جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

همانا خداوند متعال پیامبران را با رسالت هایی به سوی مردم فرستاد تا آنان را هدایت کرده و از اعماق تاریکی به سوی نور کمال و سعادت در دنیا و آخرت برسانند و به همین جهت می بینیم که اصل دعوت الهی در بین پیامبران علیهم السلام مشترک می باشد که لب دین یعنی توحید خداوند متعال و عدم شرک در همه امور و کارها است و از آن جهت که توحید از مهمترین برنامه هایی است که همه پیامبران الهی علیهم السلام به آن دعوت کرده اند و خداوند متعال نیز در همه کتاب های آسمانی و به خصوص در قرآن کریم بر آن تأکید نموده است بر آن شدیم تا محوریت توحید در معرفت دینی را مورد بررسی قرار دهیم تا اهمیت اعتقاد به توحید در همه کارها را به دست آوریم و آن را به صورت مطالعه توصیفی تحلیلی و از دیدگاه تفسیری علامه طباطبایی و در قالب بررسی ابعاد توحید سپس جایگاه توحید در معرفت دینی مورد مطالعه قرار دادیم بنابراین به دست آمد که توحید به توحید نظری که همان توحید ذاتی و صفاتی و افعالی است و توحید عملی که در قالب توحید در عبادت و توحید در استعانت است تقسیم می شود آنگاه در بحث بیان جایگاه توحید و نقش آن در معرفت دینی به دست آمد که توحید دارای نقش کلیدی و اساسی و بزرگی در معرفت دینی است خواه در اصول دین؛ یعنی در بحث نبوت و معاد و عدل الهی و خواه در بحث احکام شرعی؛ یعنی عبادات و معاملات و سیاسات و ولایات و خواه در بحث شناخت اخلاق کریمانه انسانی. و دلیل آن این است که همه این اموری را که ذیل عنوان معرفت دینی قابل مطالعه هستند نمی توان به آنها دست یافت مگر پس از اعتقاد به توحید الهی. بنابراین اگر شخصی تصور نماید که خدایان فراوانی در عالم وجود دارند نخواهد توانست که پیامبر راستین را تشخیص دهد زیرا در این صورت، پیامبران فراوانی به فراوانی خدایان وجود خواهند داشت و نیز نخواهد توانست به حسن و قبح حقیقی در کارها دست یابد کما اینکه نخواهد توانست که به عدل الهی اعتماد نماید زیرا در این صورت فرض آن است که خدایان فراوان و مختلفی وجود دارند نیز نخواهد توانست که به احکام شرعی نجات بخش دست یابد و نه اخلاق کریمانه انسانی را بشناسد و آن به این دلیل است که خدایان فراوان خواهند بود و هر کدام اوامر و نواهی مختلفی خواهد داشت که به اوامر و نواهی دیگر خدایان تداخل پیدا خواهد کرد و در این حالت، انسان نخواهد توانست به کمال و سعادت در دنیا و آخرت که هدف اصلی و اساسی دین است دست پیدا کند.

این پژوهش که تحت عنوان چیستی، تعدد، لوازم و آثار مترتب بر مرگ می‌باشد، ابتدا به مبانی مهم فلسفی ملاصدرا پرداخته و سپس دیدگاه ایشان در مورد چیستی، تعدد، لوازم و آثار مترتب بر مرگ را بیان می‌کند. این مبانی مهم فلسفی ملاصدرا شامل حرکت جوهری، دوساحتی بودن انسان و ارتباط نفس و بدن می‌باشد؛ که با توجه به این مبانی مرگ عبارت از جدایی نفس از بدن است که در طی حرکت جوهری‌اش امری طبیعی و ضروری است. مرگ به هیچ عنوان امری عدمی نمی‌باشد؛ بلکه مرتبه‌ای از حیات است که موجب گذر از عالم طبیعت و رسیدن به جهان پس از مرگ یعنی عالم مثال و سیر ادامه مسیر استکمالی نفس خواهد بود تا به مرتبه عقلانی برسد. بنابراین تعدد مرگ شامل دو مرحله است: یک مرتبه جدایی نفس از بدن طبیعی و در مرتبه دیگر جدایی نفس از بدن مثالی و برزخی است. لوازم مرگ در واقع اموری هستند که در کنار مسئله مرگ و پس از تبیین معنا و انواع آن مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ که می‌توان به مسئله مهم معاد و جهان پس از مرگ و استکمال نفس با مرگ و ... اشاره کرد. هدف از این پژوهش بررسی همه جانبه مرگ و شناخت بیش از پیش این مسئله مهم و دیگر مسائل مربوطه همچون معاد است؛ و در نهایت به این نتیجه می‌رسد که مرگ امری عدمی نیست، بلکه امری موجود و مخلوق خداوند است و همگان آن را خواهند چشید. این پزوهش به روش اسنادی-کتابخانه‌ای و جمع آوری مطالب انجام شده است.

