جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف از این پژوهش دستیابی به مفهوم «ریب» در قرآن و روایات است که با روش نقلی همراه با توصیف و تحلیل انجام شده است. این واژه در لغت به سه معنای مطلق شک، شک همراه با ترس و بدگمانی، یا توهم و ناآرامی روانی به کار رفته است. بررسی کاربردهای ریب در قرآن معنای سوم را تأیید می­کند و نشان می­دهد که هرگونه شکی ریب نیست، بلکه به شکی ریب اطلاق می­شود که از اضطراب روانی ناشی شده باشد. کاربرد این واژه در روایات نیز نشان می­دهد که مفهوم ریب در مقابل مفهوم طمأنینه و ثَبات، و منافی یقین و اخلاص است. در نتیجه این حالت روانی مربوط به عرصۀ معارف قلبی و حوزۀ روان­شناسی است، نه حوزه معرفت­شناسی؛ درحالی‌که شک مفهومی عام دارد و شامل هر دو حوزه می­شود.

چکیده ازآنجا‌که ترتیب کنونیِ تعداد قابل توجهی از آیات در قرآن کریم بر خلاف ترتیب نزول بوده و در برخی موارد، آیات مکی و مدنی در یک سوره در کنار هم قرار گرفته‌اند، که گاه تاریخ نزول آنها با یکدیگر سال‌ها فاصله دارد، پیگیری این بحث ضروری است که آیا ساختار کنونی ترتیب آیات به دستور پیامبر ص و طبق نظر ایشان تحقق یافته است یا اینکه این ترتیب مستند به اجتهاد و سلیقۀ صحابه می‌باشد؛ چنان‌که این بحث در ترتیب بین سوره‌ها نیز قابل پیگیری است. با توجه به اینکه تاکنون دیدگاه علماء امامیه در این مسأله به صورت مستقل مورد تحقیق و بررسی قرار نگرفته، این پژوهش بدون در نظر گرفتن ادلۀ مطرح در میان طرفداران هر یک از دو نظریه، با هدف تبیین دیدگاه مفسران و محدثان شیعی، تنها به بررسی دیدگاه علماء امامیه در این مسأله اهتمام داشته و به این نتیجه رسیده است که هرچند در این مسأله اتفاق نظر بر دیدگاه واحدی وجود ندارد، بسیاری از محدثان و مفسران امامیه، دیدگاه توقیفیت ترتیب آیات را نپذیرفته‌اند؛ علاوه بر آنکه در خصوص ترتیب سوره‌ها نیز دیدگاه قریب به اتفاق علماء امامیه اعتقاد به عدم توقیفیت آن است.

کتاب «درآمدی بر سامانه معرفتی فهم قرآن»، حلقه ای از مجموعه مباحثی است که نویسنده به جهت بازنگریِ دو بُعد نظری و عملی کتاب “منطق فهم قرآن” به آن پرداخته است. در کتاب حاضر، نویسنده کوشیده است که دستاوردها و نتایج کتاب «منطق فهم القرآن» در سطح رویکردها و روشها و همچنین در سطح نظریه ها، عناوین و اصطلاحات را بیان نماید. این کتاب به چند مقدمۀ روشی و یازده فصل به صورت زیر تقسیم می گردد: ۱. مقدمه های تفسیری به روش جدید ۲. رابطۀ بین رویکرد مورد استفاده در فرآیند تفسیری و بین اهداف قرآنی والا که باید آنها را محقق کرد ۳. بیان حقیقت تأویل و نیاز به آن جهت فهم حقیقت قرآن ۴. روش تفسیری، محدویت ها، نقشه ها و کاربردهای آن در فرآیند تفسیری و تأویلی ۵. روش در فرآیند تفسیری و تمایز آن با رویکرد ۶. روش برگزیده در مطالعۀ متون علماء ۷. روش بر گزیده در نقد سخنان دیگران ۸. نظام زبان شناختی قرآن و آنچه که آن را از زبان عربی متمایز می کند ۹. علوم قرآنی با نگرشی جدید ۱۰. اصول قرآنی و روائی جهت قواعد تفسیری و تأویلی ۱۱. ظوابط دیگری جهت تحلیل متون قرآن

