جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

الهداية القرآنية إلى الولاية الإمامية اثر سيد‌‎هاشم حسينى بحرانى (متوفى 1107ق)، از جمله تفاسير موضوعى قرآن كريم درباره ولايت و امامت ائمه(ع) است. كتاب با تحقيق سيد‌‎فلاح شريفى و فارس حسّون كريم به زبان عربى نگارش شده است. كتاب با دو مقدمه از محقق و نويسنده آغاز و مطالب در دو جلد ارائه گرديده است. مؤلف در اين اثر، 250 مورد قرآنى را با احاديث اهل‌بيت(ع) از كتب روايى، مانند كتب اربعه و... استخراج كرده و بر اساس سوره‌ها، تنظيم نموده و ذيل آيات، روايات را بدون هيچ‌گونه اظهار نظرى، آورده است. در تحقيق كتاب، آيات و روايات استخراج شده و روايت با ارجاع به كهن‌ترين منابع، ثبت و ضبط شده است. توضيح رجال اسناد، واژه‌هاى ديرياب متن احاديث و ويرايش و تنظيم دقيق متن نيز از جمله تلاش‌هاى محققان است. اين تفسير در استفاده از آيات قرآنى درباره ولايت ائمه(ع)، شيوه‌اى نو و جذاب دارد. در مقدمه محقق، ضمن ذكر زندگى‌نامه مفصلى از نويسنده، اقدامات صورت گرفته از سوى محققان، توضيح داده شده است. در مقدمه نويسنده، به مكتوب بودن و تصريح شدن به ولايت اميرالمؤمنين(ع) در صحف تمامى انبياء و اين‌كه خداوند پيامبرى را مبعوث نكرده است مگر به ولايت اهل‌بيت(ع). نويسنده در ارائه تطبيق و تفسير آيات به ائمه بزرگوار شيعه از طرف خاص و عام، اگرچه تلاش كرده تا سخنان خود را بر پايه روايات مأثور اثبات كند، اما هيچ‌گونه توجهى به صحت و سقم روايات نكرده و گويا همه آن‌ها را تلقى به قبول كرده است.

بحث از جامعه آرماني بشر، قدمتي ديرينه دارد و دست يابي به جامعه اي عاري از هرگونه ظلم و ستم و ناعدالتي، همواره آرمان و آرزوي ديرينه بشر بوده است. اين جامعه آرماني، در آموزه هاي اديان الهي، جامعه آخر زمان و موعود است كه از آن به آرمان شهر بشر تعبير شده است. دين مبين اسلام، به عنوان كامل ترين دين كه در بعد اجتماعي به آن جامعه آرماني و آرمان شهر مورد انتظار ختم خواهد شد، در آموزه هاي خود مباني انسان شناسي آن را مشخص نموده است. از اين رو مسئله اين مقاله آن است كه مباني انسان شناسانه آرمان شهر مهدوي در آموزه هاي قرآن كريم كدام اند؟ از ديدگاه قرآن كريم، از جمله مهم ترين مباني انسان شناسي آرمان شهر مهدوي عبارتند از «معرفت و شهود به عنوان فلسفه وجودي حيات اجتماعي»، «دو ساحتي بودن حقيقت جامعه»، «تعقل و تكامل عقول و خردمندي اجتماعي»، «وجود تفاوت هاي فردي و اجتماعي »، «كرامت انساني و حقوق بشر» و « اراده، اختيار و آزادي انسان».

قرآن كريم به عنوان سند بين الملل اسلامي، مورد توجه و استناد همه فرق اسلامي است و مهدويت كه اعتقاد مشترك مذاهب اسلامي است نه تنها در روايات مشترك فريقين كه ريشه در آيات متعدد قرآن دارد؛ زيرا قرآن كريم خود را به عنوان gتبيانا لكل شي‏ءf (نحل: 89) معرفي كرده است يعني همه آن چه در مسير هدايت مورد نياز بشر است در اين كتاب آسماني بيان شده است البته در اين كه اين بيان الهي در چه قالب و شكلي آمده است، بايد تامل كرد؛ زيرا روشن است كه بسياري از معارف الهي در ظاهر الفاظ و عبارات قرآني نيامده است و ناگزير بايد در مكانيزم ديگري هم چون تبيين در قالب اهداف بعثت انبياء و غايت خلقت انسان، آن را جست وجو كرد؛ چنان كه بحث مهدويت و آينده جهان در همين فرآيند بيان شده و با اين رويكرد، بسياري از آيات منعكس كننده مهدويت است و بدون آن نمي توان تحقق بيروني آن دسته از آيات را انتظار داشت؛ امري كه روايات فراوان و گفتار مفسران شيعه و سني شاهد بر آن است. در اين مقاله چگونگي طرح مهدويت و آينده جهان در قرآن كريم، مورد كنكاش قرار گرفته داست.