چکیده مساله راهنما شناسی از جمله مباحثی است که در تاریخ همواره مورد بحث بوده است و میان دانشمندان ادیان مختلف بحث و اختلافات زیادی در باب آن وجود داشته است . این اختلافات در دنیای اسلام در مبحث امامت به نقطه اوج می رسدبه طوری که با نوع نگرشهر کدام از آن ها به مساله امامت ، دیگر مباحث دینی از جملهمباحث فقهی ، کلامی ، تفسیری و حدیثی نیزدستخوش تغییرات جدی می شود. در میان متکلمینشیعی متاخر، میرزا احمد آشتیاتی یکی از چهره هایی است که نام او کمتر شناخته شده اما با تدقیق درآثار وی می توان دریافتکه اوسخنان محکم و منسجمی در این وادی داشته است.روش کلامی میرزا احمد آشتیانی به شیوه اکثر متکلمین متاخر، فلسفی است و نقش عقل در مباحث آن کاملا مشخص است. اصولا وییک حکیم صدرایی بوده است اما هنگام اثبات موضوعات کلامی خود رانهایتا متعهد به نقل می بیند و حتی به جزیی ترین موضوعات نقلی ارزش فراوانی می دهد. بادقت و پژوهش درسخنانمیرزا احمد آشتیانی در موضوع راهنما شناسی به این نتیجه می رسیم که وی در موارد اندکی از جمله بحث اعجاز قرآن نوآوری هایی داشته است و سخنانی مطرح می کند که متقدمین کمتر به آن توجه داشته اند ولی بیشتر موضوعاتی را کهوی در موضوع راهنما شناسی مطرح کرده است متکلمین متقدمی همچون خواجه نصیرالدین طوسی در تجرید و علامه حلی در شرح تجرید آنها رابه نحوی بیان کرده بودند . در این پژوهشبه بررسی اندیشه های کلامی میرزا احمد آشتیانی در باره راهنما شناسی «نبوت وامامت» پرداخته و آرای وی در این زمینه ، تبیین ، طبقه بندی ، بررسی و تحلیل خواهد شد .کلیدواژه ها : میرزا احمد آشتیانی، عقل، نقل، کلام، راهنما شناسی، نبوت، امامت

نقد و ارزیابی علمی آثار منتشرشده در حوزه‌های مختلف، زمینه‌ای مناسب برای اصلاح، به‌روزرسانی و ارتقای سطح علمی آن رشته فراهم می‌سازد. در سال‌های اخیر، برخی از کتاب‌های منتشرشده در زمینه علوم قرآنی، به‌ویژه آن‌هایی که در فضای آکادمیک کشور تدوین شده‌اند، با رویکردها و موضوعات جدیدتری به بررسی قرآن پرداخته‌اند. سه کتاب «جریان‌شناسی مطالعات قرآنی»(علی شریفی) ، «مستشرقان و قرآن»(محمد حسن زمانی ) و «اعجاز قرآن از دیدگاه مستشرقان»(رئیس اعظم شاهد ) از جمله این آثارند که در دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم منتشر شده‌اند و موضوع مشترک آن‌ها، بررسی دیدگاه‌های خاورشناسان نسبت به قرآن است. این پژوهش با هدف تحلیل علمی و انتقادی این سه اثر، به روش توصیفی-تحلیلی و با نگاهی تطبیقی انجام شده است. ابتدا محتوای هر کتاب به‌صورت دقیق بررسی شده، سپس نوع نگاه نویسندگان، روش‌شناسی، منابع مورد استفاده، و نحوه طرح مباحث کلیدی همچون وحی، اعجاز، و تاریخ‌مندی قرآن مورد نقد قرار گرفته‌اند. در بررسی‌ها مشخص شد که هر سه اثر تلاش کرده‌اند تا به نوعی مخاطب را با فضای فکری مستشرقان آشنا کنند، اما در مواردی دچار ضعف‌هایی از جمله کلی‌گویی، نبود تحلیل عمیق، یا فاصله گرفتن از مبانی اصیل علوم قرآنی شده‌اند. از نتایج مهم این پژوهش آن است که برای تولید آثار علمی قوی در حوزه مطالعات قرآنی، به‌ویژه در مواجهه با نگاه‌های بیرونی به قرآن، نیازمند دقت بیشتر در روش تحقیق، بهره‌گیری از منابع متنوع‌تر، و نگاهی نقادانه‌تر به پیش‌فرض‌های فکری مستشرقان هستیم. همچنین، توجه به مخاطب دانشجو و ضرورت آموزش مباحث علوم قرآنی در بستری روشمند و عمیق، از نکات کلیدی در نگارش چنین آثاری است.

