جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پایان نامه با عنوان «بررسی تطبیقی نظریات جمع قرآن» در یک مقدمه و هفت فصل تنظیم شده است. در این نوشتار، زمینه های تاریخی و نیز سه مرحله جمع قرآن بیان شده است. همچنین ثابت شده است که قرآن با دقت گردآوری شده و قرآنی که بر پیامبر اسلام نازل شده، دقیقاً به اصالت خویش باقی و از هر گونه تحریف مصون مانده است. در بخش دیگری از این رساله، به برخی از اشکالاتی که به سبب غالیان متوجه شیعه شده پاسخ داده شده است. گفتنی است که درباره «نظریات جمع قرآن» بین فریقین و علمای شیعه هیچ اختلافی وجود ندارد و اگر اختلافی به چشم خورد، با دقت پژوهشگران قابل رفع است.

آدمی ماهیتی ندارد جز اینکه آفریده پروردگار زیبا آفرین است و انوار الهی با تار و پود جانش درهم تنیده است به گونه ای که اگر لحظه ای از فیض الهی محروم گردد، لاجرم معدوم می شود. نیرویی خارق العاده در درون هر مخلوقی می جوشد و او را به سوی معبود بی همتا فرا می خواند و این نیرو همان نیروی ایمان است که سرچشمه حیات هر موجودی وابسته به آن است و لحظه ای او را رها نمی کند وگرنه ره به سوی ضلالت و تاریکی می پیمود. از این رو در این نوشتار سعی بر آن بوده است گلواژه ایمان از دیدگاههای مختلف و مکاتب گوناگون مورد بررسی قرار گیرد و هر مطلبی که حول محور ایمان وجود دارد توضیح داده شود. از دیگر اهداف این تحقیق پیدا کردن نگرشی صحیح و اساسی پیرامون مسئله ایمان می باشد، لذا سعی شده است تا آن جا که امکان داشت از آثار دست اول استفاده شود علاوه بر اینکه از مراجع و منابع مربوط به این مطلب به قلم دانشمندان بزرگ مسلمان نیز بهره گرفتیم. طبیعت کار اقتضا می کرد که روش کتابخانه ای برای این پژوهش مورد استفاده قرار گیرد. شاید بتوان گفت فرضیه ای که در ابتدای کار، ذهن مرا به خود مشغول می داشت، این مسئله بود که آیا نیرویی وجود دارد که انسان را به ماوراء دعوت کند و اعتقاد او را در حوزه عمل بسنجد؟ درجه این اعتقاد در قلوب انسان ها چگونه محک زده می شود؟ وجه تمایز انسان ها به چیست؟ که سیر مطالب از معنای لغوی ایمان آغاز شد و ساختار ذاتی آن در بین فرق کلامی، ماهیت آن در آیات و روایات و در نهایت تاثیر آن بر زندگی فردی و اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است. که در این راستا می توان به موارد ایمان به خداوند و آرامش روانی، نقش بازسازی توبه و تاثیر ایمان در دشواریهای زندگی اشاره کرد. نتیجه خاصی که بر این پایان نامه مترتب است حاکی از این مطلب می باشد که ایمان تاثیر بسزایی در سعادتمندی دنیوی و اخروی انسان دارد. کلیدواژگان این تحقیق عبارتند از: ایمان و سنت.

از مسائل مورد توجه در اعجاز قرآن این است که در تمام زمینه های آن کار و تحقیق شده است. از فصاحت و بلاغت گرفته تا اخبار و حوادث غیبی و استواری در بیان که از همه مهتر راهنما بودن آن در تمام مراحل زندگی بشر است. قرآن کریم به عنوان بزرگترین معجزه رسول خدا(ص) هم از جهت لفظی و هم معنوی معجزه است که اعجاز لفظی قرآن مربوط می شود به مقوله زیبایی و اعجاز معنوی آن به مقوله علمی آن. عجیب این است که زیبایی قرآن زمان و مکان را پشت سر گذاشته است. هندسه کلمات هم در آن بی نظیر است، نه کسی توانسته یک کلمه از قرآن را پس و پیش کند یا مانند آن را بسازد. حتی دانشمندان علوم قرآنی به شمارش کلمات شبیه یا مغایر قرآن پرداخته و به موارد شگفت انگیزی برخورد کرده و بحث اعجاز عددی را مطرح نموده اند، معجزه ای که با عصر کامپیوتر و اعداد و ارقام تناسب دارد. عبدالرزاق نزول که از جمله این دانشمندان است در پایان جلد دوم کتاب اعجاز عددی قرآن کریم می گوید که «قرآن مجید وحی منزل پروردگار می باشد زیرا نه پیامبر اسلام(ص) و نه علمای همه ادوار قادر نیستند چنین تناسب و تعادلی را در کتابی گردآوری نمایند.اگر این معجزه را به دستگاههای آمارگیری و کامپیوتری بدهیم پاسخ خواهندداد که قرآن مجید وحی خداست.» اگر چه اعجازعددی جالب و شگفت انگیز است ولی در برخی موراد به صورت سلیقه ای عمل شده و زیر بنای کاملاً علمی ندارد.

