جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این کتاب اثری در معرفی عصمت از منظر قرآن و حدیث و تعیین ضرورت و محدوده آن است. سرآغاز سخن را واژه‌شناسی کلمه عصمت از نظر لغت و اصطلاح و تحلیل اختلاف نگاه‌ها به موضوع امامت در میان مذاهب مختلف فکری اسلام تشکیل داده است. سپس، نویسنده که معتقد است عصمت عنصری محوری و حیاتی برای پذیرش و انجام مسئولیت نبوت و امامت می‌باشد، اظهار داشته که دلایلی چون: فراخوانی به توحید، ابلاغ رسالت، تحقق بخشیدن به عدالت و دارا بودن جایگاه بشیر و نذیر بودن، ضرورت عصمت را برای منادیان هدایت اثبات می‌کند. وی در ادامه ارتباط عنصر عصمت با موضوعاتی چون اختیار و عدالت را بررسی و تحلیل کرده است. همچنین از نظر ایشان، شیعه بر این اعتقاد است که عصمت از آغاز ولادت تا واپسین لحظه زندگی، از روزگار قبل از بعثت و در دوران رسالت، جریان دارد و پیامبر و امام، از ارتکاب گناهان صغیره و کبیره، خطا، فراموشی و سهو، در رفتار دینی و ابلاغ احکام پیراسته‌اند. نگارنده در پایان، آیات تطهیر و مباهله و حدیث ثقلین را به عنوان دلایلی نقلی بر عصمت امامان تبیین کرده است.

کتاب «تفسیر قرآنی و زبان عرفانی» اثر پل نویا، شرق شناس مشهور فرانسوی است که توسط آقای اسماعیل سعادت به فارسی ترجمه شده است. عنوان فرعی این کتاب یعنی «تحقیق جدید در باب اصطلاحات تصوف اسلامی» نشان می‌دهد این کتاب دنباله تحقیقاتی است که پیش از وی در زمینه مصطلحات تصوف صورت گرفته است. چنانکه خود نویسنده هم در مقدمه می‌گوید، این کتاب مکمل آثار قبل از آنست. این کتاب دربر دارنده یک مقدمه و پنج فصل است. نویا در مقدمه نخست به سخن بعضی از منتقدان پاسخ می‌دهد که صوفی را مترادف با خیال پرداز می‌دانند و سپس به مساله زبان صوفیانه می‌پردازد و آن را زبان تجربه عرفانی می‌داند. او برای بررسی زبان عرفانی به قرآن روی می‌کند که فراهم آورنده عناصر بنیادین ادراک دینی برای اذهان مسلمانان است. او زبان عرفانی را به دو نوع زبان متمایز، زبان «عبارت» و زبان «اشارت» تقسیم می‌کند و می‌گوید بررسی درباره این زبان را باید از قرآن آغاز کرد. او به جای اینکه پاسخ سؤال خود را مستقیما در قرآن بجوید آن را از امتی که قرآن می‌خواند جویا می‌شود و به بررسی قدیم‌ترین تفسیرهای قرآن می‌پردازد و در میان قدیم‌ترین تفسیرهای قرآن، تفسیر مقاتل را موضوع نخستین فصل کتاب خود می‌سازد. سپس به مقایسه میان مقاتل و حکیم ترمذی، که هردو کتابی درباره وجوه مختلف واژگان قرآنی نوشته‌اند، دست می‌زند. در ادامه با بررسی تفسیر منسوب به امام جعفر صادق علیه‌السّلام آن را نشانه آغاز تکون زبان عرفانی می‌داند. نویا تفسیر مبتنی بر تجربه را که شقیق بلخی و خراز نمایندگان آن هستند مورد بحث قرار می‌دهد و سرانجام نشان می‌دهد که چگونه در کنار اصطلاحات، زبانی مجازی، یعنی زبان استعاره و نماد، رشد می‌کند و آن نیز ریشه در قرآن دارد. فی الجمله، تحقیق پل نویا در این کتاب ما را از طرحهای اولیه تفسیر که هنوز در جستجوی هویت خود بود به تدریج به نوع کاملی از زبان عرفانی رهنمون می‌شود که در طی چهار قرن، که می‌توان تصوف آن را «تصوف کلاسیک» نامید نشو و نما یافته است. ویژگی آنچه در آثار علمی نویا از جمله این اثر جلب توجه می‌کند استمرار و انسجام است. اندیشه اصلی او اینست که واژگان صوفیه ریشه در قرآن و در تفسیر قرآن دارد. این اندیشه تازگی نداشت ماسینیون قبلا آن را بارها گفته بود. ولی نویا بر آن شد که آنچه را نزد ماسینیون در حالت فرضیه و یقین شهودی بود در واقعیات تحقیق کند و برای آن شواهدی بیابد و این کار را در بیشتر موارد با تکیه بر متون منتشر نشده انجام داد. ساختار کتاب کتاب مشتمل بر یک مقدمه از مترجم و شرح حالی از پل نویا به قلم دانیل ژیماره و مقدمه‌ای از خود نویسنده می‌باشد. این اثر دارای چهار بخش اصلی ذیل است: بخش اول: تفسیر قرآنی و پیدایش زبان عرفانی، که ذیل آن عناوینی چون: ۱- مقاتل، نخستین مفسر بزرگ ۲- قرائت لفظی ۳- تفسیر و تاریخ ۴- تفسیر و خیال و... می‌باشد. بخش دوم: تجربه، اصل تفسیر، عناوینی چون: ۱- کلمات و وجوه آنها ۲- ترمذی در برابر مقاتل یا تجربه به عنوان اصلی در تفسیر ۳- امام جعفر صادق علیه‌السّلام و مبادی واژگان تجربه و... را دربر می‌گیرد. بخش سوم: ساختار و واژگان تجربه، عناوین ذیل را دربر گرفته است: ۱- شقیق بلخی یا تجربه در چهار منزل ۲- تجربه خدا در آثار خراز ۳- کتاب الصفات یا تجربه قرب به خدا ۴- «کتاب الحقائق» یا حقیقت کلمات و غیره. بخش چهارم: از تمثیل‌ها تا نمادهای تجربه که مشتمل بر عناوین: ۱- نوری یا زبان تمثیلی تجربه ۲- نفری یا نمادهای تجربه می‌باشد. در ادامه منابع عربی و سایر منابع (فرانسه، آلمانی، انگلیسی و ترکی) و نیز فهرست آیات، نامهای خاص و اصطلاحات به کتاب افزوده شده است.

