگیزشی موجود در آنها مورد کاوش قرار گرفت. در این پژوهش از روش فرایند چرخه­ ای تحلیل استفاده شده است. یافته­ های حاصل از مرحله اول در قالب 103 مضمون پایه و 32 مضمون سازمان دهنده و نهایتا 4 مضمون انگیزشی نهایی که حاصل و برآیند چرخه تحلیل است در حکمت­ ها گردآوری شد و در نهایت در یک طبقه­ بندی و در چهار مضمون نهایی تشویق و تألیب، ایمان الهی، تزکیه و تهذیب، خوف و رجا مشخص و سازماندهی گردید. نتایج این پژوهش گویای آن است که به­ واسطه این چارچوب و شبکه مضامین احصائی از حکمت­ های نهج­ البلاغه، می­ توان امکان توسعه چارچوب انگیزشی متناسب با تعالیم دینی و مذهبی با رویکردی اسلامی در کشور را فراهم نمود تا مسئولین و مدیران بتوانند با انگیزش مفهومی و دارای چارچوب کارآمد، سطح و کیفیت رفتار و عملکرد موثرتر سرمایه انسانی سازمان خود در جامعه اسلامی را بهبود بخشند و از این مسیر سازمان­های خود را به سمت بهره­ وری و تعالی بیشتر در زمینه­ های عملکردی و فرهنگی متناسب با فرهنگ بومی و اسلامی سوق دهند.

تا کنون موضوع غیبیّات در نهج البلاغه از جهات گوناگونی همچون امکان علم به آن و اهداف ذکر آن بررّسی شده است، امّا شیوه‌های توصیف آن مورد برّرسی قرار نگرفته است. این مقاله ضمن بیان معنای مشخّصی از غیب،غیب را در برابر عالم شهادت می‌داند نه صرف اخبار و ملاحم غیبی؛ و برّرسی الفاظ را به عنوان راهی در یافتن شیوه توصیف غیبیّات معرّفی می‌کند و در این جهت نمونه‌هایی را انتخاب نموده و تحلیل کرده است که ما حصل آن چنین است که حضرت علی(ع) در نهج‌البلاغه، با شیوه‌هایی از قبیل: طرح مسائل خداشناسی با استفاده از ترکیب کلمات، تنزیه خداوند از صفات نقص با عبارات سلبی ، معرفی فرشتگان از طریق مفاهیم آشنا نزد اذهان، مبرّا ساختن فرشتگان از ادّعاهای ناروا از طریق الفاظ دال بر پاکی آنان، اثبات هدفمندی برای زندگی بشر از طریق استعمال لفظ غایت، توصیف عدل الهی در قیامت با استفاده از تعابیر بیانگر شدّت حساب الهی ، طرح حوادثی در آینده مشابه حوادث گذشته با استفاده از ضمائر خطاب و طرح حوادثی در آینده بدون مشابهت در گذشته با استفاده از ادوات تنبیه، غیبیّات را توصیف نموده‌اند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش روابط بین‌فردی و سرمایه روان‌شناختی در ایجاد امنیت روانی انجام شده است. این پژوهش با روش تحلیل‌محتوای کیفی و کاربست نرم افزارMAXQDA به ﺗﺒﻴﻴﻦ اﻫﻤﻴﺖ و ﺟﺎﻳﮕﺎه امنیت روانی در نامه‌های امام علی به کارگزاران پرداخته است. انتخاب نامه‌ها از میان کلام حضرت به عنوان داده‌های پژوهش از این‌روست که نامه‌ها اسنادی ثبت‌شده‌اند و از قابلیت اعتماد بالایی در تاریخ‌نگاری برخوردارند به ویژه اینکه بعد از انتخاب آن‌ها به عنوان جامعه‌ آماری بر اساس صحت سند، قدمت آن و .. اعتباریابی شده‌اند. این نامه‌ها در نرم‌افزارMAXQDA کدگذاری شده و بر اساس اشتراکات موجود در بین آن‌ها تحت عنوان مقوله‌های مختلف تقسیم‌بندی شده‌اند. بر اساس فراوانی مضامین مقوله امنیت‌بخشی و مقایسه آن با دیگر مقوله‌ها جایگاه امنیت‌بخشی در کلام حضرت مشخص گردیده است.حضرت در ایجاد و حفظ امنیت روانی کارگزاران از روابط بین‌فردی موثر، بیشتر بهره برده‌اند تا سرمایه روان‌شناختی. ایشان در روابط بین فردی بیشتر از حوزه های مهارتی موثر بر آن بهره برده‌اند تا عوامل موثر بر آن. از میان مهارت‌ها و عوامل موثر بر روابط بین‌فردی، برقراری اعتماد در روابط بین‌فردی و احترام گذاشتن، هرکدام با اختصاص 50 درصد از مضامین به خود، بیشترین اهمیت را در مبانی نظری حضرت به خود اختصاص داده‌اند و در میان مولفه‌های سرمایه‌ی روان‌شناختی، حضرت بیشترین اهمیت را در تقویت خودکارآمدی کارگزاران دانسته‌اند؛ چراکه این مولفه 63.33 درصد از مضامین را به خود اختصاص داده است.

ابن حجاج بغدادی، شاعر امامی مذهب قرن چهارم و سُراینده قصیده «الفـائیّـة» میباشد. وی با عضدالدوله بویهی و شریف مرتضی معاصر بوده است. کتاب الـدُّر النَّـضیـد تألیف سید بهاءالدین علی بن عبدالحمید الحسینی، برای نخستین بار روایتی را در مورد مناسبت و زمان خواندن قصیده «الفـائیّـة» توسط ابنحجاج گزارش میکند، که بیش از آنکه به یک رخداد تاریخی نزدیک باشد به داستانی ذهنی میماند. مقاله حاضر با روش توصیفی تحلیلی در مقام آن است که به نقد روایت مذکور بپردازد. با توجه به سن اندک شریف مرتضی، دلخوری سید مرتضی از عضدالدوله، عدم ذکر روایت الـدُّر النَّـضیـد در مصادر تاریخی، آشفتگی در روایت، عدم اعتبار خواب نزد شریف مرتضی، مردود بودن فحاشی در منطق اهل البیت(علیهم السلام)، روشن میشود روایت کتاب الـدُّر النَّـضیـد که به منظور ترسیم جایگاهی رفیع برای ابنحجاج نزد امیرالمؤمنین و ائمه اطهار(علیهم السلام) و مقدسنمایی شخصیت وی، برای نخستین بار گزارش شده است؛ فاقد اعتبار تاریخی کافی و محل تردید، بلکه مردود است؛ و در نتیجه عذرخواهی شریف مرتضی از ابن حجاج پذیرفتنی نیست.