کتاب «مناهج تفسیر القرآن» اثر آیت الله حیدری می باشد. روشن است که شناخت، گردآوری و دسته بندی روش های تفسیری، یک ضرورت معرفتی در عرصۀ تفسیر است؛ از آنجا که نقش فرایند تفسیری تنها منحصر به بیان معانی لغوی نیست که به فرهنگ های لغوی بسنده شود و نه منحصر به دایرۀ تشخیص مصادیق است که از روایات بهره برد؛ بلکه فرایند تفسیری، جایگاه مطلوب و مناسب خود را در زمینه های علوم تفسیری و قرآنی گرفت است. با توجه به اینکه موضوع روش های تفسیری و دسته بندی آنها از مجموعه علوم دیگر متأخر می باشد؛ از همین رو، فرایند تفسیری، بدون اینکه در بیان روش های معتبر پیشینه داشته باشد، آغاز گردیده است. لذا نیاز به روش های تفسیری امری اولی و بالذات، و بیان حدود و دسته بندی آن ثانوی و بالعرض می باشد. بنابراین، تحقیق روش شناختی در این کتاب، در روش های تفسیر، که به طور کامل با ساختارهای شناختی آن، منسجم است، نگارش شده است.

کتاب «الرمزية والمثل في النص القرآني» کتابیست که درباره نمادگرایی و مثل بحث می کند. نمادگرایی مسیری است منجر به کشف حقایقی می شود که ما وراء ظهورات قابل رؤیت و خواندنی است؛ همانگونه که مَثَل – ضرب المثل ها – غالبا معانی مطابقی الفاظ را در بر می گیرد. با توجه به اهمیت این موضوع و پیوند عمیق آن با نصّ دینی عموما و نصّ قرآنی خصوصا، این نیاز را پدید آورده که به تحقیق و بررسی نمادها و مثال های قرآنی پرداخته شود؛ و به دلیل مناسبت موضوع و ارتباط آن با نص قرآن، نیاز به دانشی برای جستجوی محتوای متن قرآنی و بسیاری از پیامدهای آن خواهیم داشت. از این رو، کتاب حاضر یک مقاله روش شناسی در موضوع «نماد و مثال قرآنی» در مقام نظری، نگارش شده است تا یک پاسخگویی به نیاز واقعی معارف قرآنی باشد. اثر حاضر در بردارندۀ یک مقدمه و سه فصل به شرح ذیل است: فصل اول: نمادی گری در متون قرانی فصل دوم: مثل یا مثال ها در متن قرآنی فصل سوم: مفهوم نصّ

معرفی کتاب «من اسلام محورية الحديث إلى اسلام محورية القرآن» ما در مقابل یک پروژۀ اصلاحی هستیم که هدف آن خروج امت از خواب طولانی و عمیق و همچنین معرفی اسلام حقیقی «اسلام القرآن» به مسلمانان جهان است. اثر حاضر، تعریف مختصری از حرکت اصلاحی دینی علامه حیدری می باشد که روی «میراث روائی» متمرکز شده و در واقع نشانگر پروژۀ انتقال از اسلام حدیث به اسلام به قرآن است. این کتاب در بردارندۀ یک مقدمه و هفت محور اساسی به صورت زیر می باشد: ۱. نگرش دینی ۲. پیدایش میراث روایی و تأثیر آن ۳. اسلام قرآن و اسلام حدیث ۴. گام های پروژۀ اصلاحی ۵. نقش علما و نخبگان و مسلمانان در موفقیت این حرکت اصلاحی ۶. اندیشه های بنیادین ۷. اصلاح بین قدرت مال و سلفیت فکر دینی معرفی کتاب «من اسلام محورية الحديث إلى اسلام محورية القرآن» ما در مقابل یک پروژۀ اصلاحی هستیم که هدف آن خروج امت از خواب طولانی و عمیق و همچنین معرفی اسلام حقیقی «اسلام القرآن» به مسلمانان جهان است. اثر حاضر، تعریف مختصری از حرکت اصلاحی دینی علامه حیدری می باشد که روی «میراث روائی» متمرکز شده و در واقع نشانگر پروژۀ انتقال از اسلام حدیث به اسلام به قرآن است. این کتاب در بردارندۀ یک مقدمه و هفت محور اساسی به صورت زیر می باشد: ۱. نگرش دینی ۲. پیدایش میراث روایی و تأثیر آن ۳. اسلام قرآن و اسلام حدیث ۴. گام های پروژۀ اصلاحی ۵. نقش علما و نخبگان و مسلمانان در موفقیت این حرکت اصلاحی ۶. اندیشه های بنیادین ۷. اصلاح بین قدرت مال و سلفیت فکر دینی