قرآن نمی گوید معاد هست پس انسان برانگیخته می شود، بلکه می گوید انسان ادامه دارد پس معادی هست. معاد در قرآن، نتیجه ادامه انسان و ایمان به آن هم نتیجه ایمان به انسان است.آنچه در قرآن مطرح می شود بحث عشق به معاد است نه علم به معاد. استاد با طرح مسایل اساسی معاد در این مجموعه به تبیین سه مسئله کلیدی در این حوزه می پردازد : در مرحله اول ضرورت معاد را به گونه ای اثبات می کند که هم منکرین معاد را به اقرار وا می دارد و هم بر ادعای کسانی که منکر اثبات عقلی معاد هستند خط بطلان می کشد.و مهم تر اینکه از برهانی استفاده میکند که بسیار قاطع و برای دیگران ناشناخته مانده است. در مرحله دوم با تحلیل معاد جسمانی مشکل کسانی که معاد جسمانی را تعبدی می پذیرند نه تعقلی حل می کند. و در مرحله سوم با تشریح خلود و ماندن ابدی اهل جهنم و حل این مساله پیچیده به همه شبهات و پرسش ها در این مورد جواب متقن می دهد.

نام کتاب: قرآن و عصر ماناشر: فارسی کتاب نویسنده: سعید اسلامی تهران: مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن‏‫، ۱۳۸۸موضوع: دینی, اجتماعی

عدل دومین اصل از اصول عقائد معتزله به شمار می رود که حتی برخی از بزرگان معتزله مثل ابی الهذیل علاف عدل را مقدم بر توحید می دانند. بر همین اساس بسیاری از آیات محکمات قرآن را با عدل تفسیر و آیات متشابه را به محکمات تاویل می کنند و به همین منظور در کتاب حاضر دکتر محمود کامل به بررسی مفهوم عدل در آیات قرآن پرداخته است و اختصاصا بحث حریت انسان در تکلیف مورد تاکید بیشتری قرار گرفته است.