موضوع این پژوهش «اصول و روش‌های تربیت اخلاقی بر اساس دیدگاه آیت‌الله محمدباقر تحریری» می‌باشد. روش ایشان مبتنی بر مبانی و اصولی است که برگرفته از قرآن کریم و سنت اهل‌بیت : می‌باشد و سعی دارند اصول و روش‌هایی را با تکیه بر این مبانی و اصول، معرفی نماید و شیفتگان راه حقیقت را به سرمنزل مقصود سوق دهند. جریان تربیت اخلاقی مسیری است که مکتب‌ها و مسلک‌های گوناگون با روش‌های متفاوت مدعی رساندن انسان به هدف متعالی و کمال انسانی می‌باشند، جامع‌ترین مکتب در این میان مکتب اسلام است که می‌توانیم با توجه به این نظام اسلامی روش‌ها و اصول تربیت اخلاقی را از آن استخراج نمود. در این زمینه عالمان تشیع تلاش‌ها و زحمات بسیاری برای تبیین آن نموده‌اند از آن جمله حضرت آیت‌الله تحریری است که در سال‌های متمادی با تشکیل جلسات اخلاقی و کلاس‌های معرفتی و اخلاقی و همچنین تالیفاتی که در این زمینه داشتند کمک شایانی به جامعه اسلامی و اخلاق پژوهان و حقیقت طلبان نموده‌اند. دو مؤلفه مهم یعنی اصول و روش‌های تربیت اخلاقی در این نوشتار مورد تحقیق و پژوهش قرار گرفته است. با توجه به سیر منطقی، تلاش شده ده اصل تربیتی مورد بحث و بررسی قرار گیرد که عبارتند از: اصل توحید مداری، شرک زدایی، اصل ولایت‌مداری، اصل بندگی، اصل خودشناسی، اصل خودشناسی، اصل جامع‌نگری، اصل ضرورت استاد، اصل تدریج و اصل تفاوت‌‌های فردی. در ادامه به روش‌های تربیتی پرداخته شده است که ناظر به اصول تربیتی و تحقق بخش آن می-باشد. روش‌ها به 2 دسته تقسیم می‌شود که عبارت است از: 1. روش‌های بینشی 2. روش‌های رفتاری. در روش‌های بینشی می‌توان به 3 روش: درک صحیح از دین، درک بندگی و درک ولایت اشاره کرد. اما روش‌های رفتاری را در دو قالب مراقبه و محاسبه و مراتب آن بحث کرده‌ایم. واژگان کلیدی: روش_ تربیت_ اخلاق_ تربیت اخلاقی_ آیت‌الله تحریری.