رساله حاضر با عنوان «تحلیل و بررسی قصه آدم در قرآن و مقایسه آن با عهدین و تأثیر آن بر الهیات ادیان ابراهیمی» به رشته تحریر آمده است. باز‌‌ خوانی دوباره قصه آدم (ع) به لحاظ پیدایش نظریه‌های جدید و تأثیر آن در فهم متون مقدس ضرورت دارد. موارد اشتراک و افتراق قصه آدم (ع) در قرآن کریم و عهدین و واقعی یا نمادین بودن آن و بررسی تأثیر قصه بر الهیات ادیان ابراهیمی سوال های مهم این رساله بوده است. این تحقیق از نوع تحلیلی- توصیفی بوده و به روش عقلی جمع آوری شده است و منابع آن در وهله اول، قرآن کریم و عهدین و بعد از آن کتب تفسیر و مقالات تحقیقی درموارد یاد شده بوده است. در این پژوهش با مقایسه آیات قرآن کریم و متون مقدس نشان داده شده که آدم (ع) به عنوان اولین انسان و پیامبر خدا در قرآن کریم از منزلت بسیار والایی نسبت به عهدین برخوردار بوده است. قصه آدم (ع) قصه‌ای واقعی و تاریخی است و بعضی از تفاسیر تمثیلی منافاتی با واقعی بودن آن ندارد. حکایت قصه در کتاب مقدس موجب تکوین آموزهایی مانند زن ستیزی در تاریخ اندیشه یهودی و مسیحی و آموزه نجات در مسیحیت شده است، به نحوی که اگر قصه آدم (ع) در سفر پیدایش نبود، آموزه نجات عقیم می‌ماند. به علت تمایز ساختاری قصه آدم (ع) درقرآن کریم نسبت به عهدین، آموزه‌های فوق به الهیات اسلامی راه نیافته و در عوض مسأله‌ی گناه آدم (ع) در توسعه مفاهیم بحث عصمت انبیاء نقش بسزایی ایفا کرده است.کلمات کلیدی:قصه ــ قرآن کریم ـ کتاب مقدس ـ الهیات ادیان ابراهیمی.

در راستای نظریه جهان‌شمولی خطابات الهی که تاریخی به بلندای تاریخ بعثت پیامبر اکرم… دارد، نظریه تاریخ‎مندی قرآن و برخی آموزه‏های آن، نظریه‌ای است که اخیراً توسط برخی نواندیشان دینیِ منسوب به جریان فکری نومعتزله- از جمله نصر حامد ابوزید- ارائه شده است. آنها متأثر از نگرش تاریخی‌نگری در غرب و همچنین تأثیرپذیری از نظریه ‌گفتاری و شفاهی‌بودن متون‌ مقدس، گفتاری‌بودن سبک قرآن را مؤید و شاهد تاریخیت قرآن می‏دانند. بررسی این موضوع افزون بر لوازمی که بر آن مترتب است، از جهت سابقه بحث شفاهی‏بودن خطابات در کتب اصولی و وجه ارتباط یا تمایز آن با نظریه تاریخ‏مندی قرآن و اینکه چگونه از اصل مشترک گفتاری‎بودن، نتایج متفاوتی گرفته شده است، دارای اهمیت است. در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی به نقد و بررسی این موضوع، با تأکید بر اصل «گفتاری‎بودن وحی» از یک سو و تکیه بر مبانی اصولیان در موضوع خطابات شفاهی می‌پردازیم و معلوم می‌گردد ادعای ملازمه بین گفتاری‎بودن و تاریخیت قرآن ادعایی سست و بدون پشتوانه عقلی است؛ بلکه علاوه بر مبانی متعدد کلامی، مبانی اصولیان هم، مانع از ملازمه بین سبک گفتاری و تاریخی‏بودن قرآن می شوند.