ايمان فرايندي است که از مقدمات و بسترهاي زمينه‌ساز شروع مي‌شود و در نقطه‌اي به عزم ايمان منجر مي‌شود و از آن پس شدت مي‌گيرد. از آن‌رو که تبيين فرايند ايمان در قرآن از بايسته‌هاي قرآن‌پژوهان و دين‌شناسان است، در اين مقاله تلاش شده است بسترهاي ايمان‌ساز و نقش آنها بررسي شود. بدين منظور، با دقت تمام، آيات قرآن بررسي شد و هرچه در بيان قرآن به عنوان مقدمۀ ايمان براي مؤمنان ذکر شده بود، جمع‌آوري گرديد. اين مقدمات پس در چهار دستۀ زمينه‌هاي اخلاقي، معرفتي، ايماني و کرداري جاي گرفت. مطابق يافته‌هاي پژوهش، ايمان افزون بر معرفت، نيازمند بسترهاي اخلاقي و رفتاري است و هر نهادي زمينۀ پذيرش ايمان را ندارد. همچنين هر مرحله از ايمان نيز در افزايش مراتب بعدي ايمان نقش زمينه‌اي دارد و براي رسيدن به ايمان مطلوب، ضروري است.

مفسران قرآن داراي علايق گوناگون تخصصي، مذهبي و مانند آن هستند. اين پژوهش بر آن است تا تأثير اين علايق را در تفسير قرآن با روش «توصيفي و تحليلي» بررسي كند و وجوه رواي تأثير آنها را نشان دهد. ملاک ارزيابي اين وجوه، روش رايج تفسير در ميان مفسران مسلمان، غرض مفسر از تفسير قرآن ـ که دست‌يابي به مقاصد خداوند است ـ و ممنوعيت هر نوع تحميل بر قرآن است. علايق مفسران در اصلِ برگزيدن روش اجتهادي يا غير اجتهادي(روايي محض) و نيز گرايش‌هاي متنوع تفسيري، همانند گرايش فقهي، ادبي، اجتماعي و کلامي اثرگذار است. نکته سنجي مفسران در استفادة مطالب همسو با علايق خويش نيز يکي از وجوه تأثير علايق مفسران در تفسير به شمار مي‌آيد. همچنين علايق مفسر يکي از عوامل دخيل در انتخاب موضوعات براي بررسي در قرآن است و مفسر ممکن است همسو با علايق خويش، احتمالاتي در تفسير آيات مطرح کند که انطباقي با ظاهر آيات نداشته و شواهدي براي تأييد آن متصور نباشد.

الهي يا بشري بودن متن قرآن کريم، توجه دين‌پژوهان را به خود جلب کرده است. هر يک از آنان ديدگاه خود را دراين‌باره به بخشي از آيات قرآن کريم مستند مي‌کند. پژوهش حاضر به دنبال کشف ديدگاه خود قرآن کريم است و در اين مسير، با استفاده از تحليل «فرايند ساخت معنا» در يک ارتباط موفق، براساس دانش زبان‌شناسي و با توجه به تدريجي بودن نزول آيات قرآن کريم و همزماني آن با دريافت واکنش‌هاي مخاطبان از سوي پديدآورندة متن، چنين به دست آمد که متن قرآن کريم الهي است. ضرورت استفاده از روش مذکور بدين‌سبب است که طرف‌داران هر يک از اين دو ديدگاه، يعني الهي يا بشري بودن متن قرآن کريم، آياتي از قرآن کريم را، که گروه مقابل آنها را به عنوان شاهدي بر ديدگاه خود ذکر کرده است، به تأويل برده و به‌نوعي رد مي‌کنند، اما به نظر مي‌رسد با توجه به تعامل قرآن کريم با مخاطبان و روش «تحليل فرايند انتقال معنا» در زبان‌شناسي در اين پژوهش، بتوان نتيجة مذکور را به خود قرآن کريم و نه ديدگاه صاحب‌نظران نسبت داد.