این رساله شامل دو بخش ذیل است: بخش اول که توضیحاتی را در مورد کتاب و نویسنده آن و همچنین علم مبهمات ارائه داده است. در بخش دوم نیز به ترجمه سوره های نور، بقره، فاتحه، مؤمنون، فرقان، شوری، ص، یس، ابراهیم، آل عمران، حجر، نحل، کهف، مریم، انبیاء، حج، طه، اسراء، نحل، رعد، یوسف، هود، یونس، توبه، انفال، اعراف، نساء، مائده، شعراء، نمل، قصص، عنکبوت، روم، لقمان، سجده، احزاب و... از کتاب مفحمات القرآن پرداخته است.

این رساله به ترجمه دو فصل آخر کتاب می پردازد که مباحث مطرح شده به شرح ذیل است: 1. شیوه ها و روشهای تفسیری - روش قرآنی - روش تفسیر به ماثور - روش تفسیر به رأی - روش تفسیر صوفی یا باطنی - روش علمی - روش تاریخی - روش موضوعی - روش بیانی - روش لغوی - روشهای دیگر تفسیری 2. مراحل تفسیر - مرحله تکوین - مرحله تأصیل - مرحله تجدید 3. تعلیقات و تحقیقات - شرح بر انواع روشها - شرح بر روش قرآنی - شرح بر روش تفسیر به ماثور - شرح بر روش تفسیر به رأی - شرح بر روش لغوی - شرح بر روش بیانی - شرح بر روش تفسیر صوفی یا باطنی - شرح بر روش علمی - شرح بر روش تاریخی - شرح بر روش موضوعی - شرح بر مراحل تفسیر - فهرستی تاریخی از تعدادی کتب تفسیر مسلمانان

پژوهش حاضر شامل پنج بخش است. بخش اول شامل مطالبی در مورد ریشه شناسی یا علم اشتقاق لغات و مترادفات، اشتقاق و کاربرد قرآنی و مترادف قرآن است. بخش دوم با عنوان محمد(ص) و قرآن است. بخش سوم درباره تاریخ قرآن پس از سال 632 میلادی (10 ه . ق)، جمع آوری قرآن ، گوناگونی قرائات و مصاحف صحابه و تثبیت نصّ و قرائت های رسمی مطالبی را بیان می کند. بخش چهارم به بحث و بررسی سوره ها و نامهای قرآن و همچنین آیات، سمله، حروف مقطعه و ترتیب تاریخی نزول در قرآن می پردازد. بخش آخر هم به بیان اشارات تاریخی در قرآن، زمان بندی سنّتی اسلامی و طبق نظر مسلمانان، و زمان بندی جدید غرب (مستشرقین) می پردازد.

کتاب مورد تحقیق در نقد و بررسی نظریات خاورشناسان پیرامون قرآن کریم و تألیف عمر بن ابراهیم رضوان از دانشمندان اهل حجاز است. در این پایان نامه بخشی از جلد اول کتاب مذکور که در معرفی ونقد آثار خاورشناسان و بیان لغزشهای آنان در مباحث قرآنی است، ترجمه و تحقیق شده است.