حیات پر خیر و برکت نبی مکرم اسلام(ص) به عنوان برترین پیامبر خداوند از همان ابتدای رسالت مورد توجه تمام اندیشمندان مذاهب قرار گرفته است. در این بین مستشرقان با واکاوی سیره پیامبر اکرم(ص) گاهی با نگاه واقعی و بدور از تعصب، جایگاه و شخصیت نبی مکرم اسلام(ص) را مدح کرده و در سخنان خود از جایگاه بزرگ آن حضرت یاد کرده‌اند و در مقابل گاهی با دید و نگاه مغرضانه و مملو از دشمنی دینی به ساحت مقدس نبی مکرم اسلام(ص) شبهاتی را وارد می‌کنند. هجرت نبی مکرم اسلام(ص) به مدینه، اهمیت عقد اتحاد با همه‌ی سران و قبایل از جمله قبایل یهود را برای حفظ وحدت و عدم مشکل‌سازی و خیانت ضروری می‌نمود که تمام این کارها بخاطر حفظ اسلام، تثبیت آن و در نتیجه گسترش آن بوده است. علاقه بسیاری از مردم مدینه به دین رحمت، دین مبین اسلام، که همراه با کاهش اعتبار پیشین قوم یهود، در نزد مردم مدینه بود سبب بهانه‌گیری و اعتراض‌های گسترده آنها با پیامبر اکرم(ص) شد. ادامه پیدا کردن این اعتراض‌ها، ضرورت تغییر قبله را در پی داشت. پیروزی نبی مکرم اسلام(ص) درجنگ بدر، با حسادت و شروع درگیری قبیله بنی قینقاع با مسلمین همراه بود. این برخورد با بخشش رسول اکرم(ص) و خروج آنها از شهرمدینه خاتمه پیدا کرد. بعد از آن برخورد پیامبر(ص) با قبیله بنی نضیر صورت گرفت و همچنین خیانت روشن قبیله بنی نضیر در توطئه قتل پیامبر(ص) اگرچه بسیار سنگین بود؛ اما آنان توسط پیامبر(ص) مورد بخشش قرار گرفتند؛ چون دین اسلام در مرحله امتحان در اذهان عمومی بود. یهود بنی نضیر آتش بیار معرکه در جنگ احزاب بودند. همچنین خیانت بنی قریظه در جریان جنگ خندق برای پیامبر اکرم(ص) و مسلمانان بسیار سخت آمد. اما مستشرقان به عنوان پیش‌قراولان نظام سلطه و استعمار با نگاهی کاملا مغرضانه یا شاید غیرعمدی به زندگی و نبوت پیامبر(ص) گسترش اسلام را دلیل بر فریب‌کاری، جاه‌طلبی و شیادی،خشونت‌ورزی نبی مکرم(ص) دانسته‌اند. بنابراین هدف از این پژوهش نقد شبهات مستشرقین پیرامون عوامل گسترش اسلام(ص) با استفاده از آیات، احادیث و ذکر قراین و شواهد تاریخی از سیره‌ی ایشان و سخنان مستشرقان دیگر است.

جمال الدین ابو منصور، حسن بن یوسف بن علی بن مطهر حلی (648-726 ق)، ملقب به علامه حلی و ازمتکلمان و فقهای شیعه در قرن هشتم هجری بود. بیش از 120 کتاب در رشته های مختلف علمی مثل اصول فقه ،تفسیر ، منطق؛ کلام حاصل تلاش علمی این مرد علم و عمل است؛ از این کتابها برخی در حوزه های علمیه شیعه جزء منابع تدریس و تحقیق بشمار می آید. ایشان با تألیف کتب متنوع فقهی نقش مهمی در فقه شیعه داشتند وهمچنین با تکیه به مبانی نقلی وعقلی علم کلام را به بلند ترین جایگاه در زمان خود رساندند. به جرأت میتوان گفت که علامه حلی از فقهای تأثیر گذاردرفقه واز پرتألیف ترین وبزرگ ترین نظریه پردازان شیعه می باشند. همان گونه که می دانیم یکی از اساسی ترین جنبه های مکتب تشیع موضوع فقه است ، بسیاری از علما معتقد هستند اساس مکتب تشیع بر فقه استوار است به گونه یی که در طول تاریخ تشیع از بدو تاسیس تا امروز جایگاه ویژه ای در حکومت شیعیان داشته است و تمامی مسائل موجود و مستحدثه نیازمند ابراز نظرات فقها در مورد حلیت یا حرمت ان ها هستند. از مسائل فقهی که از ابتدای تاریخ تشیع تا به امروز از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده باب دین است با فروعات آن مانند قرض و رهن و حجر میباشد و چون مباحث مالی اهمیت ویژه‌ای برای مردم دارد ، فقها از این موضوع غافل نبوده و به همین دلیل تحقیقات وتألیفاتی در این باب فقهی با نگاه به منابع وحی انجام داده اند. با توجه به اینکه بحث دین و رهن وحجربه دلیل توجه شارع به ان دارای اهمیت بوده هر فقهیی به نظریه پردازی و بررسی نظرات در این ابواب پرداخته است و بحث های زیادی در این ابواب از جنبه های مختلف صورت گرفته است بدین جهت این بحث در دورس خارج حوزه های علمیه یکی از مباحث اصلی اکثر اساتید خارج است ،خصوصا در کتاب مکاسب شیخ انصاری که پژوهش ها در این مسائل به اوج خود رسیده است. علامه در این ابواب نظریات گوناگونی داشته اند که برخی از ان ها در این پژوهش ذکر گردیده است و به بحث پیرامون ان ها و روش جمع بین آن دسته از دیدگاه ها که تعارض در بین آنها وجود دارد پرداخته شده است.