مسئله نژادپرستی از اول خلقت انسان و در طول تاریخ به صورت‌های مختلف رخ نموده، موجب خودبرتربینی، نابرابری، تبعیض و سبب بسیاری از جنگ‌ها حتی بعضی از جنگ‌های مذهبی شده است. عده‌ای خود را بدون هیچ دلیل علمی و قانع‌کننده‌ای از لحاظ نژاد، رنگ، زبان، ثروت و غیره از دیگران برتر می‌دانند. متأسفانه در عصر حاضر با وجود پیشرفت علم و تکنولوژی این روحیه ناپسند درجوامع مختلف نمایان است و حتی بعضا در بین متدینان و متعبدان مسلمان نیز وجود دارد. قرآن کریم و روایات راهگشای حل مسئله نژادپرستی در هر زمانی است. از آنجا که قرآن بر اساس علم خداوند است، محدود به زمان، مکان، نژاد و نسل خاصّی نیست، و همچنین بعثت تمام پیامبران و پیامبر اسلام(صلی‌الله‌علیه‌وآله) مخصوص نژاد و منطقه و قبیله ی خاصی نبوده است. ازدیذگاه قرآن و روایات تمام انسان‌ها از هر نژاد و قبیله، فقیر و غنی در مقابل قانون برابرند. و تفاوت‌هایی ظاهری در رنگ و زبان حکیمانه و برای شناسائی یکدیگر است. قرآن کریم و روایات اسلامی با نفی نژادپرستی به بیان ریشه‌های آن همانند جهالت وضعف فکری، تفاخر طلبی نژاد پرستانه، حمیت جاهلیت، حب ذات و علاقه شدید به نیاکان وتقلید کورکورانه از آنان، حب مال، برتری‌جویی و اعتقاد به برگزیدگی و غیره، به آثار این گونه رفتارها می‌پردازد که باعث بی‌عدالتی و ظلم، سدی در برابر ایمان به خداوند و حق‌گرایی، جنگ‌ها و کشته شدن بسیاری از انبیاء و بی‌گناهان، از بین رفتن اتحاد در جامعه، ازبین رفتن حقوق مسلم افراد، تعطیلی احکام و قوانین الهی، عذاب آخرت و محشور شدن با اعراب جاهلی و غیره می‌باشد. قرآن کریم و روایات با تأکید بر کرامت ذاتی و معنوی انسان، معیار برتری انسان را بیان کرده و به راههای زندگی مسالمت‌آمیز افراد یک جامعه پرداخته است. بالابردن سطح فکری جامعه و تغییر تعصبات منفی به تعصبات مثبت، دور شدن از خرافات و غیره سبب قبول کردن حق و ایمان آوردن به خداوند و ازبین رفتن نژادپرستی است.

ترجمة متون دینی، به‌ویژه قرآن، یعنی کتابی که در فصاحت و بلاغت سرآمد تمام متون است، بسیار دشوار می‌باشد، حال اگر مترجم در برگردان این کتاب مقدس به تغییرناپذیرها برخورد کند، این کار پیچیده‌تر خواهد شد. مترجم باید پیش از ترجمه به شناخت و نحوة مواجهه با آن‌ها بپردازد؛ چراکه در صورت اتخاذ رویة نامناسب در ترجمه، از آنجاکه خوانندة روس با متن قرآن آشنایی ندارد، برداشت و تصور نادرستی از آیات قرآن در ذهن او ایجاد خواهد شد. در این مقاله برآنیم ابتدا با تغییرناپذیرهای زبانی و راه‌های برگرداندن آن‌ها آشنا شویم. سپس به بررسی برگردان بیست مورد از تغییرناپذیرها در ترجمة روسی کولی‌یف خواهیم پرداخت. خواهیم دید مترجم نتوانسته چنان‌که شایسته است، حق مطلب را ادا کند و فهم آیات را برای روس‌زبانان غیرممکن ساخته‌است. شناخت راه‌های مواجهه با تغییرناپذیرها و اتخاذ رویة یکسان در برگردان آن‌ها می‌تواند به جلوگیری از این مسئله کمک شایانی کند