پژوهش حاضر که ترجمه و تحقیق دو بخش نخست از کتاب (من حقائق القرآن و الثقافة الاسلامیة» می باشد شامل سه بخش است. بخش اول دربارة معنای لغوی و اصطلاحی تفسیر و علم، پیشینه تاریخی و انگیزه های رواج تفسیر علمی، مخالفان و موافقان آن و دلایل هرکدام، تفاسیر علمی عصر حاضر و دسته بندی آن ها و... بحث می کند. در بخش دوم مؤلف حقایقی از قرآن را ذکر نموده و به بیان برخی از آیات هستی شناسانه قرآن و رابطه آن با علوم پیشرفته امروزی پرداخته است. در بخش آخر هم مؤلف به بررسی شخصیت امام علی و امام صادق (ع) پرداخته و از علم سرشار این دو بزرگوار هم صحبت نموده است.

ترتیب روایی نزول قرآن، موضوع این پژوهش را تشکیل می دهد. این روایات که به چهارده تن از صحابیان و تابعیان می رسد، محور بحث و نقد و نظر در باب ترتیب نزول است. نگارنده، ضمن بررسی این نظریات، ترتیب نزول سوره ها را به طور کلّی معتبر دانسته و منعکس کننده این ترتیب سوره ها را «مصحف امام علی علیه السلام» می داند که با فرمان و وصیّت پیامبر اسلام، گردآوری و مرتّب شد و برخلاف ترتیب سوره های مصحف عثمانی است که با اجتهاد صحابه فراهم آمده و به فرمان و وصیّتی از پیامبر خدا مسبوق نبوده است. وی این نظریه را که با اتّکا به روایات اسباب نزول - که قصّه هایی انطباق یافته بر مضامین سوره هایند و یا با نظر به مضامین برخی سوره های مدنی که با مضامین سوره های مکّی مشابهت دارند - نیز رد نموده است. این پایان نامه در پنج فصل، بدین ترتیب فراهم شده است. در فصل نخست، تحت عنوان «کلّیات»، مقدّمات تحقیق، یعنی مباحثی نظیر «رئوس ثمانیه» در اصطلاح قدما، اهمّیت موضوع، پیشینه موضوع، فرضیات و ادّعاها در این زمینه بیان شده و تعریف برخی مصطلحات (مانند: قرآن، مصحف، مصحف عثمانی، نزول قرآن، نزول دفعی و تدریجی، حضرت جبرئیل، واحد نزول، تقویم نزول، حجّیت و حجّیت خبر واحد و روش تحقیق) آمده است. طرح و نقد دیدگاه های مختلف در زمینه توقیفی یا اجتهادی بودن ترتیب سوره های قرآن، نظریه توقیفی بودن به ضمیمه تعریف و تبیین حدود هر یک و ادلّه استناد شده در این ترتیب، همچنین تصریح پیامبرصلی الله علیه وآله به گروه های چهارگانه سوره ها، تحزیب سوره ها در زمان پیامبرصلی الله علیه وآله، قرائت سوره ها توسط پیامبرصلی الله علیه وآله به ترتیب موجود، اجماع صحابه بر مصحف عثمانی، عدم تتابع همه سوره های متشابه الصدر، تناسب سوره ها، و در پایان، ادلّه اجتهادی بودن ترتیب سوره ها از مطالب مورد بحث فصل بعدی است. از مباحث مهم مطرح شده در فصل دیگر، دانش قرآنی حضرت امیرعلیه السلام ، به ضمیمه تعریف و تبیین حدود هر یک و ادلّه استناد شده در مصحف ایشان و سرگذشت گردآوری آن در دوران ائمه، ترتیب سوره ها در مصحف حضرت و سرنوشت آن است. نگارنده، فصل چهارم را به بررسی ترتیب نزول قرآن به استناد روایات و ملاک های نقدِ ترتیب روایات و اعتبار این ترتیب ها اختصاص داده است. وی در این فصل، روایات ترتیب نزول قرآن را بر اساس چهارده طریق، مورد کندو کاو قرار داده است. در پیوست ها نیز مباحثی همچون:ترتیب سُوَر مصحف ابن مسعود، مصحف اُبیّ بن کعب و دانش قرآنی او و وجود سوره های اضافی در این مصحف، مراحل شکل گیری ترتیب سُوَر مصحف عثمانی و وجود لحن در این مصحف، شیوه های تقویم نزول قرآن و اعتبار آنها، انواع تقویم نزول قرآن و مشکلات آن، اسانید روایات ترتیب نزول و اختلاف آنها و نقد و تأویل این اختلاف ها و رجال روایات ترتیب نزول، ارائه شده است