گناه در قرآن به عنوان عملی تعریف می‌شود که بر خلاف فرمان و دستورات الهی انجام پذیرد، که موجب دوری انسان از رحمت خداوند، و عذاب‌وی در دنیا و آخرت می‌گردد،گناه در قرآن، با واژه های متعدد بیان شده که این واژه ها نشان دهنده طیفی از اعمال ناشایست هستند که از خطا های کوچک تا جرائم بزرگ را شامل می‌شوند، از منظر قرآن، گناه نه تنها یک عمل ظاهری، بلکه شامل اعمال باطنی نیز می‌گردد، قرآن کریم عوامل متعددی را در شکل گیری گناه مؤثر می‌داند؛ از جمله:وسوسه های شیطانی، پیروی هوای نفس، عجب و تکبر، و تاثیر محیط، اجتماع و دوستان ناباب. هم‌چنین قرآن‌کریم راهکار های متعددی را برای مقابله با گناه ارئه داده است از قبیل: توبه و استغفار، تقوا و پزهیرگاری،دعا و تضرع، ندامت و پشیمانی از عمل گناه، در مجموع تفاسیر فریقین (تسنن و تشیع) بر این نکته تاکید دارند که گناه به عنوان یک پدیده چند بّعدی، نیازمند تحلیل دقیق از جنبه های مختلف است. در این تحقیق، ابتداء مفهوم گناه از دیدگاه قرآن بررسی می‌شود و سپس گونه های مختلف گناه(از جمله گناهان کبیره و صغیره،گناهان سیاسی،اجتماعی، اقتصادی و فردی،گناهان جوارحی و جوانحی، اعتقادی و اخلاقی، گناهان مربوط به نقض حقوق الله، حقوق الناس و حقوق النفس و اقسام گناه از حیث اوصاف آن از منظر قرآن) تحلیل می‌شود. این پایان‌نامه به: «گونه شناسی پدیده گناه از منظر قرآن با تاکید بر تفاسیر فریقین»، پرداخته و با روش توصیفی و تحلیلی و با رویکرد مطالعات تطبیقی، به استخراج دیدگاه مفسرین از منابع دست اول و چنیش منطقی مباحث با معیارهای روز پژوهش، توجه نموده است که در نهایت قرآن، گناه را نه به عنوان یک پایان، بلکه به عنوان فرصتی برای بازگشت و توبه معرفی نموده است. این نگاه امید بخش، انسان را به اصلاح خود و جامعه، و جبران خطا های گذشته تشویق می‌کند.

این پژوهش به مطالعه‌ای تطبیقی روش‌های قصه پردازی و محتوای قصص کتاب مقدس و قرآن کریم می‌پردازد، با تأکید بر دیدگاه‌های مستشرقان معاصر. این تحقیق با بررسی منابع دینی اولیه و آثار ثانوی مستشرقان، به شناسایی شباهت‌ها و تفاوت‌ها در بازنمایی قصص مشترک انبیا پرداخته و دیدگاه‌های ایشان را درباره روش‌های قصه پردازی و محتوای قصص پنج پیامبر (آدم، نوح، ابراهیم، موسی و عیسی) که در کتاب مقدس و قرآن ذکر شده‌اند، تحلیل می‌کند. روش این پژوهش کیفی و تطبیقی بوده و با بهره‌گیری از تحلیل محتوا، دیدگاه‌های مستشرقان معاصر در باب روش‌های قصه پردازی و محتوای قصص کتاب مقدس و قرآن بررسی شده است. از رهگذر مواجهه انتقادی با متون اصلی و آثار علمی مستشرقان برجسته، این پژوهش به تحلیل تفسیرهای موضوعی، ساختارهای روایی و رویکردهای هرمنوتیکی پرداخته و به ارزیابی اعتبار و پیامدهای مدعیات آنان می‌پردازد. یافته‌ها بیانگر تفاوت‌های روش‌شناختی چشمگیر است؛ بدین معنا که قصص قرآنی بر هدایت اخلاقی و انسجام موضوعی تأکید دارند، در حالی که قصه های کتاب مقدس غالباً بر ترتیب تاریخی و تبارنامه‌های تفصیلی متمرکز هستند. همچنین پژوهش به ارزیابی انتقادات و تفسیرهای مستشرقان معاصر درباره روش‌های قصه‌پردازی و دلالت‌های کلامی هر دو متن پرداخته است. نتیجه‌گیری بر ویژگی‌های ادبی و تعلیمی منحصر به فرد هر یک از دو کتاب آسمانی تأکید کرده و شیوه‌های متمایز آن‌ها در روایت دینی را نشان می‌دهد. این پژوهش به گسترش گفتمان مطالعات تطبیقی ادیان و دیدگاه‌های مستشرقان در خصوص سنت‌های اسلامی و کتاب مقدس یاری می‌رساند.