معرفي حضرت مهدي؟عج؟ اين آخرين ذخيره آل رسول6 به عنوان خليفه و ولي خدا و آخرين امام معصوم، هم چنين بيان مسئوليت هاي اين امام بزرگوار و بيان گستردگي قيام ايشان در جو خفقان عصر اموي امري ناممكن بود، لذا امام سجاد؟ع؟ از طريق دعا و پيوند آن با قرآن اين رسالت را به خوبي به گوش مخاطبين تاريخ بشريت رساند. انديشه مهدويت در ميراث حديثي امام سجاد7 از رهگذر پيوند تعابير با قرآن، دورنمايي از حكومت مهدوي را ترسيم مي نمايد. رويكرد بينامتني، روش مطالعاتي نويني در خوانش متون و تحليل شبكه معنايي آن به شمار مي آيد. در اين تحقيق به منظور تفسير و تبيين اين موضوع مهم از رويكرد بينامتني ساختاري و مضموني استفاده شده است. يافتن ميزان اثرگذاري قرآن كريم بر كلام امام سجاد7 با محوريت انديشه مهدويت، هدفي است كه از رهگذر اين پژوهش دنبال مي شود. با تامل در خوانش دو متن صحيفه سجاديه و قرآن كريم، بيشترين فراواني به رابطه بينامتني مضموني اختصاص مي يابد.

ازدیاد علم امام، از مفاهیمی است که در میان احادیث مربوط به علم امام، مورد اهتمام ائمۀ اطهار(ع) قرار گرفته است. هدف این نوشتار آن است که با استناد آموزۀ ازدیاد علم امام به آیات قرآن، این باور حدیثی شیعه را از قرآن استخراج و به آن استحکام بخشد. این نوشتار کوشیده است تا با رویکردی درون­مذهبی و با روش تحلیل آیات، «خانوادۀ احادیث ازدیاد علم امام»را به پنج گروه از آیات، مستند کند. حاصل این پژوهش نشان می­دهد که هرچند در قرآن کریم بر ازدیاد علم امام تصریح نشده است، اما شواهدی از قرآن، این باور حدیثی را تأیید می­کند.

مفسّران قرآن کریم، فراخور اندیشه و سواد علمی خود به تفسیرآیات پرداخته­اند. پیش‌فرض­هایی که هر مفسر برمی­گزیند، با دیگری متفاوت است.گرایش عرفانی در تفسیر قرآن به اقسامی چون اشاری، باطنی و انفسی تقسیم می­شود. تفسیر انفسی که نمونه اعلای تفسیر عرفانی است از طریق تفکّر در آیات و سعی در عمومی ساختن فهم آن می­کوشد تا با تطبیق آیات قرآن بر انسان به غایت مطلوب خویش که تعالی روح بشر و به فعلیّت رساندن قوای کمالی او و رسیدن به وحدت وجود است؛ برسد. این نوشتار با روش توصیفی‌تحلیلی به بررسی مبانی مشترک و اختصاصی تفسیر انفسی پرداخته است. تأویل‌گرایی، درون­نگری به آیات، بیان تمثیلی، مبانی مشترک تفسیر عرفانی و تفسیر انفسی به‌شمار می­رود و مهم‌ترین مبانی اختصاصی تفسیر انفسی، فهم‌پذیری بطون آیات از طریق برهان و تدبّر، وحدت شخصی وجود وهمتایی میان قرآن و انسان کامل است.

هر کدام از ابعاد فطری، عقلانی، عاطفی و اخلاقی انسان، نیازهایی متناسب با ویژگی‌های خوددارند. انسان برای تأمین بخشی از آنها نیازمند وحی است. تحلیل عناوین و اوصاف قرآن، برای شناسایی این نیازها و پی‌بردن به نحوه تأمین آنها راه‌گشا است. در این مقاله، عناوین و اوصاف ذکر، حکمت و موعظه انتخاب شده‌اند تا ناظر به تأمین نیازهای مخاطب وحی، یعنی انسان، تحلیل شوند. انسان در بعد فطری، به «ذکر» نیاز دارد تا بر عوارضی از قبیل غفلت و نسیان غلبه کند. در بعد عقلانی به «حکمت» نیاز دارد تا معارفی را که به دلیل محدودیت‌های ذاتی، قادر به نیل به آنها نیست، حاصل کند. همچنین، در بعد عاطفی و اخلاقی، به موعظه نیاز دارد تا در مواجهه با کشش‌ها و هیجاناتی که بر تعقل وی اثرگذار، و در تصمیم‌گیری‌هایش دخیل‌اند، به تعادل برسد.